ایران این تابستان با فجایع زیستمحیطی بسیاری از جمله آتشسوزی جنگلها، افزایش درجه حرارت در برخی از استانها و طوفان شن روبهرو شدهاست که برخی از اینها پایتخت را هم تهدید میکند. طبق بررسیهای پایگاه خبری اتاق ایران، دریاچه نمک در استان قم که 200هزار هکتار مساحت دارد به دلیل تغییرات آبوهوایی به طور کامل خشک شدهاست. بخشی از دلایل خشک شدن این دریاچه به سدسازیهای غیرمعقول و برداشت بیرویه آبهای زیرزمینی مربوط میشود.
سید احمد شفیعی معاون نظارت و پایش حفاظت محیطزیست استان قم گفتهاست: «در بستر دریاچه چهار مرکز گرد و غبار شناسایی شده که 40هزار هکتار مساحت دارند. تا شعاع 50کیلومتری این دریاچه خشکشده هیچ روستایی وجود ندارد و تمامی گونههای گیاهی در این منطقه از بین رفتهاند.»
گرد و غباری که بستر دریاچه قم شکل میگیرد، استان همسایه یعنی تهران را هم تهدید میکند. نمکی که در بستر این دریاچه وجود دارد، در هوا پراکنده میشود و حاصلخیزیِ زمینهای کشاورزی را تحتالشعاع خود قرار میدهد.
برخی از مسئولان معضلی که در دریاچه قم شکل گرفته را مشابه مسئله دریاچه ارومیه میدانند. به همین خاطر است که بسیاری معتقدند دولت و مسئولان این حوزه باید درک کاملی از این بحران داشته باشند و در جهت رفع آن اقدام کنند. اما بحرانی که در قم وجود دارد تنها یکی از چندین مشکل ایران است. سیاستهای اشتباهی که تا کنون صورت گرفته باعث شده بستر رودخانهها به مرکز تولید گرد و غبار تبدیل بشود. این مسئله در جنوب شرقی استان سیستان و بلوچستان بیش از هر جایی خودش را نشان دادهاست.
در حال حاضر تلاشها هم در سطح ملی و هم در سطح بینالمللی بر این است که دریاچه هامون احیا شود. این دریاچه از یک رودخانه مرزی بین ایران و افغانستان سرچشمه میگیرد. در واقع سه دریاچه وجود دارد که در رودخانه هلمند در افغانستان تغذیه میشوند. اما مسائلی از جمله خشکسالی و همچنین سدسازی دست به دست هم داده و در این منطقه معضل ایجاد کردهاست.
هر روز که دریاچهها خشک میشوند به منبعی برای پخش ریزگردها و ذرات معلق در هوا تبدیل میشوند که میتواند منجر به بحران سلامت در منطقه خودشان و همچنین بخشهای همسایه بشوند. اقتصاد منطقه سیستان و بلوچستان تحتالشعاع خشک شدن دریاچه هامون قرار گرفته و بسیاری از مردم ناگزیر به ترک خانه خود و کوچ به مناطق دیگر شدهاند. به علاوه افزایش فقر باعث شده قاچاق مواد مخدر در این منطقه شدت بگیرد. در گذشته بادهای 120روزه در این منطقه میآمد که اواخر بهار تا سرتاسر تابستان ادامه داشت. اکنون این بادها 160 روزه شدهاست و سرعت آن بسیار بالاست به طوریکه همهچیز را با خود در مینوردد.
در گذشته مردم از این بادهای 120روزه برای چرخش آسیابهای خود در زابل استفاده میکردند. اما اکنون این بادها تنها طوفان شن هستند که نه تنها فایدهای ندارند بلکه ضرر نیز دارند. بادهایی که در گذشته زمین را خنک میکرد اکنون منطقه را به جهنم تبدیل کردهاست.
طبق گفته معصومه ابتکار رئیس سازمان حفاظت از محیط زیست ایران، اکنون اقداماتی از جمله تغییر نوع کشت و آبیاری کشاورزی در این منطقه در حال انجام است. به علاوه مطالعات جدیدی نیز در این منطقه در حال انجام است.