سازمان ملی کارآفرینی در نشست اخیر به بررسی چالش‌های انتقال از اقتصاد سنتی به اقتصاد مدرن پرداخت. در این جلسه رئیس سازمان ملی کارآفرینی وضعیت ایران در استفاده از فناوری‌های نو و دانش بنیان را نسبت به میانگین جهانی در سطح خوبی ارزیابی کرد اما بر اساس اظهارات او ایران در تجاری‌سازی این ایده‌ها موفق نبوده است.
حسین سلاح ورزی، نایب‌رئیس اتاق ایران و رئیس سازمان ملی کارآفرینی با اشاره به قوانین بالادستی از جمله سند چشم‌انداز، سیاست‌های اقتصاد مقاومتی و برنامه ششم توسعه تأکید کرد: بر اساس این قوانین به گونه‌ای برنامه ریزی شده تا کشور در بهره‌گیری از نوآوری و فناوری‌های جدید در اقتصاد به رتبه اول منطقه دست پیدا کند. هرچند با توجه به شرایط حاکم بر کشور نتوانستیم به هدف‌گذاری‌های انجام شده دست پیدا کنیم.
وی با نگاهی به گزارش رقابت‌پذیری که از سوی مجمع جهانی اقتصاد منتشر می‌شود، تصریح کرد: در استفاده از فناوری‌های نو در حوزه سلامت و آموزش‌های مقدماتی وضعیت مناسبی داریم اما در سایر حوزه‌ها شکاف عمیقی وجود دارد. در این بین، بدترین وضعیت به نهادها در استفاده از فناوری‌های جدید اختصاص دارد. در واقع بخش خصوصی و مردم در کسب‌وکارهای دانش بنیان از شرایط بهتری برخوردارند.
نایب‌رئیس اتاق ایران یادآور شد: برای گذر از اقتصاد سنتی و تحقق اقتصاد مدرن باید موانع را شناسایی و با آنها مقابله کنیم.
ظهور اقتصاد مدرن منوط به طراحی یک مدل دقیق و جامع است
مهدی صادقی نیارکی، سرپرست معاونت صنایع وزارت صنعت، معدن و تجارت نیز با حضور در این نشست، اقتصاد دانش بنیان را اقتصادی تاب آور، چالاک و مبتنی بر اندوخته‌های علمی توصیف کرد که منحصربه‌فرد بوده و زمینه تولید ارزش افزوده را فراهم می‌کند. به اعتقاد او سرعت رشد اقتصاد مبتنی بر فناوری‌های جدید، خیره‌کننده بوده و با سرعت کشور را به مرحله توسعه‌یافتگی هدایت می‌کند.
این مقام مسئول وضعیت کشور را در تجاری‌سازی ایده‌ها نامطلوب خواند و از نبود هم‌گرایی و انسجام بین دستگاه‌ها برای رسیدن به اقتصاد مبتنی بر تکنولوژی نسل چهارم سخن گفت.
به باور او فعالیت در این حوزه و رسیدن به موفقیت نیازمند طراحی یک مدل دقیق و جامع و تدوین سازوکاری برای ارزش‌گذاری سرمایه‌هایی از نوع دانش و فناوری در شرکت‌ها هستیم. صادقی گفت: البته در این بخش قوانینی وجود دارد که متأسفانه هنوز به مرحله اجرا نرسیده‌اند.
صادقی از سازمان ملی کارآفرینی خواست تا برای رسیدن به یک الگوی مناسب در این مسیر، سلسله نشست‌هایی را برگزار کند و پس از جمع‌بندی نهایی، مدلی به دست آورد که امکان توسعه اقتصاد دانش بنیان را در کشور مهیا کند.
ضرورت فرهنگ‌سازی برای تحقق اقتصاد نوآورانه
حمیدرضا احمدیان، مدیرکل دفتر نوآوری و حمایت از سرمایه‌گذاری وزارت فناوری اطلاعات و ارتباطات نیز با تأیید نظرات صادقی نیارکی در مورد لزوم طراحی یک مدل برای رسیدن به اقتصاد دانش بنیان، تأکید کرد: با توجه به توسعه تکنولوژی و بالا رفتن سطح انتظارات مردم برای تأمین راحت‌تر و سریع‌تر نیازهای خود، فعالیت در حوزه خدمات از جمله فعالیت‌های مهم در کشور است؛ بنابراین باید بر اساس شرایط حاکم بر کشور و بودجه جاری به سمت اقتصاد اشتراکی حرکت کرد.
احمدیان عدم وجود ارتباط میان دانش و بحث تجاری سازی را یکی از مهم‌ترین مشکلات در مسیر اقتصاد دانش‌بنیان داست و گفت: او اولین نکته‌ای که به حل این مشکل کمک خواهد کرد، ایجاد بستر قانونی مناسب است؛ متأسفانه قوانین موجود ما را به سوی اقتصاد نوآورانه هدایت نمی‌کند.
مدیرکل دفتر نوآوری و حمایت از سرمایه‌گذاری وزارت فناوری اطلاعات و ارتباطات گفت: در کشور از کارآفرینی حرف زده می‌شود اما ادبیات درستی از این مفهوم وجود ندارد. از طرفی در عین حال که به حمایت‌های دولت نیاز داریم، شرکت‌ها نیز فاقد مدلی برای توسعه بازار خود هستند.
احمدیان چالش دیگر این بخش را نبود اطلاع‌رسانی و فرهنگ‌سازی و بی‌توجهی به آموزش دانست و در ادامه به چند نکته برای رسیدن با اقتصاد نوآورانه اشاره کرد. وی هم گرایی بین نهادهای مختلف کشور را ضروری خواند و افزود: باید فرهنگ نوآوری توسط نهادهای مربوط تسری پیدا کند. موضوع آموزش و فرهنگ‌سازی وجه مهمی است که تاکنون از آن غافل بوده‌ایم.
ایجاد صندوق‌های توسعه برای حمایت از واحدهای دانش بنیان
معصومه آقاپور، عضو کمیسیون اقتصادی مجلس از لزوم جایگزینی تدبیرگرایی به جای تقدیرگرایی به ویژه در مسائل مهم اقتصادی سخن گفت و تصریح کرد: اگر می‌خواهیم از سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی و همچنین کارآفرینی در کشور سخن بگوییم باید امنیت لازم برای سرمایه گذاری فراهم شود. البته سرمایه‌گذاری خارجی هم می‌تواند امنیت را ایجاد کند؛ اگر در فرصت ایجاد شده بعد از برجام که با انواع درخواست‌ها برای سرمایه‌گذاری در ایران مواجه شدیم، زمینه را برای حضور آنها فراهم می‌کردیم شاید امروز فشارهای تحریم کمتر از این بود.
این نماینده مجلس از اهمیت توجه به شتاب‌دهنده‌ها سخن گفت و افزود: ایده‌های بسیاری در کشور وجود دارد که متأسفانه بخشی کمی از آنها در حوزه صنعت محقق می‌شود.
وی حمایت و تشویق شرکت‌های دانش بنیان برای طراحی مدل‌هایی که بتوانند ایده‌های خود را تجاری‌سازی کنند و موجب رشد صنعت کشور شوند را اقدامی اساسی و مهم برشمرد و ادامه داد: سهم صنعت در تولید ناخالص داخلی در خوش‌بینانه‌ترین حالت 22 درصد است اما 60 درصد مالیات کشور را پرداخت می‌کند این درحالی است که سهم خدمات در تولید ناخالص داخلی 51 درصد است که 22 درصد مالیات را می‌پردازد.
آقاپور با اشاره به نامهربانی سیستم بانکی با تولید و صنعت، نقش سازنده صندوق‌های توسعه را در حمایت از این حوزه پررنگ توصیف کرد و خواستار ایجاد صندوق‌های بیشتر به ویژه برای حمایت از واحدهای دانش بنیان شد.
عضو کمیسیون اقتصاد مجلس با تأیید وجود مشکلات قانونی برای حرکت در مسیر اقتصاد نوآورانه، تنقیح قوانین موجود را اقدامی ضروری دانست. وی تأکید کرد: در قدم اول باید قوانین موجود را ساماندهی و در ادامه نسبت به تصویب قوانین جدید موردنیاز اقدام کرد.
روش‌های سیاست‌گذاری در فضای اقتصاد مدرن نیز باید به‌روز شود
پیمان مولوی، دبیرکل انجمن اقتصاددانان ایران قدم اول برای تحقق اقتصاد نوآورانه یا اقتصاد دیجیتال را پاسخ به این سئوال دانست که آیا در کشور آمادگی برای سیاست‌گذاری در صحنه اقتصاد دیجیتال وجود دارد یا نه؟ مولوی گفت: در این نوع از اقتصاد شیوه‌های تصمیم‌گیری و سیاست‌گذاری سنتی پاسخگو نیست و باید به ورای این روش‌ها عمل کرد.
با اعتقاد او بخش خصوصی در همه کشورها علاقه‌مند به استفاده از روش‌های جدید و مبتنی بر نوآوری است اما این علاقه‌مندی بین نهادهای حاکمیتی وجود ندارد. این معضل تنها مربوط به ایران نیست و در تمام کشورهای دنیا چنین تمایلاتی وجود دارد.
مولوی با تأکید بر این نکته که دولت و بخش خصوصی هیچ‌کدام به تنهایی نمی‌توانند در تحقق اقتصاد مدرن موفق باشند، تصریح کرد: آماده سازی افراد برای پذیرش دوران جدید در اقتصاد دیجیتال به آموزش و فرهنگ‌سازی نیاز دارد. در حال حاضر از این منظر فاصله بسیاری بین ایران و اقتصادهای توسعه‌یافته جهان وجود دارد.
انقلاب چهارم صنعتی، اقتصادهای سنتی را زیر و رو می‌کند
برات قبادیان، معاون آموزش، پژوهش و فناوری وزارت صنعت، معدن و تجارت خواستار برگزاری نشست‌های تخصصی‌تر و مطالعات علمی در این حوزه شد و تصریح کرد: تاکنون به اشتباه دور خود را دیوار کشیدیم و علم، کشورهای دنیا، رشد و ترقی را نادیده گرفتیم؛ این یک استراتژی نادرست است که نباید تداوم پیدا کند.
وی از انقلاب صنعتی چهارم سخن گفت که ارتباط تنگاتنگی با اقتصاد دارد و بدون شک، اقتصادهای سنتی را زی رو رو خواهد کرد. به باور او چه بپذیریم و چه نپذیریم این اتفاق خواهد افتاد.
معاون وزارت صنعت، معدن و تجارت خاطرنشان کرد: اگر قرار باشد گذر از اقتصاد سنتی به سمت اقتصاد مدرن اتفاق افتد به تغییرات زیربنایی گسترده‌ای در کشور نیاز داریم و نمی‌توان انتظار داشت یک‌شبه به این هدف دست پیدا کنیم.
قبادیان ادامه داد: تغییر را انسان‌ها خلق می‌کنند و محل تبلور آن دانشگاه‌هاست. هرچند متأسفانه دانشگاه‌های کشور نسبت به آنچه در دانشگاه‌های دنیا انجام می‌شود، عقب مانده‌اند و هنوز بر اساس الگوهای قدیمی سعی در پرورش نیروهای انسانی دارند.
وی در ادامه از دخالت تمام ارگان‌های حکومتی برای ایجاد این تغییر در پارادایم اقتصادی کشور سخن گفت و تصریح کرد: در شرایط فعلی، کشور به قانون شفاف و به‌روز نیاز دارد. این موضوع را باید جدی گرفت.