پارلمان بخش خصوصی ایران پیش از اینکه وزیر پیشنهادی وزارت میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری از نمایندگان مجلس رأی اعتماد بگیرد، میزبان علی‌اصغر مونسان وزیر پیشنهادی دولت دوازدهم برای این کرسی بود. وجود قوانین متعدد و دست و پاگیر، لزوم دریافت استعلام‌های مختلف از دستگاه‌ها برای سرمایه‌گذاری در صنعت گردشگری و بی‌توجهی به اصل تبلیغات و ارائه تصویر واقعی از ایران در صحنه بین‌المللی، انتقاداتی بود که از سوی نمایندگان بخش خصوصی مطرح شد.
در کنار انتقادهایی که مطرح شد بر اساس اظهارات نمایندگان تشکل‌های حوزه گردشگری و صنایع‌دستی اتاق ایران، سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری توانسته در سه سال گذشته تحولات خوبی در این بخش ایجاد کند که امیدوارکننده است.
این تحولات به ویژه در حوزه صنایع‌دستی نمود قابل توجهی داشته تا آنجا که به ادعای بخش خصوصی، صنایع‌دستی کشور توانسته از یک کالای فاخر صرف به جایگاه ویژه‌ای در زندگی روزمره کشور دست پیدا کند و نگاه‌های سنتی نسبت به آن تغییر کند. همین تغییر دیدگاه موجب شده بازار داخلی صنایع‌دستی رشد قابل ملاحظه‌ای را تجربه کند. حتی در صنعت ساختمان‌سازی نیز بر اساس توافق صورت گرفته، سازندگان بزرگ سعی می‌کنند در قسمت‌هایی از ساختمان، صنایع‌دستی کشور را مورد استفاده قرار دهند.
نکته دیگری که در این نشست مطرح شد، حضور نماینده اتاق در شورای عالی میراث فرهنگی و گردشگری بود که مونسان در این مورد تأکید کرد: ما در این شورا دو سهمیه داریم. این پیشنهاد را به رئیس‌جمهور می‌دهم و یکی از این دو سهم را به نماینده اتاق اختصاص خواهم داد.
در این بین غلامحسین شافعی، رئیس اتاق ایران در ابتدا عدم ثبات در مدیریت سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری را به عنوان اصلی‌ترین آسیب توصیف و تأکید کرد: صنعت گردشگری در دنیا جایگاه ویژه‌ای دارد و از نظر درآمد و اشتغال‌زایی با صنایع بزرگی چون نفت و خودروسازی رقابت می‌کند. از طرفی این صنعت در ایجاد ارزش‌افزوده قابل قیاس با هیچ یک از دیگر صنایع بزرگ نیست.
شافعی سهم گردشگری در تجارت جهانی را 7 درصد اعلام کرد که متأسفانه طبق برآوردهای بین‌المللی سهم ایران از این 7 درصد تنها نیم درصد است. وی همچنین سهم ایران از درآمد 1500 میلیارد دلاری صنعت گردشگری را بسیار ناچیز خواند و تصریح کرد: با توجه به وضعیت کنونی نرخ ارز در کشور، می‌توان گفت ایران جزو مقاصد ارزان گردشگری محسوب می‌شود و باید از این فرصت برای ارتقای سهم خود از درآمدهای این صنعت، استفاده کند.
رئیس پارلمان بخش خصوصی کشور اثرات اجتماعی و فرهنگی این صنعت را حتی از آثار اقتصادی آن پررنگ‌تر دانست و ادامه داد: نگاه گردشگران خارجی به ایران هنگام خروج آنها از کشور بسیار متفاوت از آن چیزی است که قبل از سفر به ایران، داشتند. برای همین می‌گوییم جذب گردشگران خارجی می‌تواند در بهبود نگاه‌های جهانی به کشورمان اثرگذار باشد چراکه در دنیا، سیاست‌های ایران هراسی به شدت دنبال می‌شود و ما باید با برنامه‌ریزی در راستای تلطیف نگاه‌ها در مورد ایران قدم برداریم.
شافعی در ادامه استفاده از ظرفیت بخش خصوصی در صنعت گردشگری، بهره‌گیری از نگاه‌های بخش خصوصی در تدوین سیاست‌های کلان، حضور نماینده اتاق در شورای عالی میراث فرهنگی و ارائه تسهیلات ویژه برای فعالان این صنعت را خواستار شد.
یک کرسی برای نماینده اتاق ایران در شورای عالی میراث فرهنگی و گردشگری
علی‌اصغر مونسان، وزیر پیشنهادی وزارت میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری که پیش از این نیز ریاست سازمان مربوطه را به عهده داشت از گردشگری به عنوان اقتصاد سوم جهان یاد کرد و از روند رشد شتاب‌زده این حوزه در کشورهای مختلف سخن گفت. به اعتقاد او هوشمندسازی و تحولاتی که به‌تازگی در کسب‌وکارهای مختلف شاهد هستیم، اثرگذاری مثبت روی صنعت گردشگری دارد و زمینه رشد آن را فراهم می‌کند.
مونسان تصریح کرد: اینکه بخش خصوصی می‌تواند حتی با سرمایه اندک نیز وارد صنعت گردشگری شود، از ویژگی‌های مثبت این حوزه است که زمینه رشد را آسان‌تر می‌کند. بر اساس آمار از هر 11 شغل یک شغل با صنعت گردشگری مرتبط است که این بیانگر اثرگذاری بالای آن در اشتغال‌زایی است.
وزیر پیشنهادی وزارت میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری از اینکه همچنان این صنعت جزو اولویت‌های اول تا سوم دولت نیست، انتقاد کرد و ادامه داد: رشد این صنعت می‌تواند مشکلات و کمبودهای کشور را در بخش خدمات پوشش دهد.
وی از صدور 4 هزار و 500 موافقت اصولی طی 2 سال گذشته برای سرمایه‌گذاری در این بخش خبر داد و تأکید کرد: به‌تازگی معافیت حقوق گمرکی ورودی برای تجهیزات گردشگری به تصویب رسد. از طرف دیگر معافیت از مالیات ارزش‌افزوده برای حمایت از صنعت هتل‌سازی را در دستورکار داریم، در این رابطه نیز نگاه دولت و مجلس مثبت است.
مونسان از سهم 2.8 درصدی گردشگری در تولید ناخالص داخلی کشور و برنامه‌ریزی برای رسیدن به سهم 4.7 درصدی در GDP خبر داد و گفت: برای تحقق این هدف به 21 میلیارد دلار سرمایه‌گذاری در صنعت گردشگری نیاز داریم.
وزیر پیشنهادی وزارت میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری همچنین واگذاری بخش زیادی از فعالیت‌های این حوزه را که پیش از این توسط دولت انجام می‌شد، جزو اولویت‌های خود عنوان کرد و افزود: ایجاد بوتیک هتل‌ها یا همان بناهای تاریخی که امروز به محلی برای اقامت تبدیل شده‌اند، جزو پروژه‌هایی بودند که به همت بخش خصوصی انجام شدند. از طرفی دیگر بوم گردی‌ها را داریم که در آبادسازی روستاها بسیار مؤثر بوده و توانسته با مهاجرت افراد از روستاها به شهر مقابله کند.
او همچنین با توجه به پیشنهاد شافعی در مورد حضور نماینده اتاق ایران در شورای عالی میراث فرهنگی و گردشگری، اعلام کرد: این موضوع را با رئیس‌جمهور در میان می‌گذارد و یک سهم از دو سهم این وزارت خانه در این شورا را به نماینده اتاق واگذار می‌کند.
توجه به مسئله تعطیلات و رشد نشاط عمومی
کیوان کاشفی، عضو هیات رئیسه اتاق ایران، در مورد دو روزه شدن تعطیلات پایان هفته و طرحی که در این رابطه در مجلس مطرح است، گفت: بدون شک اگر قرار باشد این طرح به تصویب برسد، وزارت گردشگری باید برای این موضوع برنامه‌ریزی مشخصی داشته باشد. از سوی دیگر ساماندهی تعطیلات در طول سال نیز باید مورد توجه قرار گیرد. این راهکار می‌تواند در رشد بهره‌وری و افزایش نشاط عمومی مؤثر باشد.
گردشگری و خدمات زمینه‌ساز توسعه هستند
حسین سلاح ورزی، نایب‌رئیس اتاق ایران به مطالعه‌ای که مرکز تحقیقات این اتاق در مورد اقتصاد ایران تا سال 1400 انجام داده است اشاره و با استناد به آن گفت: برای رشد و توسعه اقتصاد کشور دیگر نمی‌توان چندان به صنعت، کشاورزی و دیگر حوزه‌هایی از این دست امید داشت بلکه بخش‌های چون خدمات و گردشگری می‌توانند زمینه رشد در کشور را مهیا کنند.
به باور این فعال اقتصادی، علی‌رغم فعالیت‌هایی که تا کنون صورت گرفته، توفیق چندانی در استفاده از ظرفیت‌های موجود در حوزه گردشگری نداشتیم. واقعیت این است که فضای کسب‌وکار در بخش گردشگری، پیچیده و بسیار سخت است. این مشکلات در استان‌هایی که به مراتب از پایتخت دور هستند، بیشتر می‌شود.
وی از وجود انواع بخش‌نامه‌ها و قوانین در این حوزه انتقاد کرد و افزود: نمایندگان این سازمان در هیات های مقررات زدایی بسیار مقاومت می‌کنند و این مانع جدی در برابر کار در این حوزه است.
نایب‌رئیس اتاق ایران با استناد به ماده 2 و 3 قانون بهبود مستمر محیط کسب‌وکار و ماده 5 همین قانون از وزیر پیشنهادی درخواست کرد تا در راهبری این حوزه از نظرات بخش خصوصی کمک بگیرد و با اجتناب از موازی کاری از ایجاد تشکل ممانعت کند.
گردشگری بالاترین میزان ارزش‌افزوده را تولید می‌کند
علی اکبر عبدالمالکی، رئیس کمسیون گردشگری و کسب‌وکارهای وابسته اتاق ایران یکی از ویژگی‌های اصلی ایران را منابع و امکانات گردشگری دانست و با انتقاد از وابستگی صرف درآمدهای ارزی به فروش نفت و بی‌توجهی به دیگر ظرفیت‌های کشور، تصریح کرد: گردشگری می‌تواند با تولید بالاترین میزان ارزش‌افزوده سایر حوزه‌های اقتصادی را تحت تأثیر قرار دهد.
وی ایجاد گفتمان مشترک در این بخش بین دولت و بخش خصوصی از یک طرف و دستگاه‌های دولتی با یکدیگر را مورد توجه قرار داد و گفت: بخش خصوصی انتظار دارد که با ایجاد وزارت خانه گردشگری، تحرکی در این حوزه رخ دهد. بخش خصوصی خواستار حمایت‌های مادی و معنوی از کسب‌وکارهای این بخش بوده و از دولت می‌خواهد که نظارت و کنترل بر این حوزه را مدیریت کند.
این فعال اقتصادی همچنین توجه ویژه به مرمت و حفاظت بهینه و استاندارد از آثار فرهنگی و تاریخی کشور، توزیع منطقی تعطیلات در طول سال، شناسایی و حذف قوانین ناکارآمد برای بهبود محیط کسب‌وکار و توجه خاص به انواع گردشگری مانند سلامت، ورزشی، مذهبی و غیره از مواردی هستند که باید در دستورکار وزارت خانه قرار گیرد.
این عضو هیات نمایندگان اتاق ایران همچنین از مونسان خواست که از مدیران جوان و نخبه کشور استفاده بهینه کند.
توجه به دیدگاه‌های بخش خصوصی در حوزه فرش
مرتضی میری، فعال حوزه گردشگری به دغدغه‌های این حوزه اشاره و تأکید کرد: متأسفانه این‌گونه به نظر می‌رسد که بیشتر توجه‌ها حول محور گردشگری می‌چرخد و میراث فرهنگی و صنایع‌دستی چندان مورد اقبال نیستند.
او همچنین از برخی گمانه‌زنی‌ها در مورد انتقال مسئولیت مربوط به فرش از وزارت صنعت، معدن و تجارت به وزارت گردشگری، سخن گفت و تأکید کرد: در گذشته که سازمان ملی فرش راه‌اندازی شد از دیدگاه‌ها و نظرات کارشناسی بخش خصوصی استفاده نکردند و به همین دلیل شاهد بودیم این حوزه نتوانست موفق عمل کند. حال که قرار است این انتقال مسئولیت رخ دهد تأکید داریم برای تدوین سازوکارها از دیدگاه‌های بخش خصوصی استفاده کنند.
برگزاری دوره‌های آموزشی و تربیت نیروهای ماهر
اصغر نبیل، عضو کمیسیون گردشگری اتاق ایران نیز برگزاری دوره‌های آموزشی و تربیت نیروی انسانی کارآزموده را مورد تأکید قرار داد و گفت: باید از توان دانشگاهیان در ایجاد نقشه راه گردشگری کشور استفاده کنیم.
حمایت‌های دولت از فعالیت‌های حوزه گردشگری کافی نیست
جهانگیری از انجمن خدمات بین‌المللی سلامت نگاهی به فعالیت‌های این انجمن در حوزه گردشگری داشت و اعلام کرد: تاکنون 6 کنفرانس بین‌المللی به همت این انجمن برگزار شده که متأسفانه حمایت‌های لازم از آنها نشد.
این فعال اقتصادی آنچه تاکنون در زمینه تبلیغات و بازاریابی انجام شده را ضعیف دانست و خواستار ارائه تسهیلات ارزان‌قیمت و معافیت‌های مالیاتی برای این صنعت شد.
توسعه گردشگری کشاورزی
علی محمدشریعتی مقدم، رئیس کمیسیون کشاورزی اتاق ایران از برنامه‌های این وزارت خانه در مورد گردشگری کشاورزی پرسید و گفت: متأسفانه زیرساخت‌های این حوزه بسیار ضعیف است و باید با توجه به استانداردهای بین‌المللی در راستای تقویت این حوزه برنامه‌ریزی کنیم.
استفاده از توان تشکل‌ها در صدور مجوزهای دفاتر مسافرتی
اسدی سامانی، از انجمن شرکت‌های هواپیمایی از نبود انسجام و هماهنگی بین سازمان هواپیمایی کشوری و سازمان گردشگری انتقاد و اظهار امیدواری کرد که در آینده با ایجاد وزارت گردشگری این مشکلات برطرف شود.
وی همچنین یادآور شد: تشکل‌های تخصصی این حوزه این توانمندی را دارند که مجوزهای مربوط به دفاتر مسافرتی را صادر کنند. بنابراین بهتر است در این مورد فکری شود و تشکل‌ها را وارد فعالیت‌های اجرایی کنیم.
تغییر مثبت نگاه‌ها به صنایع‌دستی کشور
مجیدرضا حریری، رئیس انجمن صنایع‌دستی اتاق ایران، از تغییر نگاه‌ها نسبت به صنایع‌دستی در کشور اظهار خرسندی کرد و گفت: خوشبختانه د راین مدت اقدامات خوبی در زمینه بهبود وضعیت صنایع‌دستی و درآمدزا شدن این بخش صورت گرفته که جای امیدواری دارد.
این فعال اقتصادی از ثبت 8 شهر به عنوان شهرهای جهانی صنایع‌دستی خبر داد و افزود: با این اوصاف رتبه اول در ثبت شهرهای جهانی صنایع‌دستی در دنیا را به دست آوریم. از طرف دیگر 27 شهر دیگر در نوبت قرار دارند که باید به ثبت برسند.
توجه وزارت گردشگری بر سیاست‌گذاری، نظارت و بازاریابی
غمخوار از جامعه تورگردانان ایران با تأکید بر لزوم تدوین سازوکاری مشخص در مورد توسعه صنعت گردشگری کشور از وزیر پیشنهادی خواست تا در سه حوزه سیاست‌گذاری، نظارت و بازاریابی، فعالیت مجدانه‌ای داشته باشند.
به باور او تغییر نگاه‌ها و تصورات ذهنی جهانیان می‌تواند از طریق تبلیغات و معرفی درست ایران در دنیا اتفاق بیافتد و این موضوع در جذب گردشگر خارجی نیز اثرگذار است.
آموزش نیروی انسانی را جدی بگیریم
علیرضا آرحیمی، نایب‌رئیس کمیسیون گردشگری و کسب‌وکارهای وابسته اتاق ایران با تکیه بر اهمیت فرهنگ‌سازی و ترویج سنت‌های ایرانی در پذیرایی از میهمان‌ها، تصریح کرد: ایرانیان از گذشته مهمان را حبیب خدا می‌دانستند و باید همان رویکرد را در برخورد با گردشگران خارجی رعایت کنند.
او نیروی انسانی فعال در صنعت گردشگری را ضعیف و غیرماهر ارزیابی کرد و خواستار توجه جدی به مسائل آموزشی در این بخش شد. به اعتقاد این فعال اقتصادی باید آموزش را از همان موضوعات اولیه مانند آشپزی که شاید خیلی ساده به نظر برسند، شروع کنیم.
انتخاب مشاور از بین اعضای اتاق‌های استانی
مجید پورکاید، نایب‌رئیس کمیسیون گردشگری اتاق ایران تأکید کرد: دولت می‌تواند بهترین مشاوران خود را از بین اعضای اتاق ایران انتخاب کند، دولت می‌تواند از تجارت و دانش بخش خصوصی بهره بگیرد. متأسفانه این نگاه و توجه در سطح استانی وجود ندارد.
افزودن نام گردشگری به عنوان اتاق ایران
در ادامه مونسان به برخی ابهامات و مسائلی که از سوی تشکل‌های اقتصادی مطرح شد، پاسخ داد. وی از راه‌اندازی سامانه‌ای برای الکترونیکی شدن فرآیند صدور انواع مجوزها در این حوزه خبر داد که توانسته در کاهش چشمگیر مدت زمان لازم برای دریافت این مجوزها، مؤثر باشد.
به اعتقاد او لازم است برای کاهش تعداد استعلام‌ها نیز راهکاری اندیشیده شود چراکه این مسئله نیز به نوبه خود سد بزرگی در برابر جذب سرمایه‌گذاری‌ها به شمار می‌آید.
وزیر پیشنهادی وزارت میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری در مورد اهمیت تبلیغات و بازاریابی نیز گفت: این موضوع مورد توجه ما هم قرار گرفته هر چند به دلیل کمبود بودجه تا به امروز نتوانسته‌ایم در این بخش موفق عمل کنیم. از سوی دیگر طی یک سال گذشته فشارهای ناشی از تحریم هم به سیاست‌های ایران هراسی در دنیا اضافه شده و نیاز ما را به تبلیغات دوچندان کرده است.
بر اساس اظهارات مونسان تاکنون تعدادی از پروازهای مستقیم خود را به دلیل تحریم‌ها از دست دادیم و به همین دلیل بازارهای جدید را در برنامه کاری خود قرار دادیم؛ از جمله کشورهای منطقه. در این راستا روادید را برای گردشگران عمانی و چینی به صورت یک طرفه لغو کردیم که تأثیر بسزایی در آمار گردشگران ورودی داشته است.
وزیر پیشنهادی وزارت میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری از رئیس اتاق ایران این وعده را گرفت تا نام گردشگری نیز به عنوان اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی اضافه شود.