چابهار؛ نخستین بندر آب عمیق ایران، کانون تجارت منطقه‌ای

صبح امروز همایش بین‌المللی توسعه چابهار همزمان با بزرگداشت «روز چابهار» برگزار شد؛ در این همایش، نمایندگان سیاسی و اقتصادی 17 کشور حضور داشتند. 

محمد اسلامی وزیر راه و شهرسازی، مرتضی بانک دبیر شورایعالی مناطق آزاد، نماینده ولی‌فقیه در سیستان و بلوچستان و امام‌جمعه زاهدان، امام‌جمعه مسجد مکی اهل سنت زاهدان از سخنران‌های اصلی این همایش بودند.

محمد اسلامی وزیر راه و شهرسازی از تکمیل راه‌آهن چابهار- زاهدان و ادامه آن به سرخس گفت که اولویت نخست دولت به‌ویژه این وزارتخانه است. اسلامی گفت: روند اجرای راه‌آهن چابهار به زاهدان و پیشرفت حدود 30 تا 40 درصدی در طول چندین سال مطلوب نیست و در مدت سال‌های گذشته به دلیل کمبود اعتبارات شاهد پیشرفت خوبی نبوده‌ایم.

به‌گفته اسلامی تکمیل راه‌آهن چابهار- زاهدان منجر به رشد تخلیه و بارگیری کالا در بندر چابهار می‌شود و می‌تواند تجارت و ترانزیت را متحول کند.

وزیر راه و شهرسازی به‌سرمایه‌گذاری ۹۵۰ میلیارد تومانی در بندر چابهار اشاره‌کرد: رشد ۵۶ درصدی تخلیه و بارگیری در بندر چابهار پس از تکمیل فاز نخست نشان از توجه جدید سرمایه‌گذاران به این بندر نوپاست.

چابهار٬ نخستین بندر آب عمیق ایران

بندر چابهار نخستین بندر آب عمیق ایران است. بندرهای آب عمیق٬ نتیجه انقلاب صنعت حمل و نقل در کشتیرانی است که موجب شده تا کشتی‌های عظیم باربری٬ صدها کانتینتر را با هزینه بسیار اندک جابه‌جا کنند. خالی کردن یا بار زدن این کشتی‌ها در هر بندری ممکن نیست و به تجهیزات ویژه‌ای نیاز است.

ایران در حال حاضر چنین بنادری در اختیار ندارد. به همین دلیل٬ یکی از راههای اتصال ایران به دنیای تجارت بین‌المللی٬ ورود این کشتی‌ها به خلیح فارس و سپس خالی کردن بار در امارات متحده عربی است. بندر جبل علی در این کشور یکی از دو بندری است که در خلیج فارس این ویژگی را دارد. (بندر دمام عربستان سعودی نیز بندر آب عمیق است). توسعه بندر چابهار٬ ایران را در نخستین گام از امارات بی‌نیاز می‌کند.

اهمیت چابهار برای هند

اهمیت چابهار برای هند چنان جدی است که این کشور نزدیک به سه دهه است که به دنبال توسعه این بندر است. در واقع توسعه پروژه چابهار برای این کشور بسیار فراتر از افزایش مناسبات بازرگانی با ایران و صادرات به ایران اهمیت دارد.

نخستین مساله هند٬ رقابت با اتحاد استراتژیک چین و پاکستان و یافتن جایگزینی برای بندر گوادر است. بندر گوادر در فاصله 170 کیلومتری چابهار قرار دارد و طی سال‌های اخیر، محل سرمایه‌گذاری گسترده چین بوده است. بندر گوادر نیز همانند چابهار به یک بندر آب ‌عمیق تبدیل خواهد شد.

با استفاده از بندر چابهار٬ هند نه فقط به ایران و افغانستان٬ بلکه به آسیای مرکزی و حتی به اروپا دسترسی خواهد داشت. آن هم بی‌نیاز از پاکستانی که می‌تواند یک سد زمینی در این مسیر باشد. برای هند٬ چابهار کلید اتصال به کریدور بین‌المللی حمل و نقل شمال-جنوب است. چنین مسیری نیز در زمینه رقابت هند و پاکستان٬ بدیل استراتژیکی است برای گذرگاه اقتصادی چین-پاکستان است که در سال‌های اخیر شکل گرفته است.

اهمیت چابهار برای افغانستان

یکی از دغدغه های افغانستان همواره دسترسی به آب‌های آزاد بوده است. افغانستان تاکنون از طریق بندر کراچی و بندر عباس به آبهای بین المللی وصل می شود. این دو بندر، خصوصا بندر کراچی، به دلیل همکاری نکردن پاکستان، هزینه حمل و نقل و دسترسی به بازارهای جهانی را به صورت چشم گیر افزایش داده است.

چابهار، در مقایسه با بندر عباس ۹۰ کیلو متر و در مقایسه به بندر کراچی ۷۰۰ کیلو متر به مرکز افغانستان نزدیک تر بوده و هزینه حمل هر کانتینر، بین ۵۰۰ یا ۱۰۰۰ دلار کاهش خواهد یافت. از این منظر، چابهار، ارزان ترین و نزدیک ترین مسیر ترانزیتی برای دسترسی افغانستان به آبهای بین المللی و وصل شدن به مسیرهای ترانزیت جهانی است.

بر اساس آمارهای موجود، نزدیک به ۸۰ درصد تجارت خارجی افغانستان با پاکستان و از طریق بندر کراچی صورت می‌گیرد. این وابستگی، در سایه اختلافات دو کشور، اقتصاد افغانستان را آسیب‌‌پذیر کرده است. همچنین چابهار پرداخت صدها میلیون دلار حق ترانزیت از سوی افغانستان به پاکستان را کاهش می‌دهد.

 ارسال نخستین محموله صادراتی افغانستان به هند

هم‌زمان با همایش روز چابهار عملیات تخلیه و بارگیری نخستین محموله صادراتی حبوبات افغانستان به هند در بندر چابهار با حضور وزیر راه و شهرسازی آغاز شد. محموله صادراتی کشور افغانستان شامل 23 کانتینر با وزن 750 تن حبوبات و سنگ‌های قیمتی است.

پیش از این، بیستم آبان‌ماه نخستین محموله گندم هند از طریق بندر چابهار ایران به افغانستان ارسال شد. این محموله ۱۵ هزار تنی براساس همکاری‌های استراتژیک این سه کشور از بندر چابهار به افغانستان انتقال یافت.

سال 1395 افغانستان، هند و ایران موافقت‌نامه سه‌جانبه چابهار را امضا کردند که بر مبنای آن افغانستان و هند می‌توانند مبادلات تجاری‌شان را از طریق بندر چابهار ایران انجام دهند.