کودتا در ترکیه، صنعت گردشگری این کشور را به چالش کشانده است. همین مسئله باعث شده گردشگرانی که به شرق دنیا نظر دارند، دنبال جایگزینی برای مقصد گردشگریشان باشند.
بلومبرگ نیز در بخشی از گزارش خود درباره گردشگری ترکیه، به این ماجرا پرداخته و نوشته است:«حالا مسافران دنبال تجربههای مدیترانهای جدیدی میگردند.»
شورای سفر و گردشگری جهان(WTTC) سال گذشته نتایج مطالعهای را منتشر کرد، بر اساس این مطالعه کشورهایی که صنعت گردشگری آنها به خاطر مسائل تروریستی آسیب دیده است، به طور میانگین ۱۳ ماه طول میکشد تا بتوانند آن را بازسازی کنند. دیوید اسکوسیل، رئیس WTTC حالا مشکلاتی را لیست کرده که کشورها برای جذب دوباره توریستها باید بر آنها فائق بیایند. او میگوید«ترکیه نه تنها با حملات تروریستی مواجه شده، بلکه به خاطر جنگ سوریه در مرزهایش، بحران مهاجران و نزاع سیاسی با روسیه نیز به چالش کشیده شده است.» او ادامه میدهد:«کودتای اخیر نیز ممکن است روی بخش سفر و گردشگری ترکیه تأثیرات بیشتری بگذارد. چرا که مسافران باید به ثبات سیاسی پیش از آنکه دوباره در گروههای بزرگ به این کشور برگردند، مطمئن باشند.»
سازمان ملل متحد نیز هر سال گزارشی از وضعیت گردشگری در جهان منتشر میکند. بر اساس گزارش سال 2016، ترکیه مانند دو سال گذشته هنوز در جایگاه ششم جهان از نظر توریستپذیری باقی مانده است. از نظر درآمد گردشگری نیز این کشور در جایگاه دوازدهم جهان قرار دارد و در سال 2015، 26 میلیارد و 616 میلیون دلار از این صنعت درآمد داشته است. البته درآمد ترکیه از سال 2015 نسبت به قبل به خاطر چالش سیاسی با روسیه و حملههای تروریستی، رو به کاهش گذاشت. در سال 2014، ترکیه 29 میلیارد و 552 میلیون دلار درآمد از صنعت گردشگری داشته که در سال بعد از آن، 2 میلیارد و 936 میلیون دلار کمتر شده است.
با افول صنعت گردشگری ترکیه، ایران به عنوان همسایه این کشور میتواند مورد توجه قرار بگیرد. که البته، بعد از توافق هستهای توجه به ایران از نظر گردشگری در رسانههای دنیا بسیار بیشتر شده اما هنوز زیرساختها برای بهرهبرداری از این فضا مناسب نیست.
دولت و بخش خصوصی چطور میتوانند از فرصت ایجاد شده استفاده کنند؟
محسن مهرعلیزاده، رئیس کمیسیون گردشگری اتاق تهران در گفتوگو با «پایگاه خبری اتاق ایران» این مسئله را مورد بررسی قرار داده است. او درباره وضعیت گردشگری کشور میگوید:«ایران از نظر توریستی جزء یکی از کشورهای منحصر به فرد در دنیا به شمار میرود. از بعد تاریخی، اقلیم، آبوهوا، فرهنگهای متفاوت مردم، این مسائل برای گردشگران خارجی بسیار جذاب است. باید هم زیرساختها را توسعه داد و هم از بعد پذیرش توریست، سعه صدر زیادی به خرج دهیم. متاسفانه زیرساختها، فرودگاهها، جادهها و ... آماده نیستند. در کنار این، بعضی از مسائل حاشیهای هم پیش میآید که حضور توریستها را در کشور دشوار میکند.»
مهرعلیزاده ادامه میدهد:«من به عنوان مسئول کمیسیون گردشگری تمام تلاشمان را میکنیم و با مبادی ذیربط صحبت میکنیم که شرایط برای ورود توریست خارجی به ایران سهل شود. نه فقط توریست خارجی، بلکه برای تسهیل ایرانگردی مردم خودمان هم باید برنامه داشته باشیم.»
465 هزار ایرانی در سه ماه اول سال 2016 به ترکیه سفر کردهاند. در زمان کودتا نیز 10 هزار گردشگر ایرانی در این کشور حضور داشتند.
مهرعلیزاده به برنامهریزی «گردشگری کشاورزی» اشاره میکند و میگوید:«ممکن است یک خانواده ایرانی، دو سه بار به امارات و ترکیه رفته باشند ولی در ایران جز تهران جایی را نمیشناسد. اخیرا روی توریسم کشاورزی و روستایی فعالیتهایی را انجام دادهایم. مجموعههای فعال در این زمینه را تشویق کردهایم. رونق این نوع کشاورزی و جذب گردشگر در مناطق روستایی سرمایه کمی میخواهد.باید نهادهای ارائه دهنده خدمات برای توریسم همت بیشتری کنند.»
عضو کمیسیون گردشگری، اقتصاد ورزش و اقتصاد هنر اتاق ایران با اشاره به فعالیتهای بخش خصوصی ادامه میدهد:«بخش خصوصی دنبال منافع خودش است و طبیعی است. اگر منفعت این بخش تامین نشود، کار نمیکند. دولت باید برنامهریزیها را در مسیری پیش ببرد که منفعت بخش خصوصی در همان مسیر باشد. مثلا همین مسئله توریسم کشاورزی را باید سازمان گردشگری و میراث فرهنگی مورد بررسی قرار دهد و ببیند چه امتیازی میتواند به آژانسها و شرکتهای گردشگری بدهد که بیایند و در این زمینه سرمایهگذاری کنند. مثلا ارائه وام ارزان و مجوزهای راحت، مسائلی است که باید در دولت برنامهریزی شود.ما به عنوان پارلمان بخش خصوصی، فقط میتوانیم زمینههای منفعتبخش را مشخص کنیم. اما تا زمانی که توسط دولت راه باز نشود، همهچیز فقط حرف است. چین در زمینه احیای راه ابریشم هزینه هم میکند و مسئله درآمدهای توریستی بخش خصوصی را مدیریت میکند.»
مجمع جهانی اقتصاد در گزارشی با عنوان شاخص رقابتپذیری گردشگری و سفر در سال 2015 با مطالعه 141 کشور جهان، در نهایت ایران را به عنوان اقتصادیترین و ارزانترین مقصد گردشگری جهان شناخت. ایران توانسته در رقابتپذیری قیمت در سفر و گردشگری رتبه اول، در زمینه مالیات بر بلیط و عوارض فرودگاهی رتبه سوم، در تعداد سایتهای ثبت شده جهانی میراث فرهنگی رتبه نهم و همچنین در تعداد نمودها و تجلیات فرهنگی شفاهی و ناملموس رتبه دهم را از 141 کشور کسب کند. گزارش سازمان جهانی گردشگری نیز نشان میدهد ایران در ردیف 10 کشور برتر دنیا در زمینه گردشگری قرار دارد اما سهم کشور از این صنعت سودآور کمتر از نیم درصد است. در سال 2013 از مجموع 150 میلیون سفر خارجی در جهان، سهم ایران فقط 4 میلیون نفر بوده است.
محسن مهرعلیزاده، معاون رئیسجمهوری در دولت اصلاحات، درباره عملکرد دولت یازدهم در حوزه گردشگری توضیح میدهد:«دولت فعلی با دولتهای گذشته خیلی تفاوت دارد. این دولت اراده این کار را دارد. ولی در برنامهریزی در حوزه گردشگری، کندیهایی وجود دارد. ولی دولت احمدینژاد هیچ ارادهای برای این کار نداشت. در آن دولت این اتفاق افتاد که به وسایل نقلیه گردشگران خارجی حملهور شدند. این اصلا فضای مناسبی نیست. گردشگر برای جنگ که نمیآید، دنبال امنیت است. دولت روحانی اراده ایجاد فضایی امن و با تساهل را دارد. اما توان برنامهریزی و اجرای آن در عمل به ما نشان داده نشده است.»