غلامحسین شافعی، رییس اتاق ایران و عضو شورای عالی میراث فرهنگی و گردشگری گفت: آمار بیانگر این واقعیت است که ما در استفاده از پتانسیل‌ها و ظرفیت‌های حوزه گردشگری موفق نبوده‌ایم و به‌نظرم مهم‌ترین دلیل آن نداشتنِ یک نقشه راه جامع است.
شافعی رییس اتاق ایران، در جلسه کمیسیون گردشگری اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی مشهد که روز گذشته برگزار شد ، گفت: در تحلیل‌هایی که ارائه می‌شود شاهد این هستیم که صنعت گردشگری با صنایعی همچون خودرو و نفت مقایسه می‌شود، واقعیت این است که این قیاس‌ها نابجا نیست و در بررسی کشورهای توسعه‌یافته می‌بینیم که گردشگری جایگاه خیلی بالایی را در اقتصادها دارد و این صنعت از نظر بهره‌وری در صدر یا جزء مولفه‌های برتر اقتصادی قرار می‌گیرد.
او تاکید کرد: میزان اثرگذاری صنعت گردشگری بر اقتصاد از تمامی بخش‌های دیگر همانند کشاورزی، صنعت و... بالاتر است چرا که داده‌هایش به اقتصاد بسیار زیاد می‌باشد و گرفته‌هایش از اقتصاد خیلی پایین‌تر است.
شافعی عنوان کرد: گردشگری در برنامه‌ریزی‌های اقتصادی کشورهای توسعه‌یافته جایگاه خاصی را به خودش اختصاص داده اما متاسفانه ما از این بابت خیلی عقب هستیم؛ این عقب ماندگی زمانی بهتر دریافت می‌شود که در برخی نظرات گفته می‌شود ما از نظر امکانات و پتانسیل‌های گردشگری بین 10 کشور برتر قرار داریم اما سهم‌مان از تجارت جهانی گردشگری کمتر از نیم درصد است. اینجا مشخص می‌شود که چه جفایی از گذشته تا کنون بر صنعت گردشگری روا داشته شده است و باید بررسی کنیم که چطور می‌توان این را جبران کرد.
وی اظهار کرد:حدود 1500 میلیارد دلار گردش درآمدهای گردشگری است و پیش‌بینی می‌شود این رقم تا سال 2030 به 1800 میلیارد دلار برسد؛ بهتر است چیزی درباره‌ی عدد کشور خودمان در این حوزه را بیان نکنیم چرا که بسیار ناچیز است.
در بهره‌مندی از ظرفیت‌های گردشگری موفق عمل نکرده‌ایم
شافعی خاطرنشان کرد: تمام این آمار بیانگر این واقعیت است که ما در استفاده از پتانسیل‌ها و ظرفیت‌های حوزه گردشگری موفق نبوده‌ایم و به‌نظرم مهم‌ترین دلیل آن نداشتنِ یک نقشه راه جامع است. سند گردشگری کشور مساله‌ای است که باید سریع‌تر پیگیری می‌شد و اگرچه طی دو سال اخیر سازمان میراث فرهنگی که خوشبختانه الان وزارتخانه شده است، کارهایی را در زمینه این سند انجام داده اما هنوز به نتیجه مطلوبی نرسیده است و هرآنچه که ما تاکنون در حوزه گردشگری انجام داده‌ایم با چشم بسته بوده چرا که دورنمای مشخصی درباره گردشگری نداریم و به همین دلیل بی‌برنامگی در کارها اتفاق می‌افتد.
عضو شورای عالی میراث فرهنگی و گردشگری افزود: بسیاری از مشکلات دیگر نظیر مجوزهای واحدهای اقامتی، بازرسی‌ها، قوانین مختلف و... به دلیل بی‌برنامگی ما در این حوزه است؛ البته حوزه گردشگری متاثر از شرایط کلی اقتصادی کشور است و ما متاسفانه در کلیت اقتصاد کشور نیز شاهد بی‌برنامگی هستیم.
شافعی بیان کرد: گاهی به ما گفته می‌شود که مواضع شما مخالف اقتصاد آزادی است که طرفدار آن هستید اما این طور نیست و مشکلات و معضلاتی در کشور وجود دارد که نیازمند تصمیم‌گیری‌ها و بازنگری‌ها در حوزه اقتصادی است؛ می‌بینیم که به بهانه حمایت از فعالیت‌های کوچک و متوسط، برخورد خوبی با واحدهای مولد اقتصادی نمی‌شود و همانند این است که فرزندان مختلفی را متولد کنیم و بی‌مادر در جامعه رها کنیم. واحدهای اقتصادی مولد باید حمایت شوند.
وی ادامه داد: متاسفانه سیستم اقتصاد ما به گونه‌ای است که اشکالات اساسی دارد و کارها در زمینه‌ای پیش می‌رود که انگار به تمام کارهای غیر مولد و غیر شفاف پاداش صورت می‌گیرد و هر چه کار شفاف است باید محاکمه شوند. مالیات نباید به گونه‌ای باشد که تمام فشارهایش به آدم‌های سالم باشد. اگر روند چنین باشد و به فعالیت‌های شفاف فشار وارد شود و کارهای زیرزمینی سود زیادی داشته باشند، حتی اگر انسان سالم هم باشد، وسوسه‌ی سودهای هنگفت می‌شود.
واحدهای اقتصادی مولد نباید تاوان غیرمولدها را بدهند
شافعی افزود: این روندها باید تغییر یابد تا رونق تولید ایجاد شود. بخش خصوصی تا کنون فعالیت کرده و تاثیرگذاری خودش را هم داشته اما نباید وضعیت به گونه‌ای باشد که واحدهای اقتصادی مولد تاوان غیرمولدها را بدهند. بنابراین می‌بینیم که این درد همگانی است و فقط به حوزه گردشگری مربوط نمی‌شود که بگوییم چرا هتل‌ها، آپارتمان‌ها و واحدهای اقامتی مجوزدار درگیر مشکلات فراوان هستند اما واحدهای مسافری بدون مجوز به راحتی فعالیت می‌کنند و سود خودشان را می‌برند. متاسفانه سیستم اقتصادی ما بی‌برنامه است و اشکال دارد.
او متذکر شد: به عنوان مثال در صنعت خودروسازی، 49 کارخانه پروانه بهره‌برداری دارند و 32 مجوز هم در حال ارائه است که به طور مجموع 81 پروانه واحد خودروسازی در جمهوری اسلامی می‌شود و این در حالی است که فرانسه 8 واحد، ژاپن 11 واحد، کره جنوبی 5 واحد و اسپانیا 10 واحد خودروسازی دارند. ایران 81 واحد خودروسازی دارد و همچنان در حال راه‌اندازی است و نتیجه چنین سیاست‌هایی را می‌بینیم که چه شده است؛ این‌ها نتیجه‌ی بی‌برنامگی و نداشتن نقشه‌ی راه است.
شافعی ادامه داد: همچنین در حوزه موتورسیکلت‌سازی همان وضعیت را شاهد هستیم؛ 177 کارخانه تولید موتورسیکلت مجوزدار داریم و 32 مورد هم در حال دریافت پروانه بهره‌برداری هستند. مجموع کشورهای کره جنوبی، اندونزی، ترکیه، تایوان، عربستان، پاکستان، هند، تایلند، بنگلادش، فیلیپین، چین، مالزی و ژاپن 82 واحد تولید موتورسیکلت دارند.
او تاکید کرد: بنابراین می‌بینید که در سایر حوزه‌های دیگر اقتصاد به جز گردشگری هم وضعیت مناسبی وجود ندارد و بی‌برنامگی و نداشتن نقشه‌راه به وضوح مشخص است.
شافعی خاطرنشان کرد: فرض بگیریم تحریم و سایر مشکلات هم در کشور وجود نداشت؛ آیا این واحدها می‌توانستند از نظر اقتصادی مثبت فعالیت نمایند؟ خیر؛ آیا قیمت تمام شده این‌ها می‌تواند رقابت‌پذیر در حوزه جهانی باشد؟ هیچ وقت. حتی ما در حوزه گوجه فرنگی، کلا شش میلیون و 500 هزار تن تولید گوجه فرنگی داریم در حالی که دو میلیون و 500 هزار تن پروانه تولید داده‌ایم! ایراد و اشکال به مساله اقتصاد است و تمامی این مشکلات حوزه‌های مختلف، حاصل بی‌برنامگی اقتصادی ماست.
شافعی در بخش دیگری از سخنانش در خصوص وضعیت ایران در حوزه گردشگری سلامت در منطقه گفت: وضعیت بی‌بدیلی را در زمینه‌ی سلامت داریم و هم از نظر تجهیزات و هم کادر پزشکی مجرب بین کشورهای منطقه سرآمد هستیم اما هفته‌ای دو پرواز از کابل به هندوستان برای مسائل پزشکی می‌رود. چرا نتوانسته‌ایم در حوزه سلامت، علی‌رغم پتانسیل‌هایمان جذب گردشگر داشته باشیم که مردم افغانستان در فاصله چندکیلومتری از مشهد به هندوستان می‌روند.
عضو شورای عالی میراث فرهنگی و گردشگری تاکید کرد: باید سه الی پنج مورد را به عنوان اولویت‌های گردشگری در نظر بگیریم و روی آن‌ها متمرکز شویم و به نتیجه برسیم؛ اگر بخواهیم تعداد زیادی موضوع مطرح کنیم و همه را به عنوان اولویت در نظر بگیریم، درواقع یعنی اولویتی نداریم. نمی‌توانیم همزمان 100 موضوع را به عنوان اولویت انتخاب کنیم.
شافعی اظهار کرد: بسیاری از گردشگران خارجی، اصلا به دنبال هتل مجلل و زیبا نیستند و قصد دارند جاهایی بروند که در کشور خودشان ندارند، می‌خواهند زندگی روستایی، کویر، کوه و... را ببینند و کشور ما پر از چنین امکاناتی است اما متاسفانه حتی در زمینه نیروی انسانی هم موفق عمل نکرده‌ایم و بسیاری از گردشگران خارجی در کشور سرگردان و درگیر دلال‌ها می‌شوند.
گردشگران سلامت و مدیریت کردن گردشگری در بخش خصوصی باید به یک اولویت تبدیل شود
او در ادامه با تاکید بر اینکه گردشگران سلامت و مدیریت کردن گردشگری در بخش خصوصی باید به یک اولویت تبدیل شود. افزود: نیازمند تربیت نیروی انسانی ماهر در حوزه گردشگری هستیم و نباید تاکید خود را روی توانایی در صحبت کردن به زبان انگلیسی بگذاریم، راهنمایی که زبان انگلیسی را بداند اما نتواند درباره مسائل فرهنگی و تاریخی، در حوزه معرفی فردوسی موفق عمل کند آیا می‌تواند عملکرد مثبتی داشته باشد؟ تربیت نیروی انسانی بسیار مهم است.
عضو شورای عالی میراث فرهنگی و گردشگری اظهار کرد: صنعت گردشگری در حوزه فرهنگی هم می‌تواند بسیار اثرگذار و مثبت عمل کند؛ زمانی وزیر خارجه یکی از کشورهای آسیایی پس از اجلاس داووس به ایران سفر کرد و زمانی که با ایشان ملاقات کردم به من گفت که همسفران من به شدت با سفرم به ایران مخالفت می‌کردند و پیش از سفر، تصور بسیار بدی نسبت به ایران داشتم اما زمانی‌که به اینجا آمدم، پس از چند روزی که در ایران بودم، در تماس تلفنی با خانواده‌ام گفتم که اولین تعطیلات‌مان را باید به ایران سفر کنیم و این کشور جاذبه‌های بسیار فراوانی دارد و به هیچ عنوان همانند آن چیزی که برای ما در خارج ترسیم می‌کنند، نیست.
شافعی گفت: با افزایش قیمت دلار، ایران به عنوان یکی از ارزان‌ترین مقاصد گردشگری برای خارجی‌ها قرار گرفته است و باید بتوانیم به بهترین نحو ممکن از این فرصت استفاده کنیم.
تشکیل کمیته مشترک دولت و بخش خصوصی برای رفع مشکلات گردشگری
وی خاطرنشان کرد: در جلساتی با آقای مونسان، سرپرست وزارتخانه میراث فرهنگی، گلایه‌های بخش خصوصی را بیان کردم و قرار شد کمیته‌ای مشترک برای رفع این مشکلات و کسب‌وکارهای حوزه گردشگری تشکیل شود. فعالان بخش خصوصی نیز باید در کنار بیان مشکلات، راه‌حل‌هایشان را نیز ارائه کنند.
عضو شورای عالی میراث فرهنگی و گردشگری افزود: گردشگری می‌تواند خیلی سریع جذابیت ایجاد کند و توسعه‌ی جهشی داشته باشد اما باید از فعالان این صنعت حمایت شده و کارها طبق یک سند راه و چشم‌انداز انجام شود.
شافعی گفت: گاهی گفته می‌شود وضع در مشهد بسیار خوب است و چندین میلیون زائر دارد؛ اما گفته نمی‌شود که بسیاری از این مسافران، هزینه‌هایشان بسیار بالاتر از درآمدهای‌شان برای مشهد است.
وی واحدهای اقامتی غیر رسمی را دردی همگانی خواند و گفت: اشکالی اساسی که در سیستم اقتصادی وجود دارد، جنس برخورد با فعالیت های مولد و شفاف نسبت به کارهای غیرمولد و شفاف است؛ امروز وضعیت به گونه ای است که انگار به تمام فعالیت های غیرمولد و غیرشفاف پاداش می دهند و هر کار شفافی را جریمه می کنند. به همین دلیل اتاق بازرگانی به دنبال تحقق موضوع مالیات بر عایدی سرمایه است و خوشبختانه این مقوله در حال ثمریابی می باشد
وی متذکر شد: این که برخی ارگان‌ها مهمان‌سرا، زائرسرا و... برای پرسنل خودشان تاسیس می‌کنند، اشتباه است و هزینه‌های بی‌خودی برای این کار انجام می‌دهند. اگر این ارگان‌ها با یک هتل مجلل و لوکس قرارداد ببندند، هزینه‌هایشان بسیار کمتر خواهد شد چرا که فقط بحث ساخت یک واحد اقامتی مطرح نیست و هزینه‌های پس از ساخت در دراز مدت برای آن ارگان‌ها زیان‌آور خواهد بود. متاسفانه تصمیم‌گیران آن‌ها در این حوزه توجیه نیستند و باید به آن‌ها توضیح داده شود.
شافعی خاطرنشان کرد: همچنین درباره‌ی مالیات بر ارزش افزوده بارها جلساتی را با نمایندگان مجلس برگزار کردیم و اکنون نیز این موضوع در حال پیگیری است و فعالان این حوزه می‌توانند نظراتشان را در این‌باره بیان کنند.
وی تصریح کرد: در حوزه گردشگری صنایع دستی اهمیت فراوانی دارد و حتما به عنوان یکی از اولویت‌های این صنعت باید در نظر گرفته شود. همچنین در صنعت گردشگری نباید فقط گردشگری خارجی را ببینیم و گردشگران داخلی سهم بسیار بیشتری در این صنعت دارند.
شافعی گفت: بعضی اوقات شاهد این هستیم که گردشگران خارجی مناطقی از ایران را می‌شناسند و سفر کرده‌اند که ما ایرانی‌ها هم از آنجا اطلاع نداریم و به آن مناطق سفر نکرده‌ایم و این مساله حاکی از این است که در زمینه معرفی و جذب گردشگر داخلی نیز باید بیشتر کار کنیم.
شافعی با اشاره به ماموریت جدید خود از سوی رئیس جمهور در شورای عالی میراث فرهنگی و گردشگری کشور اظهار کرد: با این ماموریت اتاق بازرگانی نقش جدیدی در این بخش پیدا کرده است و اکنون زمان آن رسیده که به گردشگری توجه ویژه ای داشته باشیم. بخش خصوصی بیشتر از طرح مشکل، باید درصدد یافتن راه حل رفع مشکلات برآید و ما در این جلسات باید راه حل ها را پیدا کنیم و در شورای عالی میراث فرهنگی و گردشگری مطرح کنیم.