پس از چندین ماه تأخیر در راه‌اندازی سازوکار ویژه مالی اتحادیه اروپا (SPV)، عاقبت پنج‌شنبه گذشته وزرای امور خارجه سه کشور آلمان، فرانسه و انگلیس از ثبت ابزار پشتیبانی مبادلات تجاری اروپا تحت عنوان اینستکس رونمایی کردند. ابزاری که در گام نخست قرار است از مبادلات مشروع در حوزه‌های غذا و دارو و تجهیزات پزشکی با ایران حمایت کند که بر اساس کنوانسیون‌های بین‌المللی که غذا و دارو را مشمول تحریم نمی‌داند عمل خواهد کرد و عملاً تحریم‌های آمریکا علیه ایران را دور نمی‌زند.
کارشناسان معتقدند راه‌اندازی ابزار پشتیبانی مبادلات تجاری که اینستکس نامیده شده به‌نوعی آخرین تیر ترکش اتحادیه اروپا برای حفظ برجام از کارشکنی‌های مکرر آمریکاست بااین‌وجود فعالان اقتصادی معتقدند این سازوکار باید حوزه‌هایی فراتر از غذا و دارو را نیز پوشش دهد ضمن اینکه زمینه نقل‌وانتقال پول خارج از سیستم مالی آمریکا را نیز فراهم آورد.
هنوز ابزار پشتیبانی مبادلات تجاری اروپا با ایران عملیاتی نشده و در گام نخست مستلزم ثبت شرکتی همانند اینستکس در ایران است که گویا بانک مرکزی آن را پیگیری می‌کند اما بازارها در نخستین جلسه معاملاتی پس از رونمایی از این سازوکار، به‌نوعی در حال برآورد و پیش‌خور کردن نتایج احتمالی عملیاتی شدن آن هستند.
بورس تهران نخستین روز معاملاتی پس از رونمایی از ابزار پشتیبانی مبادلات تجاری اروپا را با رشد شاخص کل آغاز کرد اما در همان ساعات ابتدایی با افزایش فشار فروش مواجه شد به‌گونه‌ای که در زمان تنظیم این گزارش از 239 شرکت حاضر در بورس تهران 226 شرکت منفی شدند و از 266 شرکت حاضر در فرابورس نیز 138 شرکت با فشار فروش مواجه بودند. ضمن اینکه قیمت 7 شرکت در بورس و 21 شرکت در فرابورس بدون تغییر مانده و شاخص کل نیز با افت 44.3 واحدی به 160 هزار و 250 واحد رسیده بود.
در بازار ارز نیز با افت 300 تومانی نرخ فروش دلار در صرافی‌های بانکی، روند قیمتی منفی شد و کاهش یک تا 5 درصدی قیمت انواع ارز در بازار تهران را به همراه آورد. در این شرایط قیمت فروش هر دلار آمریکا در شبکه بانکی با 2.6 درصد کاهش نسبت به جلسه معاملات قبل به 11 هزار و 550 تومان رسید و هر یورو با 1.8 درصد کاهش 13 هزار و 700 تومان قیمت خورد.
در این میان بیشتر افت در بازار ارز تهران نصیب لیر سوریه شد که با 4.55 درصد افت نسبت به پنج‌شنبه گذشته، 22 تومان معامله شد.
در مقابل معاملات ارز در شبکه صرافی‌های مجاز (نرخ ارز سنا) با ثبات نسبی آغاز شد و اغلب ارزها با قیمت جلسه معاملاتی قبلی و حتی رشدهای اندک دادوستد شدند. برای مثال در لحظه تنظیم این گزارش هر دلار آمریکا در شبکه صرافی با 0.2 درصد رشد 12 هزار و 21 تومان و هر یورو با 1.25 درصد افزایش، 14 هزار و 47 تومان قیمت خورد. در این میان درهم با 0.19 درصد افت 3 هزار و 3.4 تومان و لیر ترکیه با 0.59 درصد افت 2 هزار و 360 تومان معامله شد.
در این وضعیت قیمت طلا نیز به‌عنوان تابعی از قیمت جهانی طلا و نرخ ارز در بازار داخل روند کاهشی به خود گرفت و بهای هر سکه تمام بهار آزادی طرح جدید با 1.58 درصد کاهش به 4 میلیون و 104 هزار تومان رسید.