صبح امروز جلسه علنی مجلس شورای اسلامی با طرح سؤال از وزیر جهاد کشاورزی آغاز شد. اما قبل از آن علی مطهری، نایب‌رئیس مجلس شورای اسلامی در بخشی از نطق پیش از دستور خود درباره اینستکس یا INSTEX گفت.
مطهری در ارزیابی از اقدام سه کشور اروپایی در ثبت سازوکار مالی حمایت از تبادلات جاری با ایران، گفت: ثبت سازوکار مالی موسوم به ابزار حمایت از تبادلات تجاری (اینستکس) از سوی سه کشور آلمان، انگلیس و فرانسه حاکی از اراده اروپا برای حفظ برجام است و از این نظر مثبت به نظر می‌رسد، اما قضاوت نهایی زمانی است که اجرای آن را نظاره کنیم.
او ادامه داد: ثبت سازوکار مالی گام اول است و اروپا باید به همه تعهدات خود طبق بیانیه ماه می ۲۰۱۸ وزرای خارجه ایران و سه کشور اروپایی عمل کند.
به گفته مطهری اینکه در خبرها آمده بود که یکی از این وزرای خارجه اروپا اجرای این سازوکار را مشروط به پیوستن ایران به معاهده بین‌المللی FATF دانسته است نوعی دخالت در امور داخلی ایران است و وزارت‌خارجه باید عکس‌العمل مناسب نشان دهد.
مطهری تاکید کرد: این دو موضوع را نباید به هم پیوند داد، البته این سازوکار ازنظر استقلال اروپا در مقابل آمریکا و ازنظر تلاش برای شکست سلطه دلار برای اروپا نیز نافع است.
اینستکس یا INSTEX مخفف عبارت Instrument in Support of Trade Exchanges به معنای «ابزار پشتیبانی مبادلات تجاری» است که در پاریس و در چارچوب قوانین فرانسه ثبت‌شده است. غیر از فرانسه، آلمان و انگلیس نیز سهامداران اصلی آن هستند اما دیگر کشورهای اروپایی و کشورهای جهان ازجمله چین و روسیه نیز می‌توانند وارد آن شوند.
طبق بیانیه مشترکی که از سوی وزرای خارجه 3 کشور تأسیس کننده اینستکس صادرشده، این نهاد در مرحله نخست، روی مبادله مواد غذایی، محصولات کشاورزی، دارو و تجهیزات پزشکی متمرکز خواهد شد. آن‌ها همچنین اعلام کرده‌اند که کشورهای دیگر نیز می‌توانند در ادامه کار وارد اینستکس شوند.
ثبت اینستکس در فرانسه به معنای اعلام موجودیت سازوکار ویژه مالی اروپا برای تجارت با ایران است اما برخی معتقدند تا عملیاتی شدن آن هنوز فاصله‌ای وجود دارد. بانک مرکزی ایران نیز باید همچون اروپایی‌ها شرکتی در تهران ایجاد کند که طرف حساب اینستکس باشد. علاوه بر این، همان‌طور که در بیانیه اروپایی‌ها نیز آمده، اینستکس قرار است در چارچوب قوانین مربوط به شفافیت مالی عمل کند و ازاین‌رو ایران باید برای بهره‌گیری از خدمات این نهاد جدید، برنامه اقدام خود درزمینهٔ گروه کاری اقدام مالی (FATF) را اجرا کند.