صنعت ساختمان از بازار مسکن پیروی نمی‌کند

 وضعیت شاخص در سال 1397

صنعت ساختمان به‌واسطه ارتباط پسین و پیشین با بسیاری از صنایع بزرگ و کوچک کشور، همواره از اهمیت بالایی برخوردار بوده و دوره‌های رونق و رکود آن مستقیماً به رونق و رکود بخش زیادی از صنایع کشور انجامیده است. کارشناسان معتقدند بین 200 تا 300 صنعت و رسته شغلی به صنعت ساختمان وابسته‌اند که با افزایش ساخت‌وساز به حرکت درمی‌آیند و با کاهش آن وارد دوره رکود و کسادی بازار می‌شوند؛ ازاین‌رو رشد تولید در این صنعت می‌تواند بسیاری از بخش‌های کسب‌وکارهای تولیدی و خدماتی کوچک و متوسط که عمدتاً وابسته به بخش خصوصی و بدنه جامعه هستند را به حرکت درآورد.

در سال 97 و در شرایطی که بازار مسکن پس از 5 سال رکود سنگین، وارد دوره رونق نسبی شده بود انتظار می‌رفت صنعت ساختمان نیز از خمودگی 5 ساله خارج شود و فعالیت‌های عمرانی در حوزه ساخت‌وساز مسکونی و غیرمسکونی افزایش یابد اما باوجوداینکه به‌واسطه رشد چشمگیر قیمت مسکن، به نظر می‌رسید مشوق‌های لازم برای ورود سرمایه‌گذاران به بخش ساختمان مهیا شده است بازهم این صنعت با تحرک چندانی مواجه نشد.

در این شرایط، رشد منفی بخش ساختمان که از سال 91 آغاز شده بود تا اواخر سال 95 ادامه پیدا کرد و در سال 96 نیز فقط 1.2 درصد مثبت شد. این رشد منفی 5 ساله، عملاً عقب‌ماندگی شدید صنعت ساختمان به‌خصوص در حوزه مسکونی را رقم زد که آثار آن همچنان در بازار مسکن قابل‌مشاهده است. البته باوجوداین عقب‌ماندگی‌ها و جهش قیمت مسکن در 1.5 سال اخیر، بازهم انتظاری برای رشد غیرمتعارف ساخت‌وساز در ایران وجود ندارد و برآورد می‌شود رشد این بخش همچنان در سال‌های 97 و 98 منفی باشد.

پیش‌ازاین مرکز پژوهش‌های مجلس دو سناریو را برای رشد بخش ساختمان در سال 97 محتمل دانسته که در سناریوی اول با تحقق بودجه 46 هزار میلیارد تومانی دولت در بخش عمرانی، رشد بخش ساختمان به منفی 8.1 درصد می‌رسد و در سناریوی دوم با فرض تحقق 38 هزار میلیارد تومانی بودجه عمرانی، رشد بخش ساختمان به منفی 11.5 درصد خواهد رسید. این در حالی است که در سال 98 پیش‌بینی می‌شود مخارج عمرانی دولت به‌واسطه کسری بودجه کاهش چشمگیری داشته باشد که در این صورت انتظار می‌رود رشد بخش ساختمان در سال 1398 به محدوده منفی 15 تا منفی 20 درصد برسد.

وضعیت رشد اقتصادی بخش ساختمان از فصل بهار95 تا تابستان 1397

چشم‌انداز شاخص در سال 1398

تداوم رشد منفی در صنعت ساختمان

هادی حق‌شناس، اقتصاددان

صنعت ساختمان در ایران دو بخش کلی مسکن و ساخت‌وساز را شامل می‌شود. در حوزه مسکن بر اساس آخرین آمار در فروردین‌ماه 98 تعداد معاملات بازار مسکن تهران به 2500 واحد رسیده که نسبت به ماه‌های مشابه در همه سال‌های اخیر افت قابل‌توجهی دارد که البته قابل پیش‌بینی بود؛ چراکه از میانه سال 96 تا انتهای سال 97، میانگین قیمت مسکن در کشور رشد بالای 100 درصدی را تجربه کرده و در شهر تهران، میانگین این رشد به حدود 130 درصد رسیده است.

به‌عبارت‌دیگر میانگین قیمت هر مترمربع زیربنای مسکونی در تهران از حدود 4.5 میلیون تومان در میانه سال 96 به بالای 11 میلیون تومان در انتهای سال 97 رسیده است درحالی‌که قدرت خرید طرف تقاضا در این بازار به دلیل رشد نرخ تورم به‌شدت تضعیف شده است. بر این اساس انتظار می‌رود بخش مسکن در سال 98 با رونقی همراه نباشد مگر اینکه اتفاقی در طرف تقاضا رخ دهد که فعلاً بعید به نظر می‌رسد.

در بخش دوم صنعت ساختمان، یعنی ساخت‌وسازهای عمرانی و غیرمسکونی نیز به دلیل اثرگذاری تحریم‌های یک‌جانبه آمریکا بر درآمدهای نفتی دولت، انتظار رونق وجود ندارد چراکه در بودجه سال 98 حدود 62 هزار میلیارد تومان اعتبارات عمرانی در نظر قرار گرفته که با مشکلات درآمدی دولت احتمال عدم تخصیص آنها به‌شدت تقویت می‌شود و همین مسئله به توقف پروژه‌های عمرانی یا کند شدن آهنگ رشد آنها منجر خواهد شد و در نتیجه رشد صنعت ساختمان در سال 98 را منفی خواهد کرد. در حقیقت کم‌وزیاد شدن درآمدهای نفتی کشور به‌واسطه تأثیری که بر تخصیص بودجه عمرانی دارند، اثرگذاری مستقیمی بر وضعیت صنعت ساختمان خواهند داشت و فعلاً به‌واسطه اینکه دورنمای مثبتی از رشد درآمدهای نفتی وجود ندارد، فعالیت در صنعت ساختمان نیز با محدودیت‌هایی مواجه خواهد بود.