در آستانه یک سالگی برجام قرار داریم. اهمیت این توافق تاریخی در چیست؟
برای آنکه اهمیت این توافق تاریخی را درک کنیم لازم است قبل از آن بدانیم که اقتصاد ایران قبل از حصول این توافق و در دوره تحریم ها، بر لبه پرتگاه نابودی قرار داشت. در آن زمان، اقتصاد ما از حوزه مبادلات بانکی و ارزی، تجارت بین الملل، حمل و نقل جهانی، بیمه و حتی مراودات عادی دور نگه داشته شده بود. گذشته از این، امنیت ملی ایران نیز هر روز به نحوی در معرض تهدید قرار داشت. برجام علاوه بر اینکه اقتصاد ایران را به وضعیت عادی در مناسبات بین المللی باز گرداند، امنیت ملی را نیز تامین کرد. بنابراین «برجام» در واقع بزرگ‌ترین، مهم ترین و اثرگذار ترین دستاورد دولت یازدهم است و از همین رو اهمیت استراتژیک دارد.
با این تعریف، دستاوردهای برجام برای ایران کدام است؟
دستاوردهای برجام شامل دستاوردهای دیپلماتیک، اقتصادی و امنیتی می شود و در واقع برجام احیاگر این حوزه ها بوده و تصویر متفاوت و مثبتی از ایران را به جهانیان عرضه کرده است.
در حوزه دیپلماتیک، برجام چه دستاوردی داشته است؟
در واقع این توافق تمام اتهامات و سیاه نمایی هایی را که از سوی بدخواهان به ایران نسبت داده می شد خنثی کرد و در نهایت چهره مثبتی از ایران را در صحنه بین الملل به نمایش گذاشت. بعد از حصول برجام بود که دامنه روابط ایران در ابعاد تجاری و سیاسی با بسیاری از کشورها گسترش یافت و متاثر از همین موضوع بود که مراودات فرهنگی، اقتصادی، سیاسی، علمی و پزشکی ایران با کشورهای پیشرفته در این حوزه ها از سر گرفته شد. گذشته از این، در رفت و آمد شهروندان ایرانی به دیگر کشورها تسهیل صورت گرفت و یک بار دیگر پاسپورت ایرانی اعتبار خود را در سطح جهانی کسب کرد.
اهمیت امنیتی توافق برجام در چیست؟
تا پیش از برجام، مدام تهدید به جنگ می شدیم، اما این توافق باعث شد تا سایه جنگ و بحران از سر کشور دور شود. در واقع، برجام خیال خام گروه های جنگ طلب خارجی و محاسبات غلط برخی از بحران‌سازان داخلی را که تصور می کردند راهی به جز رویارویی نظامی باقی نمانده است بی اثر کرد. با برجام ایران در واقع یک استثنا شد در تاریخ سازمان ملل؛ از این نظر که یک کشور وارد فصل هفت منشور این سازمان شد و توانست بدون کمترین منازعه نظامی از آن خارج شود. اهمیت تامین امنیت برجام برای ایران در این است که در منطقه ای بحرانی مثل خاورمیانه، ایران به یک جزیره ثبات و امن تبدیل شده است و این از دستاوردهای راهبردی برجام است که بر اقتصاد تاثیر به سزایی دارد.
دستاوردهای اقتصادی برجام از لحاظ تسهیل در بازرگانی خارجی برای کشور چه بوده است؟
تامین امنیت ملی و نیز تصحیح وجهه جهانی ایران که از دستاوردهای امنیتی و دیپلماتی برجام بوده، در واقع زمینه ساز دستیابی به نتایج اقتصادی شده است. به عبارت دیگر سرمایه ها و سرمایه گذاران به کشوری وارد می شوند که در آن امنیت وجود داشته باشد. اما در رابطه با موضوعات اقتصادی، برجام باعث شد تا کلیه تحریم های مرتبط با مساله هسته ای از میان برداشته شود و آثار رفع این تحریم ها به مرور قابل مشاهده است. در حال حاضر فعالیت شرکت های کشتی‌رانی در رابطه با ایران از سر گرفته شده است و این موضوع به معنای کاهش قابل توجه هزینه های حمل و نقل و بازرگانی خارجی است. در حال حاضر و به واسطه توافق برجام، رتبه ریسک اقتصادی ایران توسط موسسات رتبه بندی جهانی ترمیم شد و ما چند پله صعود داشته ایم که خود این موضوع در افزایش مراودات اقتصادی ایران در سطح جهانی بسیار مهم و تاثیر گذار است.
تا چه میزان وضعیت اقتصاد ایران بعد از برجام، برای پذیرفتن سرمایه گذاران خارجی مهیا شده است؟
بعد از برجام، ورود شرکت های معتبر مشاوره ای به ایران افزایش یافته است که این شرکت ها ظرفیت ها و فرصت های اقتصادی کشور را مورد مطالعه قرار داده و قواعد مالی و نظام بانکی، قوانین و مقررات تجاری و حتی محدودیت های سرمایه گذاری در کشور را بررسی می کنند و در واقع زمینه ساز ورود سرمایه گذاران خارجی به اقتصاد ایران هستند. ضمن اینکه در این مدت شرکت های سرمایه گذار معتبر خارجی، مذاکرات جدی با طرف های ایرانی انجام داده اند که منجر به عقد قراردادهایی نیز شده است. این موضوع علاوه بر اینکه نشان می دهد اقتصاد جهانی به اقتصاد ایران اعتماد کرده است، تمایل زیاد فعالان اقتصادی برای ورود به اقتصاد ایران را نیز نشان می دهد. البته این تازه آغاز راه است.
در این میان، ارتباطات بانکی ایران تا چه میزان با گشایش مواجه شده است؟
به تبع اصلاح رتبه ریسک پذیری اقتصاد ایران، فعالیت های مرتبط با عملیات بانکی کشور، تامین سرمایه و جذب فاینانس، بیمه و بازار سرمایه هم به طور چشمگیری بهبود یافته است. در حال حاضر بانک های کوچک و متوسط در سطح جهان، مراودات خود با بانک های ایرانی را آغاز کرده اند و تردیدی نیست که به زودی بانک های بزرگ و معتبر جهانی نیز به این روند می پیوندند.
تسهیل مراودات اقتصادی با طرف های خارجی آیا تاثیری بر فعالیت های تولیدی کشور هم داشته است؟
بی تردید. با تمایل زیادی که کشورهای توسعه یافته مثل کره، ژاپن و اروپاییان برای برقراری مراودات اقتصادی با فعالان اقتصادی در ایران دارند، قدرت چانه زنی تولیدکنندگان ما افزایش یافته است، به گونه ای که تولید کنندگان ایرانی این امکان را دارند تا قیمت محصولات خود را تعیین و در مقابل برای تامین مواد اولیه خود، چانه زنی کنند. در رابطه با همین موضوع، حتی هزینه حمل و نقل برای فعالان اقتصادی ما در حدود دو درصد و بیشتر کاهش یافته که خود مزیتی برای تولید کنندگان ایرانی تلقی می شود.
با وجود اهمیت برجام و دستاوردهای آن، برخی در داخل سعی می کنند آن را کم رنگ نشان بدهند آیا اگر این تشکیک ها نبود، برجام بهتر به اهداف مورد نظر دست پیدا نمی کرد؟
متاسفانه طی این یک سال، برخی از گروه هایی که برجام منافع آنها را به خطر انداخته است از هیچ گونه کارشکنی فروگذار نکرده اند. حتی وزیر اطلاعات در جلسه ای که با اعضای اتاق بازرگانی داشتند، به این کارشکنی ها و سنگ اندازی ها اشاره کردند. برخی برای ضربه زدن به دولت به هر اقدامی دست زدند تا اجازه ندهند آثار برجام به نفع مردم تمام شود. برخی از گروه ها حتی سعی کردند با مخدوش کردن چهره ایران به عنوان یک کشور جنگ طلب، با حمله به سفارتخانه‌ها و بر هم زدن تجمعات، کاری کنند که سرمایه گذاری خارجی محقق نشود و بهانه به دست مخالفان ایران دادند تا به طور مداوم علیه کشور متحد شوند و قطعنامه صادر کنند. به نظر می رسد اقدامات این افراد که به زیان منافع ملی است در واقع به منظور ضربه زدن به برجام صورت می گیرد.