«سونامی مصرف لوازم آرایش در ایرن»؛ «ایران بزرگترین مصرفکننده لوازم آرایشی در خاورمیانه»؛ «هزینه 10تریلیونی ایرانیها برای لوازم آرایشی»؛ اینها تیترهایی هستند که چشم ایرانیها به دیدنشان عادت کرده و حساسیت و توجه آنها را نسبت به کلان بودنِ حجمِ مصرف و اهمیت آن در بازار لوازم آرایشی از بین بردهاست. اما سرمایهگذاران خارجی که ایرانِ پسابرجام را به چشم یک فرصت طلایی میبینند، بیتفاوت از کنار این تیترها نمیگذرند. نمونهاش سرمایهگذار بریتانیایی که در گفتوگو با اکونومیست، ایران را «بزرگترین بازار جدید» نامیده که دوباره پا به عرصه اقتصاد جهان گذاشتهاست. او قطعاً این تیترها را به شکلِ دیگری میخواند. برای آنها که ایران «بازاری» به وسعت یک کشور با قریب به 80میلیون جمعیت است، تیترِ «هزینه 10تریلیونی ایرانیها برای لوازم آرایشی» هم با معناست و هم با اهمیت. هیاتهای تجاری مختلفی که هر روز پا به این سرزمین میگذارند تا حدودی این ادعا را ثابت میکنند.
بلافاصله پس از نخستین روزهای اعلام برجام، سر و کله هیاتهای تجاری از کشورهای مختلف اروپایی، آسیایی و آفریقایی در بازار بزرگی به نام «ایران» پیدا شد. در میان این هیاتهای بلندپایه، برخی افراد عناوین پرطمطراقی با خود به یدک میکشیدند، مثل همین چند مورد اخیر: مدیرعامل «توتال»؛ رئیس «پژوه»؛ مدیرعامل «ایرفرانس». اما در میان بازارهای نفت و خودور و هواپیما، یکی از همه متفاوتتر و جالبتر است: «بازار لوازم آرایشی». شاید در نگاه اول، «جمهوری اسلامی ایران» با زنانی که حجاب برای آنها مهم است، به نظر جای مناسبی برای سرمایهگذاری در لوازم آرایشی نباشد اما سرمایهگذاران به این موارد توجه نمیکنند؛ آنها همان تیترها را به همراه آمار و ارقام واقعی مصرف مواد آرایشی در کشور مورد بررسی قرار میدهند و با یک حساب دو دو تا چهارتای ساده به این نتیجه میرسند که میتوانند با سرمایهگذاری در این بازار، به سودهای کلانی دست پیدا کنند.
«سفورا» یکی از شرکتهایی است که پاییز گذشته برای دستیابی به همین سودهای کلان پا به ایران گذاشت. شرکت لوازم آرایشی و زیباییِ فرانسوی سفورا در سال 1973 راهاندازی شد و طبق اطلاعات فوربز، تا سال 2013 با بیش از 1700 شعبه فروش و فروشگاه در 30 کشور جهان بالغ بر 4میلیارد دلار درآمد داشتهاست. در آبان سال گذشته (1394) رویترز اعلام کرد شرکت سفورا قصد دارد از ابتدای سال میلادی 2016 دستکم 7 شعبه خود را در ایران افتتاح کند تا اولین شرکت محصولاتِ زیباییِ اروپایی باشد که پس از تحریم، به طور مستقیم وارد ایران شدهاست.
عطش کالای اورجینال
در راستای ورود شرکت سفورا به ایران، نگین فتاحی-داسمال یک شهروند اماراتی متولد ایران که مدیر سالنهای زنجیرهای کاشت و آرایش ناخن در امارات است و در ایران نیز سالنی راهاندازی کردهاست، در گفتوگو با رویترز ادعا کردهاست: «در ایران کالاهای تقلبی بسیار زیاد است به همین خاطر عطش عجیبی برای جنسها و کالاهای اصل و اورجینالی وجود دارد که به طور مستقیم از غرب وارد شدهاند.» به همین خاطر از نظر او شرکتی مانند سفورا میتواند در ایران سرمایهگذاریِ موفقی داشته باشد. سارا یلدا نویسنده فرانسوی-ایرانی که در حال برنامهریزی برای اجرای 14سری کنفرانس درباره ایران در پاریس در سال 2016 است به رویترز گفتهاست: «بسیاری از مردم نمیدانند که رابطه ایرانیها با لوازم لوکس و زیبایی واقعاً شبیه فرانسویها و ایتالیاییهاست. من فکر میکنم که برندهای لوکس میتوانند در این کشور کاملاً موفق باشند». این قبیل حرفها و همان تیترهای وسوسهبرانگیز میتوانند سرمایهگذارانِ خارجی را ترغیب کنند که در بازار لوازم آرایشی ایران ریسک کنند.
تیترهایی که روزنامهها و خبرگزاریها در مورد بازار لوازم آرایشی میزنند از دل آمارهای واقعی بیرون آمدهاست. بررسیهای «صدا» از موسسه پژوهشی یورومانیتور نشان میدهد لوازم آرایشی و زیبایی جزو سودآورترین محصولات برای واردکنندگان در سال 2014 بودهاست. البته این مطالعات نشان میدهد مصرفکنندگان آگاهی چندانی در مورد محصولات مراقبتی از پوست مثل کرمهای ضدآفتاب ندارند و افزایش آگاهی آنها میتواند راه را برای رشد بیشتر و سریعترین این صنعت در منطقه باز کند. بخش دیگری از مطالعات موسسه یورومانیتور نشان میدهد در حالیکه شرکتهای داخلی در زمینه محصولات بهداشتی پیشرو هستند، شرکتهای خارجی و چندملیتی در مورد محصولات آرایشی و زیبایی حرف اول را در ایران میزنند. بر اساس گزارش یورومانیتور، در سال 2014 حدود 20درصد یا 14.9میلیون نفر از جمعیت ایران را زنان بین 20 تا 40ساله تشکیل میدادند که بیشترین مصرف لوازم آرایشی و زیبایی را داشتهاند. در این گزارش آمدهاست که کالاهای کمهزینه با بستهبندی زیبا بیشترین جذابیت را برای خریداران دارند اما اغلب آنها جنسهای تقلبی هستند که از چین، کره جنوبی و ترکیه وارد میشوند. یورومانیتور پیشبینی کردهاست که تغییرات فرهنگی در آینده ایران به افزایش مصرف مواد آرایشی کمک کند. لوازم آرایشی در ایران نه تنها در داروخانهها و فروشگاههای مخصوص به فروش میرسند بلکه دستفروشها حتی در مترو نیز به فروش مواد آرایشی روی آوردهاند.
فروش لوازم آرایشی به شیوههای مختلف و استقبال مصرفکنندگان در ایران باعث شده اکثر مطالعات، آینده رو به رشدی را برای صنعت لوازم آرایشی پیشبینی کنند. گزارشهایی مثل گزارش موسسه یورومانیتور به شرکتها نشان میدهد که بازار لوازم آرایشی در ایران یک فرصت طلایی برای کسب سود است. هر چند به گزارش «صدا» به نقل از اکونومیست، جادهای که به این بازار طلایی میرسد پر از سنگلاخ است و با موانع بسیاری همراه است. تجربه نشان دادهاست آغاز به کار کردن سختتر از آن چیزی است که در ابتدا تصور میشود. در ایران نیز مشکلاتی مانند کمبود فایننس، قوانین بانکی و کسبوکار و همچنین هزارتوی بوروکراسی اداری سد بزرگی را برای آغاز کار ایجاد میکند. به همین خاطر رویترز نوشتهاست ایران با وجود بازار لوازم آرایشی به ارزش 4میلیارد دلار در سال، نمیتواند نقش معدن طلا را برای سرمایهگذاران در این عرصه بازی کند.