رجیسترینگ راه حل قاچاق؟
رجیستر کردن گوشی‌های موبایل طرحی است که با همکاری سازمان‌هایی همچون گمرک، وزارت صنعت، وزارت ارتباطات و اپراتورها آماده‌سازی می‌شود و طی آن قرار است در ابتدا IMEI (شماره سریال 16 رقمی)گوشی‌های وارداتی در سامانه‌ای در وزارت صنعت ثبت و توسط سازمان تنظیم مقررات ارتباطات و اپراتورهای موبایل بررسی و تطبیق داده می‌شود و در صورت ثبت نبودن شماره IMEI در شبکه اپراتورها فعال نشوند. البته در این بخش که گفته می‌شود سیم‌کارت روی گوشی‌های قاچاق قطع خواهد شود هنوز آماده اجرا نیست، چنانچه اپراتورها اعلام کرده‌اند تاکنون هیچ دستور اجرایی در زمینه طرح رجیسترینگ موبایل به آنها ابلاغ نشده است. پیش از این عباس نخعی مدیرکل ستاد مبارزه با قاچاق اعلام کرده بود که اجرای طرح رجیستری موبایل نیازمند فراهم کردن زیرساخت‌های خاصی بوده که سامانه ثبت IMEI(شماره سریال 16 رقمی) و همچنین مرتبط کردن دیتاهای این سامانه با گمرک، وزارت صنعت، سازمان تنظیم مقررات و سایر دستگاه‌های مسوول در این طرح، از جمله این زیر ساخت‌ها است. در هفته اخیر هم خورشیدی، سخنگوی ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز اعلام کرد که از 28 اردبیهشت امسال دو ماه به وزارت ارتباطات زمان داده شد که این طرح نهایی و اجرا شود و با پیگیری‌های اجرای این مصوبه در جلسه نهم تیر ماه جاری قرار شد پایلوت طرح رجیستری موبایل از ابتدای مرداد ماه آغاز شده و عملیات اصلی آن ظرف یکی، دو ماه بعد انجام شود.
اما اواسط تیرماه گذشته بود که سرپرست معاونت نظارت و اعمال مقررات سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی اعلام کرد: طرح رجیستری موبایل در مرحله اجرای آزمایشی است و پس از یک ماه با توجه به نتایج تست در مورد شیوه اجرای آن تصمیم‌گیری می‌شود. به گفته حسین فلاح جوشقانی افزود: تاکنون اجرای رجیستری موبایل در قالب دو طرح استعلام گوشی تلفن‌همراه و اعمال سیاست روی گوشی مشترک و استعلام گوشی تلفن همراه و اعمال سیاست روی سیم‌کارت مشترک مورد بررسی قرار گرفته است و طرح دوم به‌رغم اینکه از نظر رگولاتوری و اپراتورها، به دلیل قطع ارتباط سیم‌کارت روش مناسبی به نظر نمی‌رسد، در دست بررسی است ولی طرح اول به دلیل تاثیرات جانبی کمتر به‌صورت آزمایشی در حال پیاده‌سازی است.
فقط آی‌فون قاچاق نیست
رئیس اتحادیه دستگاه‌های مخابراتی چند روزی است که از برخوردهای صورت گرفته از سوی بازرسان و ناظران ستاد مبارزه با قاچاق کالا در بازار موبایل خبر می‌دهد و که آخرین آن پلمب2 فروشگاهی است که او می‌گوید در گذشته مجوز نمایندگی غیرمستقیم برای محصولات اپل را داشتند اما مجوز آنها اکنون ابطال شده است. غلامحسین کریمی در گفت‌وگو با «دنیای‌اقتصاد» می‌گوید که این اتفاق می‌تواند برای تمامی برندهای گوشی موبایل که شماره سریال ثبت‌شده در سامانه وزارت صنعت نداشته باشند، بیفتد و فقط مخصوص اپل نیست. او زمینه چگونگی اجرای طرح رجیسترینگ می‌گوید: «برای اجرای طرح رجیسترینگ طبیعی است که باید هر سه اپراتور با سازمان‌هایی همچون شرکت زیرساخت و سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی که این طرح را هدایت می‌کنند، هماهنگ باشند. سازمان تنظیم مقررات و شرکت زیرساخت دو زیر مجموعه وزارت ارتباطات هستند و اپراتورها هم به‌صورت مجزا باید خود را با اجرای این طرح هماهنگ کنند اما اینکه تا چه اندازه این سازمان‌ها و اپراتورها آماده اجرا شدن این طرح هستند، هنوز اطلاعاتی به‌صورت قطعی در دست نیست و باید منتظر باشیم تا به زودی از سوی این نهادها گزارشی ارائه شود.»
به گفته او هم اکنون برخورد با شرکت‌ها و برندهای خاص بر مبنای وجود داشتن یا نداشتن نمایندگی از سوی ستاد مبارزه با قاچاق کالا انجام می‌شود. او می‌گوید:« بر اساس اجرای طرح رجیستری موبایل هر دستگاهی که در سامانه وزارت صنعت ثبت سفارش نشده باشد کالای‌قاچاق محسوب می‌شود؛ این کالا ممکن است متعلق به شرکت ال جی، سامسونگ، هوآوی یا اپل باشد. بنابراین جا دارد واردکننده‌ها درحالی که به‌صورت منطقی تعرفه 6 درصدی برای واردات گوشی اعمال می‌شود از فروش گوشی‌های قاچاق خودداری کنند . از سوی دیگر مصرف‌کنندگان نیز باید هنگام خرید بررسی کنند که آیا فروشگاه مورد نظر دارای جواز کسب معتبر هست و شماره سریال گوشی در سامانه وزارت صنعت ثبت شده یا خیر.» کریمی با اعلام اینکه در نهایت باید روزی جلوی فروش موبایل‌های قاچاق گرفته می‌شد، درباره حساسیت به وجود آمده در برخورد با برند اپل گفت: «به نظر می‌رسد یک دلیل می‌تواند این باشد که ورود و فروش کالاهای آمریکایی ممنوع است و از سوی دیگر اپل شرکتی است که در هیچ کشوری نماینده فروش ندارد و فروش مستقیم توسط اپل استور انجام می‌شود تا به‌صورت رسمی فروش و خدمات پس از فروش را پشتیبانی کند. بر این اساس در حال حاضر تمام فروشگاه‌های فروش کالای اپل در ایران به‌صورت غیر رسمی فعالیت می‌کنند. اما آن دسته از شرکت‌هایی که به واسطه کشورهای سوم اقدام به فروش محصولات بدون نمایندگی فروش می‌کنند باید متوجه مدت اعتبار فعالیت شرکت‌هایشان باشند و متوجه این موضوع باشند که اگر کالایی را از راه‌های رسمی وارد کرده‌اند شماره سریال کالا در سامانه وزارت صنعت ثبت شده باشد.»
او درباره اینکه این طرح چقدر می‌تواند روی قیمت گوشی‌ها در بازار و کاهش و افزایش تقاضا تاثیرگذار باشد، افزود: «تا زمانی که وضع ساماندهی و اجرای طرح رجیسترینگ به‌صورت قانونمند و مدبرانه انجام شود باید شاهد این اتفاقات در بازار باشیم.» اما رئیس اتحادیه صنف فناوران رایانه تهران نظر دیگری دارد. سیدمهدی میرمهدی معتقد است که ابلاغیه جمع‌آوری موبایل‌های آی‌فون از بازار موجب افزایش قاچاق این کالا خواهد شد. او در این زمینه به «ایلنا» می‌گوید: «سازمان مبارزه با قاچاق کالا و ارز اعلام کرده است که ورود این محصولات به بازار ممنوع است اما این نکته را مدنظر قرار نمی‌دهند که این کار موجب حمایت از قاچاق خواهد شد و در نهایت منجر به این خواهد شد که نرم‌افزاری روی موبایل‌های آی‌فون نصب خواهد شد تا رجیستری را دور بزند و همین امر این طرح را با شکست مواجه خواهد کرد.» رئیس اتحادیه صنف فناوران رایانه تهران با تاکید بر اینکه این محصولات طرفدار خاص خود را در ایران دارد، تاکید می‌کند: «آی‌فون فروش خود را در ایران از دست نخواهد داد؛ چرا که واردکنندگان به دنبال راهی برای دور زدن طرح رجیستری خواهند بود و این طرح باعث می‌شود تا عوارض گمرکی از دست دولت خارج شده و سود بیشتری به جیب قاچاقچیان سرازیر شود بنابراین اجرای این ابلاغیه نشدنی است.»
افزایش قیمت آی‌فون
یکی دیگر از نگرانی‌های به وجود آمده برای بازار موبایل افزایش قیمت گوشی‌ها به واسطه اجرای طرح رجیسترینگ است. ظاهرا نخستین اقدام در برخورد با گوشی‌های آی‌فون باعث افزایش محسوس قیمت آی‌فون در بازار شده است، چراکه هنوز طرح رجیسترینگ به‌طور کامل در کشور اجرا نمی‌شود و با توجه به برخورد با فروشندگان آی‌فون این احساس در خریداران ایجاد شده که گوشی‌های اپل به زودی غیر قابل رجیستر خواهد شد به همین دلیل بسیاری سعی می‌کنند زودتر یک آی‌فون خریده و آن را فعال کنند. از طرف دیگر طرح رجیسترینگ می‌تواند دستمایه سوءاستفاده برخی فروشندگان برای افزایش قیمت گوشی‌ها نیز بشود و به این بهانه که شماره سریال گوشی را در سامانه وزارت صنعت به ثبت می‌رسانند از مصرف‌کننده پول بیشتری دریافت کنند. این همان نکته‌ای بود که طرح رجیسترینگ قبلی را که در سال 1385 اجرا شد به شکست کشاند. گفته می‌شود بیش از 92 درصد گوشی‌های موجود در بازار تلفن همراه قاچاق است. همچنین بنا بر آمارهای تخمینی حدود 2 میلیون آی‌فون در کشور فعال است و سهم بازار ماهانه این گوشی در کل بازار موبایل حدود 5 درصد است. هم اکنون تعداد کل گوشی‌های هوشمند در ایران 30 میلیون گوشی تخمین زده می‌شود.