دومین کنفرانس دوسالانه اقتصاد آب با شعار «کارآمدی ابزارهای اقتصادی و بهبود بهرهوری آب» که از سوی مرکز ملی مطالعات راهبردی کشاورزی و آب اتاق ایران برگزار میشود آغاز به کار کرد.
غلامحسین شافعی، رئیس اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران گفت: قرار گرفتن سرزمین ایران در منطقهای خشک و نیمهخشک که محدودیت منابع آبهای زیرزمینی و سطحی را به دنبال داشته از گذشته دور ایرانیان را بر آن داشته که این منابع محدود و ارزشمند را به بهترین شکل مدیریت کنند و در این راستا تلاش بهرهبرداران و کسب تجربیات ارزشمند در بستر اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و طبیعی منجر به شکلگیری نظام بهرهبرداری پایدار منابع آب در کشور شده است.
غلامحسین شافعی در دومین کنفرانس دوسالانه اقتصاد آب افزود: ایرانیان از چرخه آب در طبیعت و هیدرولوژی اطلاع خوبی داشتهاند و برای بهرهبرداری از آب رودخانهها و آبهای جاری و آب زیرزمینی، تأسیساتی شامل کاریزها، سدهای مخزنی و انحرافی، آببندها، آبانبارها، سوارهها، تونل انتقال در عمق کوهها و زهکشها را با مهارت ساختهاند.
شافعی با اشاره به اینکه تلاش ایرانیان در بهرهبرداری از آبهای سطحی و زیرزمینی و مدیریت آن تحسین مورخان و صاحبنظران غیر ایرانی را نیز برانگیخته است، گفت: در کلیه این موارد، نقش مؤثر تشکّلهای مردم بومی و محلی در مدیریت، سرمایهگذاری و بهرهبرداری آب در حقیقت از مهمترین نقاط قوت مدیریت پایدار کشاورزی و حکومت محلی در تاریخ ایرانزمین بوده است.
او ادامه داد: تا اوایل سال 1322 بهرهبرداری از منابع آب بهطور مستقیم در اختیار بهرهبرداران بوده و حقوق مالکیت از شرع و عرف هر منطقه با توجه به مسائل منطقه تعیین و از طریق مدیریتهای محلی و با مشارکت بهرهبرداران اداره میشده است اما در ادامه با ایجاد و تقویت تدریجی دولت مرکزی و تشکیل بنگاه مستقل آبیاری در سال 1322 و متعاقباً با تشکیل وزارت آب و برق در سال 1344، نیاز به اجرای طرحهای بزرگ توسعه منابع آب الزامی شد و عاقبت با تصویب قوانین ملی شدن آب، توزیع عادلانه آن و ایجاد شرکتهای آب و فاضلاب بهتدریج ابعاد و خصوصیات نهاد مدیریت نوین آب در ایران را در سطح ملی شکل پیدا کرد.
رئیس اتاق ایران گفت: بعد از انقلاب اسلامی در قانون توزیع عادلانه آب مصوب 1361، منابع آب در اختیار حکومت اسلامی قرار گرفت اما عدم شفافیت قانون و برداشتهای مختلف از آن بهتدریج موجب سلب مالکیت خصوصی بهرهبرداران برای مثال از طریق کاهش میزان برداشت در پروانه بهرهبرداری شد.
شافعی ادامه داد: با گسترش احداث سدهای ذخیرهای، در برخی موارد احداث سد در مسیلهای تغذیه آبهای زیرزمینی، تغذیه آبخوانها کاهش چشمگیری یافت و موجب ایجاد تعارض اجتماعی بین بهرهبرداران ازیکطرف و بر هم خوردن تعادل بهرهبرداران بالادست و پاییندست از طرف دیگر شد که این امر با مداخلات سیاسیون و مدیران اجرایی کشور در سالهای اخیر رو به فزونی نهاده است.
به گفته او سیاستها و اقدامات انجامشده عمدتاً، تنها به دنبال قانونی نمودن فعالیتهای غیرمجاز صورت گرفته در دهههای گذشته بوده است و دراینبین قانون تعیین تکلیف چاههای غیرمجاز آخرین ضربه را به سفرههای تخلیه شد آب زیرزمینی در کشور وارد آورد.
شافعی با اشاره به اینکه در راستای اجرای قانون بهبود فضای کسبوکار، اتاق ایران نیز از سال 1390 به مطالعات راهبردی آب و کشاورزی وارد شده، گفت: در جریان تعامل و همکاری خوبی که اتاق طی سالهای اخیر با وزارت نیرو داشته، توافقهایی برای همکاریهای در سه زمینه «تعادلبخشی آبهای زیرزمینی»، «نظامنامه عملیاتی مشارکت بخش خصوصی در فعالیت آب» و «اقتصاد آب در مدیریت آب کشور» انجام شده است.
رئیس اتاق ایران در سخنرانی خود ضمن تشکر از همکاری ارزشمند مهندس چیتچیان وزیر سابق و دکتر اردکانیان وزیر فعلی نیرو و معاونین و مدیران محترم آنها، افزود: انتظار میرود هر دو طرف ضمن تلاش مضاعف در اجرای توافقهای مذکور همکاریهای خود را در سایر زمینههای آب به دلیل اهمیت فراوان و نقشی که در اثربخشی فضای کسبوکار و رونق اقتصادی کشور دارد، گسترش دهند.
به گفته شافعی برای رسمیت دادن به حقوق مردم و نقش مشارکت آنها در مدیریت منابع آب، به توجه بیشتری نیاز است تا فضا برای ورود بخش خصوصی در زمینههای مدیریت عرضه و تقاضای آب فراهم شود.
همچنین او پیشنهاد داد: ضمن حمایت از ورود آب به بازار بهعنوان یکی از راهکارهای حضور بخش خصوصی در مدیریت اقتصادی، ضرورت دارد، بازار با مشارکت صاحبان تخصیص آب عملیاتی شده و حضور دولت تنها در تخصیص آب متمرکز شود. ازاینرو لازم است قانونگذار نسبت به رسمیت شناختن حقوق مالکیت خصوصی و اصلاح قوانین مربوط به آن در راستای فراهم آوردن شرایط مناسب برای ایجاد بازار آب اقدام کند.
شافعی تنظیم مقررات و رفع موانع آن برای فراهم کردن حضور فعال بخش خصوصی در سرمایهگذاری و مدیریت آب کشور را نیز یکی از نیازهای افزایش سهم مشارکت بخش خصوصی در حوزه آب عنوان کرد
رئیس اتاق ایران در پایان با اشاره به همکاریهای مشترک اتاق ایران و وزارت جهاد کشاورزی در «طرح جامع بهرهوری آب» ، «تشکیل بنیاد شور ورزی ایران» و «پایلوت الگوی کشت در دو دشت استان قم» از همکاری محمود حجتی، وزیر جهاد کشاورزی و مجموعه این وزارتخانه تشکر و قدردانی کرد.