کالای ارز آور صادراتی در اقتصاد کشور چیست؟

دختر و پسری که از حلقه ها و ساعت ست کرده دستشان می توان حدس زد نامزد هستند و برای خرید جهیزیه قدم در مغازه های بازار فرش گذاشته اند، در حال ورق زدن تخته های فرش ماشینی 6 متری دستباف داخل مغازه هستند و بعد از پرسیدن قیمت آن با هم زیر لب پچ پچی می کنند و با شانه بالا انداختنی مغازه را ترک می کنند.

فرش یکی از وسایل مورد نیاز هر خانه و مخصوصا جهیزیه است که بسته به دستباف یا ماشینی بودن آن قیمتهای متفاوتی دارند. فرش های ماشینی از قیمت 800 هزار تومان شروع می شوند و قیمت فرش های دستباف نیز از 4 میلیون تومان شروع می شود و بعضا فرش 6 متری دستباف به مرز 200 میلیون تومان هم می رسد. برآورد می شود قیمت خرید یک جفت فرش دستباف معمولی با رنج قیمت 20 میلیون تومان به بالا، با حداقل هزینه خرید جهیزیه در یک طبقه اجتماعی پایین برابر باشد. البته به گفته برخی کارشناسان، با توجه به اینکه فرش دستباف یک کالای ماندگار، سرمایه‌ای و سازگار با محیط زیست است نمی‌توان گفت که قیمت بالایی دارد.

جدای از قیمت بالای فرش دستباف برای ایرانیان که شاید هر طبقه­ای قادر به خرید آن نباشد، این محصول توانسته جایگاه خوبی در صادرات به کشورهای دیگر پیدا کند و به عنوان کالای ارزآور صادراتی در اقتصاد کشور شناخته می شود؛ چنانچه طبق اعلام رئیس مرکز ملی فرش ایران، در سه دهه گذشته رتبه نخست در صادرات فرش به ایران تعلق داشته است. البته این اظهار با انتقادهایی همراه بوده است و برخی صادرکنندگان فرش معتقدند ایران در رتبه پنجم صادرات  قرار دارد و رتبه اول صادرات فرش متعلق به هند است.

بیشترین صادرات فرش دستباف در سال‌های اخیر متعلق به کشور امارات متحده عربی بوده است. چرا که به دلیل مسائل مربوط به تحریم، فرش‌های ایرانی ابتدا به امارات و از آنجا به کشورهای دیگر فرستاده می‌شد و به همین دلیل تشخیص دقیق آمار کشورهای خریدار فرش ایران سخت است. هم چنین می توان از کشورهای ژاپن، عمان، عربستان، امارات متحده عربی و کویت را به عنوان خریداران فرش‌های گران قیمت ایران نام برد.

در روزهای گذشته نیز رئیس مرکز ملی فرش خبر ازصادرات فرش دستبافت ایرانی به 80 کشور دنیا داده و گفته است: « به طور متوسط سالانه یک میلیارد و 200 میلیون دلار حجم تجارت جهانی فرش دستباف در میان همه کشورهای تولیدکننده است که ایران سهم 30 درصدی از این بازار را در اختیار دارد.»

به گفته رئیس مرکز ملی فرش به طور متوسط سالانه یک میلیارد و 200 میلیون دلار حجم تجارت جهانی فرش دستباف در میان همه کشورهای تولیدکننده است که ایران سهم 30 درصدی از این بازار را در اختیار دارد.

 حضور خریداران آمریکایی فرش در بازار

زمانی که  تحریم صادرات فرش ایران به آمریکا براساس مصوبه کنگره آمریکا که در سال ۲۰۱۰ به امضای رئیس جمهور آمریکا رسید، امکان صدور فرش ایرانی به این کشور میسر نبوده است، ضمن اینکه این تحریم در شرایطی اعمال شد که مردم آمریکا از خریداران اصلی فرش دستباف ایران بوده و پیش از وقوع این ممنوعیت در سال ۱۳۸۸، رتبه نخست واردکنندگان فرش ایران با سهمی بیش از ۱۶.۵ درصد و به ارزش نزدیک به ۸۲ میلیون دلار داشته است.

عدم حضور پنج ساله فعالانه فرش ایران در بازار آمریکا، سبب جایگزینی فرش هند در آن بازار شده است و این موضوع به طور طبیعی مسیر صادرات فرش دستباف ایران به بازار آمریکا را سخت و دشوار خواهد کرد

ظرفیت پذیرش فرش دستباف آمریکا حداقل ۲۰۰ میلیون دلار است و می توان اذعان داشت که کاهش صادارت فرش در سال‌های اخیر متاثر از برخی از ‌عوامل داخلی و خارجی  بوده و تنها یک عامل کاهش صادرات فرش ایرانی تحریم ‌بوده است؛ اما بعد از رفع تحریم صادرات فرش به آمریکا سرپرست مرکز ملی فرش ایران اعلام کرده است که لزوما قرار نیست بلافاصله پس از اجرای توافق آن سهم نزدیک به 20 درصدی صادرات فرش دستباف به ارزش نزدیک به 100 میلیون دلار که پیش از این در بازار آمریکا مورد نظر بود، دوباره تصاحب شود.

واردات فرش به ایران قانونی است؟

متاسفانه طی سالهای گذشته، تاکید بر واردات ضربه زیادی به صنعت نساجی کشور وارد کرده و اقتصاد کشور را به سمت پرتگاه و رکود تورمی هدایت کرده است، این در حالی است که هم اکنون صنعتگران کشور نیاز به خدمات حمایتی دارند تا بتوانند با تولید محصولات کیفی و کمی، نبض بازار جهانی را مجدد به دست بگیرند.

در این میان، ایران در زمینه تولید فرش ماشینی تلاش کرده تا خود را با سرعت و تکنولوژی و دانش روز دنیا هماهنگ کند و بر این اساس، دستگاههای تولید فرش ماشینی بلژیکی را برای تولید فرش های ماشینی مرغوب و با کیفیت وارد کرده است. البته آمار دقیقی از تولید در دست نیست، اما به هرحال تولید فرش ماشینی طی سالهای گذشته از رونق مناسبی برخوردار بوده است.

سال گذشته بحث هایی از واردات فرش به ایران مطرح شد که با انتقادهای شدید همراه بود و همواره تولیدکنندگان خواستار جلوگیری از واردات فرش به ایران هستند. البته کارگر، رئیس مرکز ملی فرش همان موقع اعلام کرد که طبق آمار رسمی گمرک، واردات فرش‌های تولیدی دیگر کشورها به ایران تقریبا صفر است و هیچ فرش دستباف خارجی به کشور وارد نمی‌شود چون تعرفه گمرکی آن بالاست.

البته این شرایط می تواند احتمال قاچاق فرش به ایران را تقویت کند که کارگر نیز ضمن تائید این ادعا گفته است :« شاهد حضور تعداد اندکی از فرش‌های دستباف سایر کشورها در بازار ایران هستیم که قطعاً از مبادی غیرقانونی وارد می‌شود؛ به عنوان مثال در میان فرش‌های مرجوعی کشورمان از دیگر کشورها ممکن است فرش‌هایی قرار داده شده و به کشور وارد شود.»

دوران پساتحریم موقعیت مناسبی را در اختیار کشور ایران برای صادرات محصولات خود به کشورهای دیگر فراهم آوره است و شاید یکی از علل اوج گرفتن روند صادرات فرش، همین عامل بوده باشد. اما باید دید که این روند همچنان با شتاب، سیر صعودی خود را ادامه می­دهد یا ممکن است به دلایلی همچون نبود خریدار در دیگر کشورها متوقف خواهد شد.چنانچه برخی کارشناسان معتقدند کشور ایران هرچه را بخواهد صادر می کند، اما مهم این است که در کشورهای دیگر متقاضی آن وجود داشته باشد.

  500 میلیون دلار

متوسط سالانه صادرات فرش

80 کشور

وارد کننده فرش دستبافت ایرانی

۲۰۰ میلیون دلار

حداقل ظرفیت پذیرش فرش دستباف آمریکا

سال 92

بدترین سال صادرات فرش ایران

400 میلیون دلار

صادرات فرش ایران به دیگر کشورها