آمار تجارت ۱۲ ماه منتهی به اسفند سال ۹۷ نشان می‌دهد که از حدود ۴۴ میلیارد و ۳۰۹ میلیون دلار صادراتی که انجام شد، حدود ۲۴ میلیارد و ۱۳۲ میلیون دلار به ۱۵ کشور همسایه انجام‌شده است و این یعنی بیش از ۵۴ درصد صادرات ایران به مقصد کشورهای همسایه بوده است.
بررسی تراز تجاری در تجارت با کشورهای همسایه نشان می‌دهد که تجارت ایران با عراق با مثبت 8.9 میلیارد دلار و تراز تجاری با افغانستان با 2.9 میلیارد دلار بالاترین تراز تجاری در تجارت ایران و همسایگان را در سال ۹۷ رقم‌زده است؛ علی‌رغم افزایش سهم کشورهای همسایه در سبد صادراتی ایران، به باور فعالان اقتصادی هنوز نتوانسته‌ایم از ظرفیت این کشورهای همسایه به خوبی استفاده کنیم.
امیر هوشنگ امینی عضو هیات مدیره اتاق مشترک بازرگانی ایران و افغانستان در گفت‌وگو با «پایگاه خبری اتاق ایران» عدم اطلاعات کافی از بازار صادراتی کشور افغانستان را از مهم‌ترین عواملی می‌داند که باعث شده فعالان اقتصادی نتوانند از حداکثر ظرفیت‌های اقتصادی میان ایران و افغانستان استفاده کنند.
او بابیان اینکه 10 درصد از صادرات کل کشور را صادرات به افغانستان تشکیل می‌دهد، می‌گوید: افغانستان به جهات مختلف برای ایران بازار پرسودی محسوب می‌شود؛ از طرفی زیرساخت‌های این کشور به‌گونه‌ای است که نیازمند واردات از خارج است و ایران تنها کشور هم‌زبان و هم‌مرز با افغانستان محسوب می‌شود که این عوامل امتیاز مثبتی در روابط اقتصادی دو طرف به شمار می‌رود.
امینی با تأکید بر این نکته که شناخت بازارهای هدف گام اصلی افزایش صادرات محسوب می‌شود، خاطرنشان کرد: این شناخت نباید تنها به فعالان تجاری محدود شود؛ درصورتی‌که توسعه صادرات در گروی انجام مطالعات تحقیقی گسترده است. بازار صادراتی اطلاعات به‌روز می‌خواهد و باید نیازسنجی صورت بگیرد که برای مثال بازار فعلی افغانستان نیازمند واردات چه کالاهایی از ایران است؟ چه کالاهایی برای صادرات به افغانستان از طرف ایران مقرون‌به‌صرفه است و در چه حوزه‌هایی باید سرمایه‌گذاری مشترک صورت پذیرد؟
عضو هیات مدیره اتاق مشترک بازرگانی ایران و افغانستان تصریح کرد: فعالان اقتصادی افغان، بارها برای سرمایه‌گذاری مشترک اعلام آمادگی کرده‌اند اما برای اینکه این سرمایه‌گذاری مشترک به نفع فعالان اقتصادی ایرانی هم باشد باید برنامه جامعی از سوی سازمان برنامه‌وبودجه تهیه شود تا هر دو طرف بدانند که بر چه مبنایی می‌توانند عمل کنند.
تهاتر کالا با جدیت پیگیری شود
«صرف‌نظر از تحریم‌ها، مشکلات دادوستد و روابط مالی از عمده‌ترین مسائلی است که مانع توسعه روابط ایران و افغانستان می‌شود.» این را امینی عضو هیات مدیره اتاق مشترک بازرگانی ایران و افغانستان می‌گوید و تأکید می‌کند: بانک مرکزی ایران و افغانستان باید مدیریت نظام بانکی را به نحوی ترتیب دهند که فعالان تجاری در روند فعالیت خود با مشکل مواجه نشوند. در حال حاضر صادرکنندگان ایرانی با این سوال مواجه هستند که اگر جنسی را صادر کنند، پول آن قرار است به چه شکل به کشور برگردد؟
«تهاتر کالا» به پیشنهاد امینی نقش حائز اهمیتی در حل مشکلات مبادلات مالی ایران و افغانستان دارد؛ بااین‌حال او عملی شدن این پیشنهاد را در گروی افزایش واردات کالا از افغانستان می‌داند. عضو هیات مدیره اتاق مشترک بازرگانی ایران و افغانستان در همین زمینه خاطرنشان کرد: واردات ایران از افغانستان بسیار ناچیز است. درحالی‌که واردات کالاهای افغان ازجمله تولیدات باغی برای ایران بسیار مقرون‌به‌صرفه خواهد بود.
