اگر به مرزهای آبی روی بیاورند در دل دریاها قصه غم‌انگیز فردی بی‌سرپناه را شکل می‌دهند و اگر به مرزهای خاکی پناه بیاورند با سیم‌خاردارهای زُمُختی روبه‌رو می‌شوند که زخمی در دل‌شان برجای می‌گذارد. در هر دقیقه 24 نفر ناگزیر می‌شوند خانه و کاشانه خود را رها کنند و یکی از این دو راه را انتخاب کنند: مرزهای آبی و مرگ یا مرزهای خاکی و زخم. امروز روز آن‌هاست: روز جهانی پناهندگان؛ روزی که به تمام آوارگان جهان اختصاص داده شده‌است. کمیساریای عالی سازمان ملل در امور پناهندگان هر سال گزارشی را در مورد وضعیت پناهندگان منتشر می‌کند؛ گزارش امسال که وضعیت پناهندگان را در سال 2015 نشان می‌دهد پرده از آماری تکان‌دهنده بر می‌دارد. از هر 113 نفری که در این دنیا زندگی می‌کنند یک نفر زندگی‌اش را با آوارگی سپری می‌کند. در سال 2015 تعداد پناهندگان جهان برای نخستین بار در تاریخ کمیساریای عالی سازمان ملل در امور پناهندگان، از مرز 60میلیون نفر گذشت و به 65میلیون و 300هزار نفر رسید. جمعیت آواره فعلی جهان از جمعیت بریتانیا بیشتر است. بررسی‌های پایگاه خبری اتاق ایران از این گزارش نشان می‌دهد با وجود اینکه در سال گذشته بیشترین تمرکز بر اروپا بوده اما تنها یک میلیون نفر از این پناهندگان به خاک اروپا پناه آورده‌اند و اکثر آن‌ها به خاک کشورهای در حال توسعه روی آورده‌اند. ترکیه اصلی‌ترین میزبان پناهندگان در سال 2015 بوده‌است، 2میلیون و 500هزار نفر در این کشور پناهنده هستند یعنی از هر پنج نفر یکی پناهنده است. در لبنان نیز تعداد پناهندگان از جمعیت این کشور پیشی گرفته‌است. هر روز بر تعداد این آوارگان اضافه می‌شود اما نگران‌کننده‌ترین مسئله این است که عوامل تولیدکننده پناهندگان نیز هر روز در حال افزایش است و راهکاری برای آن وجود ندارد.
اندوهی به وسعت 65میلیون و 300هزار نفر
بررسی‌های پایگاه خبری اتاق ایران از آخرین گزارش کمیساریای عالی سازمان ملل در امور پناهندگان نشان می‌دهد جنگ و خشونت بیش از هر زمانی باعث آوارگی افراد و بی‌خانمان شدنِ آن‌ها شده‌است. بر اساس این گزارش، به طور متوسط در سال 2015 در هر دقیقه 24 نفر ناچار به گریز شده‌اند. این تعداد تقریباً چهار برابرِ تعداد افرادی که یک دهه پیش آواره می‌َشدند است. در آن زمان در هر 60ثانیه شش نفر فرار می‌کردند. این گزارش که داده‌های دولتی را مورد بررسی قرار داده، نشان می‌دهد تا پایان سال 2015 در مجموع 65میلیون و 300هزار نفر آواره شده‌اند. یک سال پیش در 12ماه حدود 59میلیون و 500هزار نفر آواره شده بودند.
کمیساریای عالی سازمان ملل در امور پناهندگان برای نخستین بار در تاریخ خود تعدادی بالای مرز 60میلیون نفر را تجربه کرده‌است. فیلیپو گراندی دبیرکل کمیساریای عالی سازمان ملل در امور پناهندگان گفته‌است: «هر روز بر تعداد افرادی که به دلیل جنگ و بی‌عدالتی آواره می‌َشوند اضافه می‌شود و این در نوع خود نگران‌کننده است اما مسئله اساسی‌تر این است که فاکتورها و عواملی که باعث پناهندگی افراد می‌شوند نیز در حال افزایش هستند.» پناهندگان یا به دریا روی می‌آورند و در آن غرق می‌َشوند یا در خشکی‌ها به مرزهایی پناه می‌آورند که با سیم‌خاردار به استقبال آن‌ها می‌روند؛ اما مسئله اصلی این است که بستن مرزها مشکلی را حل نمی‌کند.
1نفر از هر 113نفر در جهان آواره‌اند
طبق گفته گراندی «سیاست» جزو موانع اصلی پناهجویان در بسیاری از کشورها بوده‌است. او اظهار کرده‌است: «آنچه امروز به طور ملموس و جدی احساس می‌شود این است که کشورها باید در کنار هم و با هم کار کنند تا بتوانند با مشکل پناهندگان مقابله کنند. تنها راه غلبه بر مشکل همین "اتحاد" است.» طبق گزارش کمیساریای عالی سازمان ملل در امور پناهندگان، اگر جمعیت جهان را 7میلیارد و 400میلیون نفر در نظر بگیریم، از هر 113نفر در جهان، یکی آواره است و به دنبال سرپناه می‌گردد. به این ترتیب در حال حاضر وضعیت از نظر این سازمان کاملاً خطرناک است.
تعداد آوارگان جهان بیشتر از جمعیت بریتانیاست
به این ترتیب جمعیتی که در حال حاضر پناهنده هستند روی هم رفته از تعدد جمعیت بریتانیا هم بیشتر هستند. حتی اگر جمعیت کانادا، استرالیا و نیوزیلند را روی هم بگذارید باز هم جمعیت پناهندگان بیشتر است. 3میلیون و 200هزار نفر از پناهندگان در کشورهای صنعتی هستند که تا پایان سال 2015 در انتظار پناهندگی بوده‌اند. اما آنچه بیش از همه نگران‌کننده است این است که 40میلیون و 800هزار نفر از افراد مجبور شده‌اند از خانه‌های خود فرار می‌کنند اما در مرزهای کشور خود آواره هستند. این رکورد جدیدی است که در کمیساریای عالی سازمان ملل در امور پناهندگان منتشر شده‌است.
سه دلیل اصلی افزایش تعداد پناهندگان جهان
آوارگی‌های اجباری از دهه 90میلادی تا کنون رو به افزایش بوده‌است اما در پنج سال گذشته به اوج خود رسیده‌است. البته دلایلی نیز برای این مسئله وجود دارد. نخست اینکه تنش‌ها و درگیری‌ها در کشورهایی مانند سومالی و افغانستان در سه دهه گذشته به بالاترین حد ممکن رسیده و با دوام بیشتر خود باعث شده موج بیشتری از پناهندگان راه بیفتد.
دلیل دومی که باعث افزایش آوارگی افراد شده به کشمکش‌ها و تنازعات داخلی مربوط می‌شود. جنگ‌های داخلی این روزها در اکثر کشورها باعث خستگی و آوارگی مردم شده‌است. سوریه، سودان جنوبی، یمن، بروندی، اوکراین و آفریقای میانه از جمله این کشورها هستند. و آخرین دلیلی که در گزارش کمیساریای عالی سازمان ملل در امور پناهندگان برای افزایش آوارگان جهان به آن اشاره شده این است که راهکارهای جدیدی برای مقابله با پناهندگی ارائه نشده‌است.
نیمی از آوارگان جهان از سه کشورند
حکمت یکی از پناهندگان سوری گفته‌است: «ما اینجا گیر کرده‌ایم. نه راهی به جلو داریم و نه راهی به عقب. کودکان من باید به مدرسه بروند؛ اما اینطوری هیچ آینده‌ای ندارند.» او با همسر و فرزندانش در مرزهای لبنان گرفتار شده‌اند. نمونه‌های حکمت کم نیستند. بر اساس مطالعه کمیساریای عالی سازمان ملل در امور پناهندگان، تنها سه کشور جهان نیمی از پناهندگان جهان را تولید می‌کنند. 4میلیون و 900هزار نفر از سوریه، 2میلیونو 700هزار نفر از افغانستان و 1میلیون و 100هزار نفر از سومالی آواره می‌شوند که روی هم رفته نیمی از آوارگان جهان را تشکیل می‌دهند. به علاوه 6میلیون و 900هزار نفر در کلمبیا، 6میلیون و 600هزار نفر در سوریه و 4میلیون و 400هزار نفر در عراق در داخل مرزهای این کشورها آواره هستند.
کودکان نیمی از آوارگان را تشکیل می‌دهند
در حالی‌که در سال 2015 تمام تمرکز روی یک میلیون نفری بود که به اروپا پناه آورده بودند، گزارش کمیساریای عالی سازمان ملل در امور پناهندگان نشان می‌دهد بیشترین آوارگان جهان به کشورهای در حال توسعه روی آورده بودند. 86درصد از پناهندگان در کشورهای کم‌درآمد بوده‌اند. ترکیه نیز بزرگ‌ترین کشورِ میزبان پناهندگان بوده‌است که 2میلیون و 500هزار نفر به آن پناه آورده‌اند. به این ترتیب از هر 5نفر در ترکیه یک نفر پناهنده است. در لبنان نیز تعداد افراد پناهنده از جمعیت این کشور بیشتر است. مأیوس‌کننده‌ترین نکته نیز در این گزارش این بود که 51درصد از جمعیت پناهندگان سال 2015 را کودکان تشکیل می‌دادند. بسیاری از این کودکان بدون حضور والدین خود و به تنهایی ناچار به جابه‌جایی شده‌اند.