کانال‌های تلگرامی با ظرفیت عضو پذیری بی‌نهایت، این روزها به یکی از اصلی‌ترین منابع خبری ایرانی‌ها تبدیل شده‌اند. سال گذشته، به محض اینکه امکان راه‌اندازی کانال در تلگرام فراهم شد، خبرگزاری‌ها و سایت‌های خبری هم به این موج پیوستند و آدرس کانال تلگرامی را در صفحه اول پایگاه اینترنتی‌شان نیز جای دادند. سرعت رشد کانال‌ها به جایی رسید که ایران بعد از عربستان در جایگاه دومین کشور با بیشترین کانال‌های تلگرامی قرار گرفت.
دو روز پیش کانال تلگرام گیک که مربوط به برنامه‌نویسان شیفته تلگرام است، برای نخستین بار اینفوگرافی از آمار مربوط به کانال‌های تلگرامی، پدیده‌های امروز فضای رسانه‌ای کشور ارائه کرد. طبق این اینفوگرافی که البته توسط سایت tgchans.com تهیه شده، تا روز 14 مرداد ماه، تعداد 11 هزار و 544 کانال با زبان فارسی در تلگرام تاسیس شده(یعنی تقریبا یک‌سوم کل کانال‌های تلگرام) که مجموعا 98 میلیون و هزار و 708 کاربر در آن‌ها عضو هستند، البته با این امکان که یک کاربر در چندین کانال عضویت دارد.
طبق گزارشی که تی‌جی‌چنز ارائه کرده در کل جهان، سه کانال با بیش از یک میلیون کاربر وجود دارد که هر سه آن‌ها، مربوط به تلگرام فارسی است. کانال ترفند با بیش از یک میلیون و 200 هزار عضو، کانال گیزمیز با یک میلیون و 195 هزار عضو و کانال خبر فوری با یک میلیون و 190 هزار عضو رتبه‌های اول تا سوم را به خود اختصاص داده‌اند.
روزنامه هفت صبح، یکی از تیترهای برتر امروزش را به همین مسئله اختصاص داده است. بر اساس این گزارش، در مجموع 35 هزار و 965 کانال تا روز 14 مرداد در تلگرام وجود داشته و عرب‌ها با حدود 13 هزار و 500 کانال از ایران پیشی گرفته‌اند. کانال‌های روسی با هزار و 600 مورد در جایگاه سوم قرار دارند. البته عرب‌ها در میزان عضویت در کانال‌ها از ایرانی‌ها عقب‌ترند چرا که مجموعا 36 میلیون نفر در کانال‌های عربی عضوند، یعنی به طور متوسط 2 هزار و 500 عضو برای هر کانال.
اما در شرایطی که تلگرام در فضای رسانه‌ای ایران، قلندری می‌کند، در جهان اوضاع به شکل دیگری است. تحت تاثیر اینتنرت و شبکه‌های اجتماعی، مصرف رسانه‌ای در تمام جهان متحول شده است.
موسسه تحقیقاتی رویترز زیر نظر دانشگاه آکسفورد، برای مطالعات ژورنالیستی تاسیس شده است. این موسسه، ۵ سال است که گزارش‌هایی را درباره مصرف رسانه‌ای در سطح جهانی ارائه می‌دهد. گزارش ۲۰۱۶ آن، با عنوان «گزارش اخبار دیجیتال» به تازگی منتشر شده است. این گزارش با استفاده از طرح تحقیقاتی در بین ۵۲ هزار و ۲۲۵ مصرف‌کننده رسانه‌ای در ۲۶ کشور جهان انجام شده که از خاورمیانه نیز، کشور ترکیه در آن قرار دارد. نیک‌نیومن، پژوهشگر رویترز می‌‌گوید:«امسال ما شواهدی به دست آورده‌ایم که رشد مصرف اخبار را نشان می‌دهد، حرکت کاملا واضحی به سمت موبایل صورت گرفته است. این مسئله فشارهایی را به مدل‌های کسب‌وکار در هر دو حالت چاپ سنتی و اخبار دیجیتال وارد کرده است. هم‌چنین باعث ایجاد تغییراتی در شیوه تولید و توزیع اخبار شده است.»
بررسی پایگاه خبری اتاق ایران از این گزارش نشان می‌دهد 51 درصد از جمعیت مورد مطالعه، شبکه‌های اجتماعی را به عنوان یکی از منابع خبری‌شان استفاده می‌کنند. حدود 12 درصد از افراد نیز گفته‌اند شبکه اجتماعی اصلی‌ترین منبع خبری‌شان است. شبکه‌های اجتماعی برای زنان مهم‌تر از مردان است. هم‌چنین برای جوانان نیز این مسئله بیشتر از مردان اهمیت دارد. بیشتر از یک چهارم جوان‌های 18 تا 24 ساله، حدود 28 درصد، شبکه‌های اجتماعی را به عنوان یکی از منابع اصلی‌شان استفاده می‌کنند. برای اولین بار، شبکه‌های اجتماعی از تلویزیون مهم‌تر شده‌اند. 24 درصد از تلویزیون به عنوان منبع اصلی خبری استفاده می‌کنند.
رشد دسترسی به اخبار و مصرف خبری توسط شبکه‌های اجتماعی به این معناست که نام‌های تجاری در حوزه رسانه بسیار کمتر از قبل مورد توجه قرار دارند. در انگلستان و کانادا توجه به برندهای تجاری 50 درصد کمتر از قبل شده است.
اخبار تلویزیونی، هنوز به عنوان مهم‌ترین منبع خبری برای گروه‌هایی با سن‌های بالاتر باقی مانده‌اند.
بررسی از نظر دستگاه‌ها نیز نشان می‌دهد استفاده از تلفن‌های هوشمند به طور گسترده‌ای افزایش یافته است، استفاده از تبلت و کامپیوتر نیز هم‌زمان کاهش یافته است.بیشتر مصرف کنندگان خبر، هنوز برای پرداخت پول جهت دریافت اخبار بی‌میل و رغبت هستند.
رویترز در بخشی از گزارش خود می‌نویسد مشکلات کسب‌وکار، وضعیت را برای ناشران سخت‌تر کرده است. با ظهور برنامه‌هایی برای مسدود کردن آگهی‌های آنلاین، وضعیت آن‌ها بدتر شده است.ناشران در حال تلاش برای استفاده از ویدئو برای دلایل تبلیغاتی هستند. اما بر اساس تحقیقات، هنوز 78 درصد از مصرف‌کنندگان خبری بر متن متکی هستند.
در 28 کشوری که رویترز مورد مطالعه قرار داده است، اعتماد به اخبار در فنلاند با 65 درصد در بالاترین حد خود و در یونان با 20 درصد در پایین‌ترین حد قرار دارد. هم‌چنین تقریبا در همه‌جا، سازمان‌های رسانه‌ای بیشتر از روزنامه‌نگاران و سردبیران مورد اعتماد هستند.
اما رویترز از یک نگرانی مهم صحبت می‌کند. شبکه‌های اجتماعی برای ارائه اخبار از الگوریتم‌هایی منطق با سلیقه فرد یا مصرف دوستان کاربر و … استفاده می‌کنند. موسسه مطالعاتی رویترز از این مسئله با عنوان «نگرانی شدید» یاد می‌کند. مخاطبان جوان از اخبار شخصی‌سازی شده و الگوریتمی، بیشتر از انتخاب سردبیران لذت می‌برند که این مسئله ممکن است باعث از دست رفتن اطلاعات مهمی شود و چالش‌هایی ایجاد کند.
اما مسئله جالب از کنکاش در گزارش رویترز آنجاست که نشان می دهد در هیچ کشور جهان به جز ایران، تلگرام به منبع اصلی خبر تبدیل نشده است. اگرچه استفاده از شبکه‌های اجتماعی به عنوان منبع خبری در تمام دنیا رشد کرده است، اما فیس‌بوک و یوتیوب رتبه اول را دارند. در این رسانه‌ها، اخبار رسمی از صفحه‌های خبری بنا به علایق و انتخاب‌های کاربران در دسترس‌شان قرار می‌گیرد، اما در ایران، با شیوع کانال‌های تلگرامی، اوضاع درهمی در فضای رسانه‌ای رقم خورده است.
نمودار زیر شبکه‌های اجتماعی را برای مصرف عادی و مصرف خبری در بین جمعیت مورد مطالعه رویترز در 28 کشور دنیا، رتبه‌بندی کرده است:
