احتمالاً نام پاکستان هنوز هم برای بسیاری از فعالان اقتصادی یادآور ناامنی‌ها و بی‌ثباتی‌هایی است که آن‌ها را از نزدیک شدن به این کشور بر حذر می‌دارد؛ این در حالی است که پاکستان، همسایه جنوب شرقی ایران و هم‌مرز با استان سیستان و بلوچستان به دلیل گستردگی مرز مشترک همسایگی می‌تواند برای ایران بسیار مهم و تأثیرگذار باشد.
آمارها حاکی از آن است که علیرغم نزدیکی جغرافیایی و مشابهت‌های فرهنگی ایران و پاکستان، روابط اقتصادی این دو کشور هنوز راه دور و درازی برای رسیدن به حد مطلوب خودش دارد و ارزش تجاری ۱.۵ میلیارد دلاری چندان تناسبی با پتانسیل‌های دو کشور ندارد. مقامات ایران و پاکستان نیز به این موضوع واقف و معتقد بوده‌اند که حجم روابط تجاری دو کشور تا ظرفیت پنج میلیارد دلار قابل‌گسترش است.
البته همین که حجم تجاری ۵۰۰ میلیونی در سال ۹۴ توانسته خودش را تا حد 1.5 میلیارد دلار بالا بکشد، برای برخی مقامات نقطه امیدوارکننده به‌حساب آمده است؛ چنانچه «مهدی هنردوست»، سفیر ایران در پاکستان گفته است: این میزان افزایش تجارت دوجانبه علیرغم همه محدودیت‌ها نظیر نبود کانال ارتباطی بانکی بین دو کشور محقق شده که بسیار امیدوارکننده است.
فرصت‌های پاکستان برای سرمایه‌گذاران
امسال اولویت دولت، توسعه صادرات با کشورهای همسایه است و این موضوع را بارها مقامات مختلف از معاون اول رئیس‌جمهوری گرفته تا وزیر صنعت، معدن و تجارت گوشزد کرده‌اند.
پاکستان در طول این سال‌ها یکی از اصلی‌ترین مقاصد صادراتی ایران بوده و همواره تراز تجاری ایران و پاکستان به نفع ایران مثبت مانده است. چنانچه بر اساس آمارهای گمرک صادرات ایران به پاکستان در سال ۹۷ حدود ۲.۹ میلیون تن به ارزش ۱.۲ میلیارد دلار بوده است؛ این در حالی است که وارداتمان از این کشور به ۳۳۰ میلیون دلار محدود می‌شود. این مسئله نشان‌دهنده پتانسیل بازار پاکستان برای صادرات اقلام و محصولات ایرانی است بااین‌حال برخی فعالان اقتصادی هنوز اقتصاد این کشور و فرصت‌های سرمایه‌گذاری در آن را نمی‌شناسند.
این کشور که در سال ۱۳۲۶ غذای کافی برای خودش نداشت و مجبور بود کل مواد غذایی موردنیاز خود را از خارج وارد کند، کشاورزانش در سال ۱۳۹۵ توانستند نه‌تنها نیازهای داخلی این کشور به گندم، برنج، شکر و شیر را تأمین کنند، بلکه به بقیه جهان نیز گندم و برنج صادر کردند؛ چنانچه امروز جایگاه پاکستان در میان صادرکنندگان اصلی برنج به رسمیت شناخته می‌شود.
اما بااین‌حال پاکستان برای تأمین نیازهای کشورش همچنان به واردات از کشورهای دیگر نیاز دارد. مهم‌ترین اقلام وارداتی این کشور شامل: سوخت، تجهیزات کامپیوتری، تجهیزات الکترونیکی، آهن، فولاد، مواد شیمیایی ارگانیک، خودرو، محصولات پلاستیکی، روغن‌های گیاهی، دانه‌هایی روغنی و کتان می‌شود. ایران نیز توانسته در صادرات پتروشیمی، سیمان، سرامیک، خرما، کشمش، قیر، داروهای گیاهی، کاشی، سرامیک و شیرینی‌جات به پاکستان نقش عمده‌ای ایفا کند.
بازار پاکستان پتانسیل‌های زیادی برای سرمایه‌گذاران دارد که برخی فعالان اقتصادی ایرانی از آن غافل مانده‌اند؛ از جمله این ظرفیت‌ها می‌توان به برخورداری از موقعیت جغرافیایی استراتژیک، جمعیت رو به افزایش، دستمزد پایین کارگران، برخورداری از نیروی کاری جوان و با تجربه، بهبود وضعیت زیرساختی و افزایش فزاینده سرمایه‌گذاری خارجی اشاره کرد.
این کشور همچنین مشوق‌های متفاوتی مانند برخورداری از وام‌های کم‌بهره و معافیت از مالیات‌ها و عوارض مختلف برای سرمایه‌گذاران خارجی در نظر گرفته تا سرمایه‌گذاری در این بازار را برای آن‌ها جذاب کند.
در سال ۲۰۱۸ رشد بخش تولید پاکستان منفی سه‌دهم درصد، رشد بخش کشاورزی ۸۵ صدم درصد و رشد بخش خدمات ۱.۴ درصد و بیشترین رشد در این مدت مربوط به بخش ساخت‌وساز با رشد ۷.۶ درصد بوده است. رشد بخش ساخت‌وساز نشان می‌دهد که سرمایه‌گذاران می‌توانند به سرمایه‌گذاری در این بخش خوش‌بین باشند. همچنین نیروهای بالقوه طبیعی و اقتصادی پاکستان برای توسعه بخش کشاورزی بازار خوبی برای سرمایه‌گذاری به‌حساب می‌رود.
آینده روشن اقتصاد پاکستان
گزارش‌های خبری جدید نشان می‌دهد اقتصاد پاکستان چندی است که میان رونق و رکود در حال نوسان بوده و میزان بدهی‌ها و تورم این کشور رو به افزایش است. روند کسری بودجه این کشور تا جایی پیش رفته که اسلام‌آباد، پایتخت این کشور اخیراً برای نجات اقتصاد خود دست به دامان صندوق بین‌المللی پول شده است.
دولت پاکستان نیز پس از مذاکرات طولانی، اواسط تیرماه امسال موفق شد نخستین بخش از وام ۶ میلیارد دلاری خود را در قالب سیزدهمین بسته نجات (وام) صندوق بین‌المللی پول طی سه دهه گذشته دریافت کند. این صندوق مبلغ ۹۹۱ میلیون دلار را به‌عنوان نخستین بخش از بسته کمک مالی به بانک مرکزی پاکستان تحویل داد که به دنبال واریز این پول، سطح ذخایر ارزی پاکستان از ۱۵ میلیارد دلار گذشت.
از سوی دیگر مقامات چینی به پاکستان اطمینان خاطر داده‌اند که وام‌های بیشتری در اختیار این کشور قرار دهند. وابستگی پاکستان به منابع مالی چینی رو به افزایش است به‌گونه‌ای که این کشور تاکنون پنج میلیارد دلار وام از چین دریافت کرده است. چین قصد دارد طی چند مرحله، ۶۰ میلیارد دلار وام به پاکستان اعطا کند؛ وامی که قرار است صرف بهبود زیرساخت‌های این کشور فقیر شود.
گزارش‌ها نشان می‌دهد ذخایر ارزی خارجی بانک مرکزی پاکستان به هشت میلیارد و ۱۹۰ میلیون دلار رسیده است، درحالی‌که کارشناسان صندوق بین‌المللی پول معتقدند این کشور برای بهبود وضعیت اقتصادی باید ذخایر ارزی خارجی خود را به ۵۰ میلیارد دلار برساند
به گفته رسانه‌های پاکستانی دولت این کشور بنا به خواسته صندوق بین‌المللی پول ۷۳۰ میلیارد روپیه مالیات جدید در بودجه مالی امسال در نظر گرفته است.
با تمام این اوصاف آمارهای جهانی آینده روشنی برای اقتصاد پاکستان متصور شده است که اگر این پیش‌بینی‌ها محقق شود، می‌توان به بهبود و اصلاحات اقتصادی این کشور امیدوار بود. چنانچه صندوق بین‌المللی پول پیش‌بینی کرده میزان صادرات پاکستان در پنج سال آینده به حدود ۳۷ میلیون دلار افزایش خواهد یافت؛ درحالی‌که رقم صادرات این کشور در سال ۲۰۱۸ حدود ۲۲ میلیارد دلار بوده است. همچنین به گفته این صندوق میزان کسری بودجه پاکستان در سال ۲۰۱۷ حدود ۲۰ میلیارد دلار بوده که پیش‌بینی می‌شود این رقم در سال ۲۰۲۰ به حدود ۵.۵ میلیون دلار کاهش یابد و تمام این مسائل نقاط امیدوارکننده‌ای برای سرمایه‌گذاران به‌حساب می‌رود.