مهلت 60 روزه ایران به اتحادیه اروپا به پایان رسید؛ سیدعباس عراقچی معاون وزیر امور خارجه، بهروز کمالوندی، سخنگوی سازمان انرژی اتمی و علی ربیعی سخنگوی دولت در نشست خبری مشترک جدیدترین تصمیمات دولت درباره کاهش تعهدات برجامی ایران را بیان می‌کنند.
چهارشنبه 18 اردیبهشت 98 ایران در برابر آنچه در یک سال گذشته بر برجام رفته بود، اقدام متقابل خود را آغاز کرد. در راستای اقدام متقابل، ایران تصمیم گرفت از برخی تعهداتش طبق برجام بکاهد. ایران با مهلت 60 روزه به کشورهای عضو برجام می‌خواست در راستای صیانت از امنیت و منافع ملی مردم و در اعمال حقوق خود مندرج در بندهای ۲۶ و ۳۶ برجام، از امروز برخی اقدامات خود را در توافق برجام متوقف کند و با صدور بیانیه‌ای توسط شورای عالی امنیت ملی این اقدام را اعلام کرد. حالا بعد از پایان مهلت دوماهه به اتحادیه اروپا ایران گام دوم را برمی‌دارد.
عراقچی، معاون وزیر امور خارجه در این نشست خبری گفت: امروز در پایان 60 روز اول هستیم و چون خواسته‌های ما محقق نشده گام دوم را برمی‌داریم. در گام دوم نسبت به تعهد خود در میزان درصد و غلظت غنی‌سازی اعلام عدم پایبندی می‌کنیم.
عراقچی از نامه محمدجواد ظریف به فدریکا موگرینی می‌گوید و ادامه می‌دهد: روند کاهش تعهدات در راستای حفظ برجام است نه از بین بردن آن. ممکن است به خاتمه حضور ما در برجام منجر شود اما در این مقطع 60 روزه به شکلی فرصت‌هاست که می‌تواند طرف‌های مقابل از آن استفاده کنند.
او افزود: معتقدیم برجام سند معتبر و مهمی است و خواهان ادامه آن هستیم اما خواسته‌های ما از این سند هم باید محقق شود و چون این اتفاق نیفتاده ما در تعهداتمان تجدیدنظر می‌کنیم.
اقدامات ایران نقض برجام نیست
عراقچی در ادامه این نشست تاکید کرد: حرکت ما داخل برجام و مشروع است و این اقدامات از نظر ما نقض برجام نیست. همزمان ما هم شکایات خود را از آمریکا و اروپایی‌ها ارائه می‌دهیم. آنها هم در اجرای تعهداتشان کوتاهی کردند و باید پاسخگو باشند.
تماس روحانی و مکرون سازنده بود
او با اشاره به تماس تلفنی رئیس‌جمهوری ایران با امانوئل مکرون گفت: تماس روحانی و مکرون سازنده بود و مشهود است که تمایل برای پیدا کردن یک راه‌حل وجود دارد البته به خاطر سیاست فشار حداکثری آمریکا کار آسانی نیست. باید زمینه‌های ایجاد دور جدیدی از گفت‌وگوها ایجاد شود تا به راه‌حلی برسیم. در کمیسیون مشترک برجام بحث‌های خوبی داشتیم و قرار است نشست وزیران برگزار شود اما مهم است راه‌هایی پیدا شود تا خواسته‌های ایران محقق شود.
عملکرد اینستکس؛ دلیل برداشته شدن گام دوم
اگر اروپایی‌ها از طریق اینستکس پاسخ خواسته ما را داده بودند امروز در گام دوم نبودیم. این را عراقچی می‌گوید و ادامه می‌دهد: اینستکس به‌عنوان پایه‌ای برای تبادلات تجاری بین دو طرف خوب است اما خیلی طولانی شده و سازوکار درآمدی ندارد مگر اینکه اعتباراتی را به این کانال اختصاص دهند. اینستکس عملیاتی شده و طرف ایرانی هم مشغول است و دو نهاد باهم در ارتباط هستند و یکی دو مورد کوچک هم انجام‌شده اما تا وقتی اعتبار لازم و کافی برای آن تأمین نشود، مفید نیست. کشورهای بیشتری قرار است به این سازوکار بپیوندند.
گام سوم
اگر رفت‌وآمدها به نتیجه نرسد پس از 60 روز گام سوم را آغاز می‌کنیم؛ عراقچی بابیان این نکته ادامه می‌دهد: اینکه طرف‌های اروپایی تلاش می‌کنند خوب است و امیدواریم راه‌حل‌هایی پیدا شود و این روند واقع‌بینانه است، ازاین‌رو رفت‌وآمدها بین ما جریان دارد و انشاءالله به نتایجی برسیم در غیر این صورت بعد از 60 روز گام سوم را هم برمی‌داریم.
او ادامه می‌دهد: اگر کشورهای باقی‌مانده در برجام روند باز طراحی اراک را اصلاح نکنند به راکتور قبلی برمی‌گردیم.
معاون وزیر امور خارجه درباره باز طراحی راکتور اراک می‌گوید: بحث اراک متفاوت است اما اگر کشورهای باقی‌مانده در برجام روند باز طراحی را اصلاح نکنند برمی‌گردیم به راکتور قبلی اما در دو ماه گذشته پیشرفت‌های خوبی انجام‌شده و جلسات کاری متعدد داشتند و برخی قراردادها امضا و برخی در حال انجام است ازاین‌رو کماکان رصد می‌کنیم روند پیشرفت امور در اراک را و اگر به جدول زمانی مطلوب ما برگردد ادامه می‌دهیم و الان چون خوب بوده به این روند زمان می‌دهیم.
عراقچی به احضار دوباره سفیر انگلیس به وزارت خارجه درباره نفت‌کش هم می‌گوید: این نفت‌کش حامل نفت ایران بوده و یک سوپر تانکر بوده و چون ظرفیتش بالا بوده از جبل‌الطارق رفته و برخلاف ادعای انگلیس مقصد سوریه نبوده و از آبراه بین‌المللی عبور می‌کرده و هیچ قانونی اجازه نمی‌دهد که دولت انگلیس آن را متوقف کند و خواستار آزادی آن هستیم. در تماس مستمر با دولت انگلیس هستیم دیروز مجدد سفیر انگلیس به وزارت خارجه آمد و پیگیری حقوقی هم داریم. برای استیفای حقوقمان از همه امکانات استفاده می‌کنیم.
ایران هیچ امید و اتکایی به اینستکس نبسته است
سید عباس عراقچی در ادامه گفت و گوی خود با خبرنگاران در پاسخ به سوالی در مورد اینستکس می‌گوید: نکته مهم این است که ایران هیچ امیدی و اتکایی به هیچ کشوری نبسته است. از جمله به هیچ کشور اروپایی و همچنین ساز و کار اینستکس. ولی از هر امکانی که وجود داشته باشد برای بهره مندی کشور از شرایط بهتر اقتصادی استفاده می‌کند.
او با اشاره به جنگ اقتصادی که ترامپ به قول خودش علیه ایران آغاز کرده است ادامه می‌دهد: ما از هر معبری که بشود و امکانش وجود داشته باشد استفاده می‌کنیم تا شرایط را باز کنیم و امکان بهره مندی اقتصادی برای کشور ایجاد کنیم. تلاش ما این است که از هر معبری در این زمینه استفاده کنیم.
به گفته عراقچی: در حال حاضر معابر اصلی که ما باز کرده‌ایم از مسیر کشورهای چین، روسیه، هند، ترکیه، همسایگان و شرکای مهم اقتصادی ما می‌گذرد. ما در تعامل با این شرکای اقتصادی که به نام برخی از آنها را اشاره کردم تعاملات جدید اقتصادی تعریف کرده‌ایم که از جمله آنها استفاده از پول ملی دو کشور برای انجام تبادلات اقتصادی است.
به سایر دستگاه‌ها اعلام کرده‌ایم به اینستکس امید نبدند
او ادامه می‌دهد: همان طور که اشاره کردم ما از هر مسیری برای باز کردن معابری که وجود دارد استفاده می‌کنیم که یکی از این مسیرها بحث تعاملات با اروپا و اینستکس است. البته همانطور که گفتم ما اتکا و امیدی به اروپا و ساز و کار اینستکس نداریم. وزارت خارجه به سایر دستگاه‌های کشور نیز اعلام کرده که به اینستکس امید نبدد البته اگر مسیر باز شد ما از شرایط به وجود آمده استفاده می‌کنیم ولی هیچ کس در کشور نباید خود را معطل اینستکس بکند. هیچ کس در کشور نباید خود را معطل اینستکس و هیچ چیز دیگر بکند. ما باید بر اساس اقتصاد مقاومتی حرکت کنیم و راه‌ها را باز کنیم و از امکاناتی که وجود دارد استفاده کنیم.
معاون سیاسی وزیر خارجه با بیان این که ایران از یک عزت و مشروعیت و عقلانیت در دنیا برخوردار است، تصریح می‌کند: ایران مذاکرات هسته‌ای را با حسن نیت آغاز کرد این توافق را با حسن نیت اجرا کرد و بعد از خروج آمریکا از برجام نیز با صبر راهبردی خود فرصتی را برای دیپلماسی ایجاد کرد. حرکت معقول به همراه طمأنینه ایران در این مسیر یک مشروعیت و عقلانیت در عرصه جهانی برای ایران ایجاد کرده است.
معاون وزیر خارجه کشورمان تصریح می‌کند: به نظر من در سیاست خارجی تا الان بسیار خوب عمل کرده‌ایم راههای خوبی را در کشور باز کرده‌ایم در حوزه همسایگان و گسترش تعاملات با آنها اقدامات خوبی انجام شده است.
عراقچی ادامه می‌دهد:: ما اجازه نمی‌دهیم که آمریکایی‌ها در پیشبرد سیاست فشار حداکثری خود علیه ایران به نتیجه برسند. آنها حتماً مأیوس می‌شوند همان طور که پیش از این از اعمال تحریم‌ها و فشارها به نتیجه نرسیدند و بعد از مأیوس شدن مجبور شدند که به میز مذاکره برگردند. اکنون نیز مأیوس می‌شوند. ما به اتکای مردم خودمان و توانمندی‌هایی که از آن برخورداریم آمریکا را مجبور می‌کنیم که از مواضع خود کوتاه بیاید.
آمریکایی‌ها حتماً مأیوس می‌شوند
عباس عراقچی در ادامه این نشست خبری از فشار آمریکا علیه ایران می‌گوید: ما اجازه نمی‌دهیم که آمریکایی‌ها در پیشبرد سیاست فشار حداکثری خود علیه ایران به نتیجه برسند. آنها حتماً مأیوس می‌شوند همانطور که پیش‌ازاین از اعمال تحریم‌ها و فشارها به نتیجه نرسیدند و بعد از مأیوس شدن مجبور شدند که به میز مذاکره برگردند. اکنون نیز مأیوس می‌شوند. ما به اتکای مردم خودمان و توانمندی‌هایی که از آن برخورداریم آمریکا را مجبور می‌کنیم که از مواضع خود کوتاه بیاید.
معاون وزیر خارجه در ادامه نشست مطبوعاتی مشترک خود با سخنگوی سازمان انرژی اتمی و سخنگوی دولت در پاسخ به اینکه در مذاکره شب گذشته روحانی و رئیس‌جمهور فرانسه بحث اعلام آمادگی برای آغاز مذاکرات بین ایران و ۱+۵ مطرح شد که این‌یک موضوع جدیدی است. چراکه با خروج آمریکا از برجام مذاکرات ایران و ۱+۴ در جریان بود. آیا پیشنهاد جدیدی از سوی آقای مکرون مطرح‌شده که در این گفت‌وگوی تلفنی از مذاکره بین ایران و ۱+۵ نام‌برده شده است؟ پاسخ داد: اینکه اروپایی‌ها هنوز نتوانستند خواسته‌های ما را از برجام برآورده کنند و ما مجبور شدیم گام دوم کاهش تعهدات برجامی خود را آغاز کنیم به این معنا نیست که رایزنی‌های دیپلماتیک تعطیل‌شده است و یا ابتکاری وجود ندارد.
عراقچی می‌گوید: رفتارهای دیپلماتیک رسمی و غیررسمی و علنی و غیرعلنی بین ایران و کشورهای مختلف وجود دارد. دیدگاه‌ها و ابتکاراتی نیز وجود دارد. تماس‌هایی بین مقامات ایران و دیگر کشورها برقرار است که نمونه آن گفت‌وگوهای تلفنی اخیر رئیس‌جمهور فرانسه و آقای روحانی است.
دیگر واحدی به نام ۱+۵ نداریم
او ادامه می‌دهد: درصورتی‌که آمریکایی‌ها بخواهند در گفت‌وگوهای ایران و ۱+۴ حضورداشته باشند از نظر ما مانعی ندارد به‌شرط اینکه تحریم‌ها را بردارد و ما به شرایط قبل از تحریم‌ها برگردیم. درواقع برای حضور آمریکا در گفت‌وگوهای ۱+۴ مانعی وجود نخواهد داشت ولی به همان شرطی که اشاره کردیم البته این به معنای تشکیل ۱+۵ نیست چراکه آمریکا از برجام خارج‌شده است و ما دیگر واحدی به نام ۱+۵ نداریم بلکه آنچه مطرح شد به این معنا است که می‌تواند در مذاکرات حضورداشته باشند البته به‌شرطی که تحریم‌ها را بردارند و ما به شرایط قبل از تحریم‌ها برگردیم.
به صدای واحد در کشور احتیاج داریم
عراقچی همچنین در پاسخ به سؤال دیگری در مورد وجود برخی از اختلافات در کشور در ارتباط با موضوع هسته‌ای تصریح می‌کند: ما به صدای واحدی در کشور در موضوعات مهم کشوری احتیاج داریم باید این صدای واحد وجود داشته باشد البته اختلاف‌نظر نیز برکات خاص خود را دارد وقتی دیدگاه‌های مختلف مطرح می‌شود این زمینه فراهم می‌شود که ما نقاط ضعف را بشناسیم و درصدد رفع آنها برآییم. من وجود اختلاف‌نظر را منفی نمی‌دانم البته تا جایی که منافع ملی کشور را هدف قرار ندهد.
عراقچی تصریح می‌کند: در ارتباط با تحریم کشور در مورد تحریم کشور برای کاهش تعهدات برجامی شاهد این هستیم که یک حمایت قابل‌توجهی از سوی مردم و جناح‌های مختلف کشور به وجود آمده است.
کمالوندی: تا ساعاتی دیگر از مرز غنای 3.67 درصد عبور می‌کنیم
بهروز کمالوندی، سخنگوی سازمان انرژی اتمی در این نشست خبری از مسائل فنی گام دوم درباره کاهش تعهدات برجامی ایران گفت. به گفته کمالوندی مسائل فنی افزایش درصد غنی‌سازی اورانیوم انجام‌شده و تا ساعاتی دیگر درصد غنی‌سازی ایران از ۳.۶۷ عبور خواهد کرد.
سخنگوی سازمان انرژی اتمی کشورمان در این نشست تصریح کرد: امروز پایان شصت روز مهلت داده‌شده به اروپا بود که بر اساس دستور رئیس‌جمهوری گام دوم کاهش تعهدات برجامی خود را باید برمی‌داشتیم که این کار را انجام دادیم. گام اول شاید زمان می‌برد اما در گام دوم زمان مطرح نیست.
او ادامه می‌دهد: امروز رونوشت تغییرات را به نماینده آژانس در ایران تحویل دادیم و تا ساعاتی دیگر مراحل غنی‌سازی بیش از ۳.۶۷ درصدی شروع می‌شود. پیش‌بینی ما این است که فردا اول صبح که گزارش ما به آژانس داده شود، ما از ۳.۶۷ درصد فراتر رفته‌ایم و این اقدامی بوده که جمهوری اسلامی ایران اعلام کرده و در وضعیتی که ما قرار داریم گفته‌شده که همه نیازهای کشور باید مدنظر باشد. نیازی که در کشور وجود دارد یک نیاز نیروگاه‌های قدرت است و در بلندمدت هم نیاز برای پیشران اتمی که هرکدام درصدهای مختص خود را دارند.
به گفته عراقچی آنچه امروز در مورد آن تصمیم گرفته‌شده تأمین سوخت برای نیروگاه‌های قدرت است که موردنیاز کشور هست. همچنین شیب غنی‌سازی ما بر اساس دستوری که می‌گیریم می‌تواند به سمت بالا باشد. درواقع شیب ذخایرمان با توجه به اقدام گام اول رو به بالا است و سرعت آن افزایش پیدا می‌کند.
کمالوندی تصریح کرد: نیازهای بعدی را مدنظر داریم اما فعلاً نیاز به سوخت راکتور تهران نداریم.
او درباره نشست شورای حکام می‌گوید: برداشت ما این است که اقدامی از روی استیصال است که آمریکایی‌ها انجام می‌دهند. از دید آنها مطلوب این بود که آژانس یا یک کشور دیگری این کار را می‌کرد اما کاملاً مشخص است که آنها در انزوا قرار دارند.
کمالوندی بابیان اینکه موضوع پادمانی نیست می‌گوید: شورای حکام مسئول رسیدگی پادمانی است البته از الآن می‌شود نتیجه را دید. افزایش ذخایر مواد غنی‌شده و بالا رفتن از مرز ۳.۶۷ درصد هیچ‌کدام موضوع پادمان نیست حتی موضوع پروتکلی وجود ندارد، در ارتباط با برجام هم که سازوکار خودش را دارد. بنابراین به نظر ما نتیجه شورای حکام از قبل مشخص است.
کمالوندی تصریح کرد: در ارتباط با بخش اراک و رآکتور آب‌سنگین خنداب نیز در بازدیدی که اخیراً داشتیم آنجا نشان دادیم که آنچه اتفاق افتاده برای اراک این بود که لوله‌هایی که داخل مخزن اصلی است در آن زمان با علم به اینکه امکان احیا وجود دارد چنین مسیری را رفتیم. اما مسئله‌ای که هست به لحاظ فنی میزان شارژ نوترونی نیازهایی است که در این راکتور جدید چندین برابر قبلی است به‌اضافه اینکه امکان استفاده برای کارهای آزمایشگاهی بعد از پرتو برای تولید سوخت به‌خصوص سوخت نیروگاهی است و ما الآن نداریم و ایجاد می‌کنیم.
سخنگوی سازمان انرژی اتمی می‌گوید: اگر سؤال فنی شود که کدام رآکتور را فعال می‌کنید ترجیح این است که راکتور مدرن شده، زیرا تولید پلوتونیوم هدف اصلی در راکتور اولیه نیست و راکتور جدید نیز پلوتونیوم دارد و این نیازمند این است که اگر بخواهد به‌سرعت پیش برود در زمان بعدی انجام می‌شود اما کارهای فنی به‌خوبی انجام‌شده است. اگر همراهی کافی نباشد با کندی مواجه می‌شود.
کمالوندی ادامه می‌دهد: کار را به نحوی پیش می‌بریم که هر وقت بخواهیم این امکان برای استفاده از هر دو رآکتور وجود داشته باشد. البته راکتور اول پیشرفت خوبی داشته است از لحاظ زمانی تا حدودی عقب هستیم اما همانطور که گفته شده قراردادهایی امضا شده، پیشرفت و تحولی در طول چند هفته اتفاق افتاده است.
او ادامه می‌دهد: حتی زمانی که بحث گام‌ها مطرح بود گفته می‌شد به خاطر تعلل‌ها کارهای پروژه با کندی مواجه شود، مطرح شد، الان پروژه با توجه به وضعیتی که دارد می‌تواند هر زمان با تصمیمی که مسئولین امر می‌گیرند به سمت هر کدام از این‌ها برود. همچنین با توجه به شار نوترونی چندین برابری به سمت راکتوری برویم که باز طراحی شده است، امیدوار هستیم این مساله در آینده خوب پیش برود.
سخنگوی سازمان انرژی اتمی تصریح کرد: همکاری چینی‌ها خوب بوده اما این‌ها بسیار تحت فشار آمریکا هستند. همان طور که شنیدید آمریکایی‌ها در تلاش هستند، ویوآرهای هسته‌ای را می‌خواهند تجدید نظر کنند که اراک هم یکی از آنها می‌تواند باشد، ما براساس نحوه عملکرد طرف مقابل عمل می‌کنیم، کارگروه چین و انگلیس ایجاد شده البته به این انگلیس‌ها کمی بد بین بودیم ولی کار فنی به خوبی پیش می‌رود. این تحولات بعدی است که تعیین می‌کند که چگونه پیش برویم.
ربیعی: غلظت غنی‌سازی براساس نیاز ایران انجام می‌شود
علی ربیعی، سخنگوی دولت در این نشست خبری به همراه سخنگوی سازمان انرژی اتمی و معاون سیاسی وزارت خارجه، به تشریح جدیدترین تصمیمات جمهوری اسلامی در قبال این توافق پرداختند.
ربیعی در ابتدای این نشست خبری از نگرانی رسانه‌ها و افکار عمومی دنیا از رفتار آمریکا در قبال برجام می‌گوید. او ادامه می‌دهد: به‌طور مقدماتی اعلام می‌کنم که دستورالعمل ما این است که از 3.67 عبور خواهیم کرد و مقدار غلظت غنی‌سازی براساس نیاز ما انجام می‌شود.
سخنگوی دولت ادامه می‌دهد: از ابتدای برجام دو طیف وجود داشتند که یکی می‌گفت بی‌جهت وارد مذاکره شدید، برجام فایده‌ای نداشت و از ابتدا نباید وارد می‌شدیم و درواقع یک پوچ‌انگاری نسبت به برجام ابراز می‌کردند و الآن هم معتقدند برجام نباید باشد.
به گفته ربیعی عده‌ای دیگر هم می‌گفتند که باید تحت هر شرایطی در برجام بمانیم اما به‌رغم همه تنوع نظرات در کشورمان که لازم هم هست، تصمیمی که ما گرفتیم به نفع صلح جهانی بوده است و سازوکارهای امنیتی جهان را تأمین می‌کرد و آمریکا اشتباه استراتژیکی انجام داد که از برجام خارج شد.
ربیعی ادامه می‌دهد: برجام منافع همگان را تأمین می‌کرد، اما به هر قیمتی هم حاضر نیستیم در برجام بمانیم. ولی همانطور که گفتم به‌رغم همه تنوع دیدگاه‌ها در کشور، تصمیمی که دولت می‌گیرد در چارچوب منافع ملی است و پشتیبانی انسجام همگانی را هم در آن تصمیم در نظر می‌گیرد.
سخنگوی دولت بابیان اینکه ما درزمینهٔ تصمیم‌گیری در قبال برجام، در سایه اجماع حرکت می‌کنیم، می‌گوید: هرچند که خروج آمریکا از برجام برای به هم زدن نظم و انسجام جامعه ایرانی بوده و این را هم اعلام کرده‌اند، ولی در نظر داریم که انسجام جامعه را در این زمینه حفظ کنیم.