در شرایطی که به‌واسطه اعمال تحریم‌ها، اقتصاد در تنگنا قرار گرفته است، فعالان حوزه گردشگری بر این باورند که توسعه گردشگری، به‌خصوص گردشگری خارجی بیشتر از پیش، می‌تواند نقشی مهم و بسیار اساسی در اقتصاد کشور و خروج از رکود در شرایط تحریم داشته باشد.
به گفته وزیر میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، ایران جزو ۱۰ کشور برتر در حوزه ظرفیت‌های گردشگری است و بر اساس آخرین گزارش مجمع جهانی اقتصاد، ایران در حوزه رقابت‌پذیری گردشگری رتبه ۹۷ را بین ۱۴۱ کشور دارد و این نشان می‌دهد تمرکز بر توسعه صنعت گردشگری یکی از ضرورتهای رشد اقتصادی ایران است. علاوه بر این، بر مبنای شاخصه‌های یونسکو، ایران جزو 10 کشور پرجاذبه جهان است و به لحاظ شاخص رقابت‌پذیری درزمینه گردشگری، ایران در این زمینه در سال 2017 در رتبه 93 جهان قرار گرفت.
بررسی آمارهای دو سال اخیر نشان می‌دهد که ورود گردشگران خارجی در کشور با افزایش همراه بوده است. سال 97 در حالی پایان یافت که کارنامه گردشگران خارجی، آمار ۷ میلیون و ۸۰۰ هزار نفر را به ثبت رساند که نسبت به سال ۹۶ رشدی ۵۲ درصدی داشت. به گفته معاون گردشگری سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری در سه‌ماهه اول سال ۹۸، شاهد ورود بیش از ۳ میلیون گردشگر خارجی به کشور بودیم که نسبت به مدت مشابه سال گذشته ۴۰ درصد رشد داشته است.
رونق گردشگری با تأسیس وزارت گردشگری
دوازدهم شهریورماه تبدیل سازمان به وزارت میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری که در یک سال گذشته محل بحث بسیاری بوده است، سرانجام جامه عمل به خود پوشاند. طرحی که به گفته مدیران ارشد اجرایی، گردشگری را متحول خواهد کرد.
فعالان صنعت گردشگری بر این باورند تبدیل سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری به وزارتخانه این فرصت را ایجاد می‌کند تا با طرح مسائل کلان گردشگری در حوزه وزارتی عملی شود و توسعه صنعت گردشگری را رقم بزند؛ آن‌هم در شرایطی که با توجه به اعمال تحریم‌ها باید توسعه صادرات غیرنفتی موردتوجه قرار گیرد و در این میان با توجه به ظرفیت‌های صنعت گردشگری، این صنعت می‌تواند به صنعت اول ازنظر ارزآوری تبدیل شود.
در همین زمینه احمد سبط حسینی عضو هیات مدیره جامعه تور گردانان در گفت‌وگویی که چندی پیش با «پایگاه خبری اتاق ایران» داشت، بر این باور است که تبدیل سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری به وزارت خانه علاوه بر امکان طرح مسائل کلان، نظارت مجلس را هم بر وزارت خانه بیشتر می‌کند و همین امر موجب پاسخگویی، شفافیت و به‌موازات آن توسعه صنعت گردشگری می‌شود.
رونق گردشگری در گام دوم انقلاب با شناسایی ۱۳ نقطه‌ضعف
مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی به تازگی در گزارشی که با عنوان «گردشگری در گام دوم جمهوری اسلامی ایران» منتشر کرده است، با پرداختن به این موضوع که گردشگری به‌عنوان صنعتی پیشرو در توسعه اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی کشور به‌واسطه ماهیت خاص خود یکی از ابزارهای کلیدی گام دوم انقلاب اسلامی به شمار رود، نقاط ضعف این صنعت را در گام اول انقلاب تشریح کرده است.
بر اساس این گزارش و طبق اسناد منتشر شده به‌ویژه سیاست‌های کلی ابلاغی و احکام قانونی چنین برداشت می‌شود که دستگاه‌های ذی‌ربط و ذی‌نقش، آن‌طور که شایسته است، به گردشگری به‌عنوان موتور محرک اقتصادی کشور توجه نداشته و به دلیل اتخاذ سیاست‌ها و رویه‌های اجرایی نادرست موجبات رشد پایدار و مطلوب فراهم نیامده است.
براساس بررسی‌های مرکز پژوهش‌های مجلس، چالش‌ها و موانع رونق گردشگری طی 40 سال اخیر نظام جمهوری اسلامی ایران، شامل: فقدان مدل و نقشه ذهنی مشخص و وجود انگاره‌های متفاوت در زمینه توسعه گردشگری، توجه ناکافی به ظرفیت‌ها و مزیت نسبی کشور در صنعت گردشگری در اسناد بالا دستی، نداشتن نقشه جامع توسعه گردشگری و عدم پیوست گردشگری به طرح‌های ملی توسعه، عدم اولویت‌گذاری گردشگری داخلی در برنامه توسعه گردشگری، نداشتن راهبرد مشخص در گردشگری برون مرزی، تمرکز مقاصد خاص سنتی در توسعه صنعت گردشگری و بی توجهی به تمام ظرفیت‌ها، عدم برنامه ریزی سفر برای دهک های مختلف درآمدی جامعه با توجه به پایین بودن سرانه سفر، نداشتن بازاریابی مشخص، توجه ناکافی به ظرفیت‌های بازار گردشگری کشورهای همسایه و منطقه‌ای، عدم ثبات مدیریتی و تخصص نداشتن در حوزه‌های مربوطه، عدم ثبات ساختاری و تغییرات فراوان، پراکندگی وظایف و اختیارات، مشخص نبودن ذینفعان اصلی و فرعی و نقش و وظایف آنها، ناهماهنگی و وجود سیاست‌گذاری های موازی، وجود قوانین دست و پا گیر، ناتوانی بخش خصوصی در مقابل بخش دولتی، فقدان سیاست ها و نبود مشوق‌های حمایتی گردشگری، کمبود منابع انسانی متخصص، فقدان نظام اماری منسجم و ضعف زیرساخت‌ها و گران بودن سفر برای عامه مردم است.
طبق گزارش اخیر مرکز پژوهش‌های مجلس، توسعه گردشگری در گام دوم خود نیازمند بازنگری در نگرش‌ها و الگوهای حاکم بر برنامه‌ریزی توسعه گردشگری و تطبیق الگوها با عوامل فرهنگی جامعه است. این مرکز در عین حال ضمن آسیب‌شناسی وضع موجود و چالش‌های پیش‌روی حوزه گردشگری، در جهت توسعه این صنعت راهکارهای رونق این بازار و ساماندهی آن را نیز معرفی کرده است.