رئیس‌جمهوری اسلامی ایران، دستور اجرای گام سوم را از امروز، (جمعه 15 شهریور 1398) صادر و تأکید کرد: هر آنچه کشور در زمینه تحقیق و توسعه فناوری هسته‌ای نیاز دارد، سازمان انرژی اتمی اقدام کند.
حسن روحانی با بیان اینکه بخش‌های پژوهشی صنعت هسته‌ای کشور بدون توجه به محدودیت‌هایی اعمال شده در چارچوب توافق هسته‌ای فعالیت عادی خود را از سر بگیرند، افزود: اقدام‌های ایران در چارچوب مقررات آژانس خواهد بود. البته مهلت ۶۰ روزه دیگری پیش روی اروپاست، هر زمان به تعهدات خود برگردند ما هم به تعهدات برجامی برمی‌گردیم.
او با تأکید بر این نکته که 1+4 بعد از خروج آمریکا، نتوانستند به تعهدات خود عمل کنند عنوان داشت به همین دلیل راهی را که از ۴ ماه پیش جمهوری اسلامی ایران در زمینه برجام انتخاب کرده است، کاهش تعهدات بود که اعلام شد.
دستور آغاز گام سوم پس از دور جدید تحریم‌های کاخ سفید
در دو مرحله پیشین تهران با افزایش میزان ذخیره غنی‌سازی و سپس بالا بردن سطح غنی‌سازی، به طرف‌های برجام به‌ویژه اتحادیه اروپا و از جمله ۳ کشور اروپایی 60 روز فرصت داده شد، اما چون ایران به نتیجه مطلوب و منافع برجامی خود دست پیدا نکرد آغاز گام سوم در دستور کار قرار گرفت. نکته قابل‌توجه اینجاست که گام سوم ایران تنها چند ساعت پس از تحریم‌های جدید واشنگتن علیه ایران که به‌صورت ویژه صنعت نفت و حل و نقل آن را هدف گرفته بود، اعلام شد.
به گزارش ایرنا، در چارچوب گام سوم رئیس‌جمهوری کشورمان سازمان انرژی اتمی را موظف کرد در زمینه تحقیق و توسعه هر آنچه نیاز فنی کشور است، بلافاصله انجام دهد و تمام تعهداتی که در زمینه تحقیق و توسعه در برجام مدنظر بوده را کنار بگذارد. حسن روحانی در این زمینه اظهار داشت: گسترش در حوزه تحقیق و توسعه در زمینه انواع سانتریفیوژهای جدید و هر آنچه برای غنی‌سازی نیاز داریم را سازمان انرژی اتمی انجام دهد و شاهد سرعت عمل در این زمینه باشیم.
البته روحانی خاطرنشان ساخت این فعالیت‌ها با نظارت آژانس و در چارچوب برنامه‌های صلح‌آمیز هسته‌ای کشور انجام می‌شود و بار دیگر ۲ ماه هم به کشورهای ۱+۴ فرصت داده می‌شود تا در صورت دستیابی به توافق، تهران بار دیگر به تعهدات برجامی خود بازمی‌گردد.
این اقدام جمهوری اسلامی ایران پس‌ازآن صورت گرفت که وزیر امور خارجه فرانسه در روزهای گذشته اعلام کرد اجرای بسته پیشنهادی کاخ الیزه در مورد حفظ توافق هسته‌ای منوط به پذیرش ترامپ است. کاخ سفید اما روز قبل مجموعه‌ای از تحریم‌ها را علیه برخی افراد و نهادهای جمهوری اسلامی وضع کرد و در عمل نشان داد که به دنبال هیچ توافقی با ایران حتی بر مبنای ابتکار فرانسه، متعهد نیست. پیشنهاد مکرون شامل اعطای یک خط اعتباری ۱۵ میلیارد دلاری برای خرید نفت ایران در دوره‌ای چندماهه در قبال خودداری تهران از کاهش تعهدات برجامی بود.
هراس غرب از توسعه سانتیفیوژها
گام سوم ایران موردتوجه بسیاری از رسانه‌های جهان قرار گرفت. مهم‌ترین محوری که به‌شدت حساسیت غربی‌ها را برانگیخت بحث توسعه سانتریفیوژها بود. بسیاری از تحلیل‌ها اقدام کاخ سفید را عامل شکست خوردن تلاش‌های مکرون در جلوگیری از توسعه ظرفیت‌های هسته‌ای ایران دانسته‌اند.
تارنمای شبکه خبری «الجزیره» در گزارشی با بیان اینکه ایران محدودیت‌های هسته‌ای بیشتری را که در قالب برجام پذیرفته بود کنار گذاشت عنوان داشت تهران سومین گام خود را عملی کرد. بر اساس این تحلیل، از زمان خروج واشنگتن از توافق هسته‌ای و تشدید تحریم‌ها در چارچوب فشار حداکثری، ایران تأکید می‌کند که می‌خواهد توافق برجام را حفظ کند. تهران در مقابل به کشورهای امضاکننده توافق که در برجام باقی ماندند به‌ویژه اروپایی‌ها، تأکید کرد که باید حمایت‌های بیشتر اقتصادی را از ایران در پیش بگیرند.
منابع در ایران و غرب ابتکار کاخ الیزه را یک خط اعتباری و نه وام توصیف کردند اما جزئیاتی از آن را ارائه نکردند. به نوشته این شبکه خبری درحالی‌که گمان می‌رفت پیشنهاد فرانسه شکل اجرایی پیدا می‌کند اما شرایط تغییر کرد. «برایان هوک» هماهنگ‌کننده سیاست‌های ایران در وزارت امور خارجه آمریکا البته روز قبل با بیان اینکه واشنگتن برای دادن معافیت تحریمی به ایران هیچ تضمینی نمی‌دهد، آشکارا اعلام کرد که طرح مکرون را نمی‌پذیرد.
روزنامه «گاردین» نیز دلیل آغاز گام سوم ایران مبنی بر توسعه سانتریفیوژها را بی‌توجهی ایالات‌متحده به ابتکار فرانسه برای کاهش تنش‌ها عنوان کرد.
طبق این گزارش، ساعاتی پس از برقراری تحریم‌های جدید کاخ سفید علیه تهران در حوزه نفتی و کشتیرانی، رئیس‌جمهوری ایران هم از توسعه فعالیت‌های تحقیقاتی و کار بر روی سانتریفیوژهای جدید برای غنی‌سازی اورانیوم خبر داد. ... این اقدام آمریکا در حالی صورت گرفت که ترامپ در نشست سران «گروه ۷» در بیاریتز فرانسه نگرش مثبتی را به طرح فرانسه نشان داده بود.
این روزنامه با اشاره به ادامه روند اقدامات ضد ایرانی واشنگتن عنوان داشت روز گذشته هنگامی‌که برایان هوک از تحریم ۲۶ فرد یا نهاد در ایران، لبنان و سوریه سخن می‌گفت، روزنامه «فایننشال تایمز» گزارشی را منتشر کرد که از پیشنهاد رشوه چند میلیون دلاری وی به کاپیتان نفت‌کش «آدریان دریا» برای تسهیل توقیف این کشتی از سوی کاخ سفید پرده برداشت. جالب این است وزارت امور خارجه آمریکا ارائه این پیشنهاد در بیش از ۱۰ روز قبل را تأیید کرد که البته موردقبول ناخدای هندی کشتی قرار نگرفت.
شبکه خبری «فاکس نیوز» هم در این زمینه مهم‌ترین محور گام سوم ایران در کنار گذاشتن تعهدات برجامی را توسعه سانتریفیوژها تفسیر کرد و افزود: بر اساس برجام به ایران اجازه داده شد تا تعداد محدودی از سانتریفیوژهای نسل یک را در دو تأسیسات هسته‌ای حفظ کند. ایران می‌گوید از غنی‌سازی تنها برای تولید سوخت تأسیسات هسته‌ای استفاده می‌کند اما به‌کارگیری سانتریفیوژهای پیشرفته‌تر ظرفیت ایران را تا سطح تولید سلاح افزایش می‌دهد.
شبکه خبری «فرانس ۲۴» نیز دستور آغاز گام سوم را اگرچه به مفهوم توسعه تجهیزاتی دانست که به افزایش سرعت غنی‌سازی ایران منجر می‌شود اما معتقد است در مقابل به کشورهای اروپایی دو ماه دیگر زمان داده شد تا برای نجات توافق چندجانبه هسته‌ای تلاش کنند.
این گزارش هم با اشاره به تلاش‌های دیپلماتیکی که در دوره اخیر انجام شده بود و اقبال نسبی که پیشنهاد پاریس داشت، اضافه کرد: بااین‌حال ایالات‌متحده نه این پیشنهاد را رد کرد و نه نسبت به آن واکنش گرمی نشان داد. برایان هوک اما روز قبل اعلام کرد: ما امروز تحریم‌هایی را اجرا کردیم و در آینده هم تحریم‌های بیشتری را وضع می‌کنیم. ما صریح‌تر از این نمی‌توانیم نشان دهیم که به رویکرد فشار حداکثری متعهد هستیم و به همین دلیل استثنا یا معافیتی را تضمین نمی‌کنیم.