چرخ ادغام بانک‌های وابسته به نیروهای مسلح در حالی به راه افتاده که در دهه 80 اغلب این بانک‌ها در قالب مؤسسات مالی و صندوق‌های قرض‌الحسنه فعالیت می‌کردند و کسی تصور نمی‌کرد روزی عمر آنها با الحاق به یک بانک دولتی به سر آید.
یکی از مسائلی که فرآیند ادغام بانک‌های نظامی را پیچیده‌تر می‌کند، ترکیب سهامداران این بانک‌هاست؛ برای نمونه و بر اساس اطلاعاتی که در سامانه کدال بورس منتشر شده، عمده سهام بانک انصار در اختیار شرکت ارتباطات سیار ایران، شرکت سرمایه‌گذاری یمین، موسسه صندوق بیمه اجتماعی روستاییان و عشایر و صندوق بازنشستگی صداوسیما است.
یا در بانک مهر اقتصاد، سهام اصلی در اختیار موسسه بنیاد تعاون بسیج، موسسه خدمات علمی آموزشی رزمندگان اسلام، شرکت حمل‌ونقل بین‌المللی جوان سیر ایثار، موسسه تأمین اقلام مصرفی بسیجیان و موسسه تأمین درمان بسیجیان است.
همچنین در بانک حکمت سهام اصلی بین صندوق بازار گردانی حکمت ایرانیان یکم، بنیاد تعاون ارتش، هواپیمایی کاسپین، موسسه مسکن‌سازان بنیاد تعاون ارتش و موسسه صندوق بیمه بنیاد تعاون ارتش توزیع شده است یا در بانک قوامین شرکت ناجی پاس، شرکت چاپ و انتشارات راه فردا، بنیاد تعاون ناجا، شرکت مهندسی عمران و تولیدی نیرو، موسسه ناجی امین، شرکت تأمین سرمایه امین یا شرکت تأمین سرمایه تمدن فهرست سهامداران عمده دیده می‌شوند.
در موسسه کوثر نیز سهامدارانی چون صندوق بیمه عمر پرسنل سپاه، نیروی انتظامی، اترش، موسسه بنیاد تعاون وزارت دفاع، شرکت سرمایه‌گذاری تأمین اجتماعی نیروهای مسلح و بیمه کوثر حضور دارند.
حال پرسش این است که با فرآیند ادغام این بانک‌ها و موسسه‌های وابسته به نیروهای مسلح، تکلیف سهامداران اصلی و خرد آنها که همگی در بازار سرمایه حضور دارند، چه می‌شود.
شاپور محمدی رئیس سازمان بورس دراین‌باره گفته است: با توجه به اینکه اکنون نماد معاملاتی این بانک‌ها متوقف است، برای ادغام سهام این بانک‌ها در بانک سپه، با مصوبه شورای عالی بورس، سهام اینها در خارج از ساعت معاملات انتقال می‌یابد.
حسن امیری معاون نظارت بر بورس‌ها و ناشران سازمان بورس دی‌ماه امسال گفته بود: نماد بانک‌های مهر اقتصاد، حکمت، انصار، موسسه اعتباری کوثر و قوامین تا زمان تعیین تکلیف ادغام آنها در بورس متوقف می‌ماند.
وی با اعلام اینکه سازمان بورس در بحث ادغام بانک‌ها در جلسات خود با بانک مرکزی حافظ حقوق و منافع سرمایه‌گذاران است تأکید کرد: راهکاری برای خروج داوطلبانه سهامداران از این نمادها پیش‌بینی شده که هنوز به تصویب نرسیده است ولی احتمال دارد تا پایان سال عملیاتی شود.
نیروهای مسلح چگونه بانکدار شدند؟
در یک دهه‌ای که بانک مرکزی سنگ ساماندهی بازار غیرمتشکل پولی را برداشته، شاید برای نخستین بار باشد که مؤسسات مالی و اعتباری در یک بانک دولتی ادغام می‌شوند؛ پیش از آن، اغلب یا به‌طور جداگانه مجوز تأسیس بانک را گرفتند و یا با یکدیگر ادغام شده و بانک‌های غیردولتی بزرگ‌تری را شکل دادند.
در اواخر دهه 80 که ادغام‌ها آغاز شد، برخی موسسه‌های مالی و اعتباری که اغلب به نهادهای عمومی و یا نیروهای مسلح متصل بودند، مجوز تبدیل شدن به بانک را دریافت کردند که شامل موسسه مالی و اعتباری سینا (بانک سینا)، موسسه مالی و اعتباری انصار (بانک انصار)، موسسه مالی و اعتباری ایرانیان (بانک حکمت ایرانیان)، و موسسه مالی و اعتباری قوامین (بانک قوامین) بود؛ موسسه مالی و اعتباری «اعتماد ایرانیان» که بدون مجوز از بانک مرکزی بود نیز به دستور این بانک منحل و در بانک قوامین ادغام شد.
مروری بر آنچه بر این مؤسسات تاکنون گذشته خالی از لطف نیست؛ برای نمونه بانک انصار ابتدا با نام صندوق پس‌انداز انصار المجاهدین فعال بود و سپس به موسسه مالی و اعتباری انصار تغییر نام داد و در نهایت در خرداد سال 89 با نام بانک انصار از بانک مرکزی مجوز گرفت؛ این بانک به سپاه پاسداران انقلاب اسلامی تعلق دارد.
بانک قوامین نیز در ابتدای دهه 70 با نام صندوق قرض‌الحسنه ناجا فعال بود؛ در سال 79 به موسسه پس‌انداز و قرض‌الحسنه قوامین تغییر نام داد و در سال 83 به موسسه مالی و اعتباری تبدیل شد؛ پس‌ازآن در سال 91 با مجوز بانک مرکزی به‌طور رسمی به بانک قوامین تغییر نام داد؛ این بانک، به‌عنوان بانک نیروی انتظامی شناخته می‌شود.
بانک حکمت ایرانیان نیز در ابتدای فعالیتش موسسه مالی و اعتباری ایرانیان نام داشت و در دی‌ماه سال 89 به بانک حکمت ایرانیان تبدیل شد تا بانکی برای کارکنان ارتش باشد.
موسسه اعتباری کوثر که به وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح تعلق دارد، در ابتدای کار یعنی در سال 87 در قالب صندوق پس‌انداز قرض‌الحسنه فعال شد و یک سال بعد موافقت اصولی بانک مرکزی را برای تبدیل شدن به موسسه اعتباری گرفت.
«مهر اقتصاد» دیگر نهاد مالی وابسته به نیروهای مسلح است که هرچند هنوز مجوز رسمی از بانک مرکزی برای فعالیت دریافت نکرده بود اما عملکرد و صورت‌های مالی آن تحت نظارت این نهاد قرار داشت تا زمینه برای اعطای مجوز آن فراهم شود؛ مهر اقتصاد فعالیت خود را در سال 1372 با نام موسسه قرض‌الحسنه بسیجیان آغاز کرد و در سال 79 درخواست تبدیل به موسسه مالی و اعتباری مهر را به بانک مرکزی داد.