پابرجایی برجام با وجود خروج آمریکا بیشتر شبیه به یک معجزه است و آن را باید مدیون صبر و بردباری ایران و تلاش‌های دیگر کشورهای باقی مانده در برجام دانست. زمان راه‌اندازی سازوکار ویژه مالی اتحادیه اروپا (SPV) فرا رسیده است، اگرچه جزئیات آن چندان مشخص نیست؛ البته این را باید جنبه مثبت اقدام اروپا دانست. اگر جزئیات این مسئله از قبل در رسانه‌ها منتشر می‌شد این امکان را به دولت آمریکا می‌داد که قبل از عملی شدن این سازوکار، سعی کند آن را خنثی کند. در این شرایط تعداد کسانی که می‌دانند که این سازوکار ویژه چگونه کار خواهد کرد، بسیار معدود است.
بر اساس اطلاعات موجود، سازوکار ویژه مالی اتحادیه اروپا در فرانسه مستقر خواهد بود ولی مدیریت آن با فردی آلمانی است و هر سه کشور بزرگ اروپایی یعنی آلمان، فرانسه و انگلستان سهامدار آن خواهند بود.
سازوکار ویژه مالی اتحادیه اروپا یک مرکز و موسسه‌ای است که این اجازه را خواهد داد تا بدون مراودات مالی بین ایران و اتحادیه اروپا تجارت همچنان صورت گیرد. در واقع یک شرکت ایرانی کالایی به اروپا صادر می‌کند و در قبال آن اعتباری (credit) به دست می آورد که خود او یا یک واردکننده ایرانی می‌تواند از آن برای واردات کالا از اروپا به ایران استفاده کند؛ بدون اینکه پولی بین طرفین مبادله شود. در مقابل، همین سازوکار برای صادرکنندگان و واردکنندگان اروپایی نیز می‌تواند مورد استفاده قرار گیرد.
موفقیت SPV نیازمند آن است که شرکت‌های صادرکننده و وارده کننده از طرف ایران و اتحادیه اروپا وارد این سازوکار شوند و بخواهند از این فرصت استفاده کنند. وظیفه اتحادیه اروپا ایجاد این سازوکار است اما در نهایت این شرکت‌های اروپایی و ایرانی هستند که باید وارد آن شوند و از آن استفاده کنند. در واقع راه‌اندازی SPV بر عهده اتحادیه اروپاست اما باقی ماجرا به فعالیت بخش خصوصی ایران و اروپا بستگی دارد.
سازوکار ویژه مالی اتحادیه اروپا طراحی نشده تا یک سازوکار مخفی باشد یا در قلب سیستم اقتصادی جهانی حفره سیاه ایجاد کند، بلکه یک مکانیزم بسیار شفاف خواهد بود. ازاین‌رو این امکان وجود دارد که دولت آمریکا بتواند آن را هدف قرار دهد و به نوعی تحریم کند. البته این تحریم نه خود سازوکار ویژه، بلکه بانک‌های مرکزی کشورها، اشخاص و کمپانی‌هایی که از این سازوکار استفاده خواهند کرد را هدف قرار می‌دهد. بنابراین موفقیت سازوکار ویژه مالی اتحادیه اروپا در مرحله بعد به واکنش وزارت خزانه‌داری آمریکا بستگی دارد. قضاوت درباره اینکه تا چه اندازه این سازوکار موفق خواهد بود، هنوز زود است.
* این متن برگرفته از گفت‌وگوی ویدئویی آمنه موسوی از گروه رسانه‌ای روزنامه ایران (گرا) با علی واعظ است.