از روز چهارشنبه 18 اردیبهشت 98 ایران در برابر آنچه در یک سال گذشته بر برجام رفته است، اقدام متقابل می‌کند. در راستای اقدام متقابل، ایران در نظر دارد از برخی تعهداتش طبق برجام بکاهد. امروز هم‌زمان با یک‌سالگی خروج آمریکا از برجام است؛ زمانی که دونالد ترامپ اعلام کرد از توافق خارج می‌شود و تحریم‌های دوباره علیه ایران را از سر گرفت. به گفته برخی آنچه در این‌یک سال بر ایران رفت، کم از دور پیشین تحریم‌ها نبود و حالا ایران با مهلت 60 روزه به کشورهای عضو برجام می‌خواهد در راستای صیانت از امنیت و منافع ملی مردم ایران و در اعمال حقوق خود مندرج در بندهای ۲۶ و ۳۶ برجام، از امروز برخی اقدامات خود را در توافق برجام متوقف کند و با صدور بیانیه‌ای توسط شورای عالی امنیت ملی این اقدام را اعلام کرد.
همچنین حسن روحانی، رئیس‌جمهوری در جلسه هیأت دولت با اشاره سال روز خروج یک سال از خروج غیرقانونی آمریکا از توافق برجام و از زیر پا گذاشتن قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل از «تصمیم ملی و راهبردی» گفت: «اساس برجام یک تصمیم ملی و راهبردی بود و برجام نه یک تصمیم فردی، نه تصمیم جناحی و نه تصمیم دولتی بود، بلکه تصمیم ملی و تصمیم کل نظام بود. در سال ۹۲ مردم با رأی خود از دولت خواستند که خلاقیت جدید را برای حل‌وفصل مسائل سیاسی و گشودن گره‌ها بکار گیرد که اسم آن را تدبیر و یا تعامل سازنده می‌گذاریم. بعد از ۴ سال و پس از اجرای برجام مردم پای صندوق آمدند و نه با ۱۸ میلیون بلکه ۲۴ میلیون رأی به‌اعتدال، تعامل سازنده و تدبیر رأی دادند. از آغاز توافق برجام دشمنان ایران با آن مخالف بودند. یعنی تندروهای آمریکا، صهیونیسم و ارتجاع منطقه؛ همه آن‌هایی که ضد برجام بودند، ضد ایران بودند و هستند.»
دشمنان ایران علیه برجام
رئیس‌جمهور با تاکید بر اینکه انتقاد با ضد برجام بودن متفاوت است، گفت: «هر کس می‌تواند راجع به هر موضوعی منتقد باشد و بیان نقد حق مردم است، اما دشمنی با برجام مخصوص صهیونیست‌ها، ارتجاع و تندروهای آمریکا بود؛ برجام به نفع منطقه و کل جهان و به ضرر دشمنان ایران بود؛ بنابراین آنها همه توان خود را از سال ۹۳ تا به امروز بکار گرفتند تا این بنای شکوهمند را ویران کنند.»
تندروها در کاخ سفید
به گفته روحانی بعد از روی کار آمدن دولت جدید در آمریکا که مجموعه شرایط انتخابات مجموعه شرایط نامتعارف و غیرمعمول بود، باوجوداینکه همین جناح از مردم با شعار صلح، خروج سربازان از منطقه، کار کردن به نفع ملت آمریکا و حرکت در مسیر حقوق و قانون رأی گرفتند؛ اما متأسفانه به تعهدات خود عمل نکردند و گروه تندرویی که در داخل کاخ سفید امروز بسیاری از امور را در دست دارد، حتی اختیار کار را از شخص رئیس‌جمهور این کشور گرفته است.
رئیس‌جمهوری تاکید کرد: از این شیوه دولت فعلی آمریکا نه‌تنها مردم منطقه، بلکه حتی دوستان آمریکا، اروپا، کانادا، مکزیک، پاسفیک و متحدان آمریکا و همه شرکت‌های تجاری و کارآفرینان جهان در رنج هستند. اما درعین‌حال صهیونیسم، ارتجاع و گروه تندروی داخلی آمریکا به‌ویژه ایپک فشار وارد کردند تا دولت آمریکا از برجام خارج شود.
روحانی بابیان اینکه دولت جدید آمریکا یک سال و خورده‌ای است که بعد از روی کار آمدنش صرفاً شعار خروج از برجام می‌داد، تصریح کرد: بعد از دی‌ماه سال ۹۶ آمریکایی‌ها برای زیر پا گذاشتن تعهدات برجامی خود امیدوارتر شدند که این موضوع باید در جای خود مورد بحث و بررسی قرار گیرد.
او گفت: آمریکایی‌ها در پایان دی ۹۶ اعلام کردند که از برجام خارج می‌شوند و ۱۸ اردیبهشت سال ۹۷ از برجام خارج شدند به امید آنکه به قول خودشان تابستانی آن‌چنانی و سپس ۱۳ آبانی به‌عنوان نقطه عطف و کریسمسی با حضور در ایران پیش‌بینی کردند بدون آنکه جشن چهلمین سالگرد انقلابی در این کشور وجود داشته باشد.
ایران در زمین آمریکا بازی نکرد
«آمریکایی‌ها در تمامی مراحل دچار شکست شدند»؛ این را روحانی گفته و ادامه می‌دهد: آمریکا ابتدا می‌خواست با خروج از برجام ایران را وادار کند که روز بعد از برجام خارج شود تا پرونده را به شورای امنیت ببرید و بار از دوش آمریکا برداشته و فشار بر ایران تشدید شود، اما تدبیر و هوشمندی نظام ایران بر این بود که در این دام نیفتاد و در زمین آمریکا بازی نکرد.
به گفته روحانی وقتی دوستان ما و همچنین کشورهای اروپایی با تماس مستقیم با من به‌صورت تلفنی، حضوری یا ارسال پیام از جمهوری اسلامی ایران درخواست کردند که به آنها مهلتی بدهیم ما هم به درخواست آنها پاسخ مثبت دادیم.
روز پایان برجام نیست
رئیس‌جمهوری بابیان اینکه ما نمی‌خواهیم از برجام خارج شویم گفت: امروز روز پایان برجام نیست، بلکه گام جدید در چارچوب برجام است. برجام در بندهای ۲۶ و ۳۶ به ما حق داده است که اگر طرف مقابل تعهد خود را نقض کند ما آن را در کمیسیون مشترک مطرح کنیم آن کمیسیون تشکیل‌شده است، اما باوجودآنکه اروپا و دوستان ما تاکید کرده‌اند که خروج آمریکا را جبران کرده و به تعهدات خود عمل می‌کنند، اما در مقام عمل شاهد آن نبوده‌ایم.
روحانی ادامه داد: به سران ۵ کشور اعلام کردیم که مواد غنی‌شده و آب‌سنگین خود را دیگر نمی‌فروشیم تاکنون هر وقت مواد غنی‌شده ما به ۳۰۰ کیلوگرم می‌رسید اضافه آن را می‌فروختیم و کیک زرد می‌گرفتیم و هر وقت آب‌سنگین از ۱۳۰ تن تجاوز می‌کرد اضافه آن را می‌فروختیم. از امروز این فروش‌ها انجام نمی‌شود.
صبر استراتژیک ایران
روحانی بابیان اینکه طبق تصمیم شورای عالی امنیت ملی از طرف من امروز ۵ نامه به سران ۵ کشور باقیمانده در برجام ارسال شد، تصریح کرد: در این نامه‌ها به‌طرف مقابل اعلام کردیم که ما یک سال به توصیه‌های شما عمل کردیم و صبر ما یک صبر استراتژیک بود. ما یک سال حوصله و صبر کردیم و به تعهدات خود عمل کردیم، اما از امروز فروش مواد غنی‌شده و آب‌سنگین را متوقف می‌کنیم.
او با اشاره به توصیه‌های کشورهای باقیمانده در برجام تصریح کرد: ما می‌دانستیم که برجام چقدر مهم است و به همین دلیل به آنها پاسخ مثبت دادیم و قرار بود چند هفته صبر کنیم، ولی چند ماه صبر کردیم. ما می‌خواستیم اتمام‌حجت کرده و مردم هم بدانند که عجله نداریم.
روحانی افزود: اما بازهم از ما خواستند که کمی بیشتر به آنها مهلت بدهیم و ما بازهم به آنها مهلت دادیم. بر اساس بندهای ۲۶ و ۳۶ برجام ۴ نوبت، با ۵ کشور باقیمانده در برجام مذاکره کردیم؛ دومرتبه در سطح معاونان وزرا و دو بار در سطح وزرا. ما از سازوکار برجام استفاده کرده و از لحاظ حقوقی هم‌قدم‌های لازم را برداشتیم.
قدم‌های خوب ولی ناکافی
رئیس‌جمهور ادامه داد: دوستان ما قدم‌های خوب ولو ناکافی برداشتند و اروپا مواضع خوبی در پیش گرفت اما در مقام عمل و به‌ویژه در بخش اقتصادی متأسفانه ناتوان بود. من در سال ۹۲ در مصاحبه‌ای با اشاره به مذاکرات سال‌های ۸۲ و ۸۳ گفته بودم اروپا در آن سال‌ها دچار این مشکل بود که آمریکا را کدخدا می‌دانست و به همین دلیل نمی‌توانست تصمیم قاطع برای منافع خود بگیرد. الآن اروپا کدخدایی آمریکا در امور سیاسی و حقوقی را قبول ندارد، اما شرکت‌ها و بانک‌های آنها آمریکا را کدخدا می‌دانند. این تفکر نادرست است که اجازه نمی‌دهد بخش اقتصادی آمریکا برای منافع اروپا و جهان تصمیم درست اتخاذ کند.
اولین قدم قاطع ایران در چارچوب برجام
او بابیان اینکه ۷ ماه پیش در سازمان ملل اعلام کردم که استراتژی نظام تعهد در برابر تعهد، نقض در برابر نقض، تهدید در برابر تهدید و اقدام در برابر اقدام است، افزود: امروز به آن سخنان عمل می‌کنیم و می‌گوییم در چارچوب برجام اولین قدم قاطع خود را برمی‌داریم. از سال ۹۴ تا امروز ۱۴ بار آژانس بین‌المللی انرژی اتمی تأیید کرده است که ایران به تمام تعهدات خود عمل کرده است و ۵ کشور باقیمانده در برجام هم اعتراف کردند که ایران نمی‌تواند از همه منافع خود در برجام استفاده کند. انجام تکالیف در برابر حقوق یک اصل بدیهی حقوقی است. نمی‌شود کشور به تعهدات خود عمل کند ولی از حقوق خود برخوردار نباشد، این عدم توازن را همه قبول دارند.
روحانی تاکید کرد: در حقیقت ما دو فروش دیگر انجام نمی‌دهیم؛ یعنی نه اورانیوم غنی‌شده را دیگر می‌فروشیم و نه آب‌سنگین را می‌فروشیم.
مهلت 60 روزه برای مذاکره
به گفته روحانی در چارچوب همین تصمیم به کشورهای مقابل اعلام کرده‌ایم که آنها ۶۰ روز فرصت دارند پای میز مذاکره بیایند و اگر ما در پای میز مذاکره با پنج کشور به نتیجه رسیدیم و منافع اصلی ما به‌خصوص در حوزه نفت و بانک به‌عنوان دو منفعت مهم تأمین شد، ما به شرایط قبل یعنی شرایط ۱۷ اردیبهشت ۱۳۹۸ بازمی‌گردیم، ولی اگر در پایان ۶۰ روز ما به نتیجه‌ای نرسیدیم دو اقدام دیگر را آغاز می‌کنیم.
رئیس‌جمهوری در تشریح این دو اقدام گفت: در اقدام نخست ما طبق برجام توافق کرده بودیم که سطح غنی‌سازی را در حد ۳.۶ نگه‌داریم، ولی از آن به بعد دیگر سطحی در کار نخواهد بود و از طرف دیگر در مورد رآکتور آب‌سنگین اراک نیز تصمیماتی را اتخاذ خواهیم کرد. طبق برجام قرار بود که این رآکتور با همکاری گروه ۱+۵ نوسازی شود و ما در مسیر این راه هستیم، ولی به نتیجه نهایی نرسیده‌ایم؛ بعد از ۶۰ روز همان‌طور که اشاره کردم نسبت به اراک نیز تصمیم‌گیری می‌کنیم و اعلام خواهیم کرد که در مورد این رآکتور برنامه قبل از توافق برجام را ادامه می‌دهیم و اراک را تکمیل می‌کنیم. در مرحله دوم نیز ۶۰ روز فرصت داده می‌شود و اگر به نتیجه نرسید اقدامات بعدی موردنظر ما خواهد بود.
به گفته روحانی در این پیامی که به ۵ کشور باقیمانده در برجام دادیم، به‌صراحت گفتیم که اگر بخواهند از این اقدام ما بهانه‌جویی کنند و پرونده ایران را به شورای امنیت برگردانند با اقدام بسیار قاطع جمهوری اسلامی ایران روبه‌رو خواهند شد و این اقدام قاطع را در این نامه برای آنها توضیح داده‌ام.
آن روی سکه برجام
روحانی با تاکید بر اینکه راه جمهوری اسلامی ایران کاملاً مشخص است، گفت: مردم بدانند ما از برجام خارج نشده‌ایم و برجام همچنان پابرجاست، اما امروز ما آن روی سکه برجام را نشان می‌دهیم؛ همان برجامی که در بندهای ۲۶ و ۳۶ به ما می‌گوید که در صورت تخلف طرف مقابل شما هم می‌توانید از تعهدات خود بکاهید و ما امروز کاهش تعهدات خود را اعلام می‌کنیم نه خروج از برجام را. به زبان ساده‌تر ما احساس کردیم که برجام نیاز به یک جراحی دارد و قرص‌های مسکن یک‌ساله کافی نبوده است؛ این جراحی برای نجات برجام است نه نابودی آن.
آغازگر هیچ جنگی نخواهیم بود
رئیس‌جمهوری گفته‌های خود را در جلسه هیات دولت ادامه داد: معتقدیم که اگر ملت و نظام ما یکپارچه در این مسیر حرکت کنند دنیا پیام ملت ایران را به‌خوبی دریافت می‌کند. ما همچنان مرد صلح و اعتدال هستیم و ما آغازگر نقض تعهدات نبوده‌ایم و آغازگر هیچ جنگی نخواهیم بود، اما هیچ‌گاه نیز تسلیم قلدری نشدیم و نخواهیم شد و در برابر هر متجاوزی پاسخ قاطع خواهیم داد؛ چراکه این فرهنگ ایرانیان و اسلام و راه پیامبر، ائمه و شهدای ما است.
آماده مذاکره در چارچوب برجام؛ نه یک کلمه کم نه یک کلمه اضافه
روحانی در ادامه صحبت‌های خود خطاب به کشورهای دوست و ۵ کشور باقیمانده در برجام گفت: جمهوری اسلامی ایران آماده مذاکره در چارچوب برجام است نه یک کلمه کم نه یک کلمه اضافه؛ برجام همان برجام است و تغییری نمی‌کند و ما حاضریم برای اجرایی شدن بهتر آن و اجرا و شکل اجرایی تعهدات شما پای میز مذاکره بنشینیم. ما میز مذاکره را ترک نکردیم و شما نیز مرتب به ما گفته‌اید که میز مذاکره را ترک نخواهید کرد، آن قلدری که بنا بود میز مذاکره را به هم بزند تا امروز ناموفق بوده است.
به گفته روحانی قطعاً همه شما به نقش ایران در تأمین امنیت منطقه از خلیج‌فارس تا مدیترانه و از دریای خزر تا دریای سرخ مطلع هستید و می‌دانید نقش ایران در مبارزه با تروریسم در این منطقه تا چقدر بوده است. شما می‌دانید اگر نقش ما نبود، امروز تروریست‌ها در پایتخت‌های کشورهای اروپایی جولان می‌دادند. همچنین شما نقش ما را در جلوگیری از حرکت سیل مهاجرت از منطقه به اروپا می‌دانید و آگاه هستید که جمهوری اسلامی ایران پذیرای میلیون‌ها مهاجر بوده است. همچنین شما می‌دانید ما بزرگ‌ترین سنگر مبارزه با مواد مخدر در منطقه بودیم و جمهوری اسلامی ایران بوده که با ۴ هزار شهید از نیروهای عزیز و جان‌برکف خود در مرزها نگذاشتیم این‌همه مواد مخدر عبور کند و به کشورهای شما برسد.
همه بهای برجام را بپردازید
روحانی تصریح کرد: اما درعین‌حال همه شما می‌دانید انجام این اقدامات میلیاردها دلار مخارج دارد و با شرایطی که آمریکا به وجود آورده است، ما قادر به پرداخت این مخارج نیستیم؛ نمی‌شود برجامی باشد و ما هزینه آن را پرداخت کنیم، اگر برجام برای امنیت جهان و امنیت منطقه و صلح و توسعه منطقه است، همه باید بهای آن را پرداخت کنیم؛ شما می‌خواهید یک برجام مانند سایه‌ای بر سر شما باشد، اما همه کار این درخت بر عهده ایران باشد. شما امروز برای حفظ خودتان نه به خاطر ایران و برای امنیت خود و حفظ جوانان‌تان در برابر مواد مخدر و سیل مهاجران و همکاری‌های دیگر که تاکنون ایران با شما داشته و در صورت ادامه روند فعلی آن همکاری‌ها تعطیل خواهد شد، شما هم وظیفه‌دارید؛ ما از شما نمی‌خواهیم طبق مصلحت ایران عمل کنید بلکه شما برای مصالح و آینده خودتان امروز وظیفه اقدام دارید.
امروز ایران با زبان جدیدی مذاکره را آغاز کرده است
روحانی خطاب به کشورهای دوست جمهوری اسلامی ایران و ۵ کشور باقیمانده در برجام، گفت: امروز جمهوری اسلامی ایران با زبان جدیدی مذاکره را آغاز کرده است؛ ما امروز میز مذاکره را ترک نکرده‌ایم اما با زبان حقوقی با شما سخن می‌گوییم. این در حالی است که دیروز بیشتر با زبان دوستانه و سیاسی با شما حرف می‌زدیم؛ این حق ما است که از زبان سیاسی و حقوقی برای منافع ملتمان استفاده و بهره‌برداری کنیم. دوستان عزیز ما در دنیا و منطقه بدانند که ایران به‌خوبی قادر است کشور خود را اداره کند و نظام جمهوری اسلامی نظامی پایدار و ملت ما ملتی منسجم است و اگر هم اختلاف‌سلیقه‌ای داشتیم به خاطر فشار آمریکا این اختلاف‌سلیقه را کنار گذاشته و خواهیم گذاشت. امروز بیشتر از هر روز دیگری قوای سه‌گانه، نیروهای مسلح و ملت تحت هدایت‌های رهبری، متحدتر و منسجم‌تر باشیم.
به گفته روحانی راهی که امروز انتخاب کردیم راه جنگ نیست بلکه راه دیپلماسی است و من به‌عنوان کسی که در این مسئله آشنایی دارم و همچنین به‌عنوان نماینده ملت ایران به مردم ایران عرض می‌کنم راه امروز ما راه درگیری و جنگ با دنیا نیست بلکه بازهم راه دیپلماسی است.
دیپلماسی با زبانی جدید
رئیس‌جمهوری بابیان اینکه ما دیپلماسی را با زبانی جدید دنبال می‌کنیم، گفت: ما بر اساس قانون و منطق عمل خواهیم کرد. من تاکید دارم که برجام یک توافق برد برد است و آمریکا نمی‌تواند آن را به بردوباخت تبدیل کند. اگر به فرض هم این‌گونه بشود، باخت باخت می‌شود. برجام یا برد برد است یا باخت باخت.
رئیس‌جمهور تاکید کرد: راه ما مشخص است و در چارچوب برجام از حق قانونی خود برای یک مرحله استفاده می‌کنیم، ۶۰ روز هم به‌طرف مقابل مهلت داده‌ایم و امیدواریم بتوانیم در این ۶۰ روز با مذاکرات سازنده به نقطه مطلوب برسیم. اصل برجام درست، صحیح و راهبردی است. صبر یک‌ساله ما هم راهبردی و استراتژیک است. آغاز مرحله جدید هم راهبردی است و به نفع ملت است که این مسیر را ادامه دهیم.
روحانی در پایان گفت: خداوند ما را یاری خواهد کرد؛ اتحاد، وحدت، یکپارچگی، تلاش همه‌جانبه و امید به آینده ما را پیروز خواهد کرد.