میزان بدهی بانک های تجاری با بانک مرکزی در سال گذشته نسبت به مدت مشابه سال قبل کاهشی در حدود 12 درصد را نشان می دهد این در حالی است که میزان بدهی بانک‌های تخصصی به بانک مرکزی در همین دوره زمانی افزایشی در حدود 2.5 درصد را تجربه کرده است.
یکی از مهمترین دلایل بدهکار شدن بانک ها به بانک مرکزی ، تکلیف بانک ها به پرداخت تسهیلات تکلیفی است . پیش از این ولی الله سیف، رییس کل بانک مرکزی نیز تاکید کرده بود بانک مرکزی عامل ابلاغ تسهیلات تکلیفی به بانک هاست و از طرف دیگر مسئولیت کنترل حساب بانک ها نزد بانک مرکزی را برای بدهکار نشدن بر عهده دارد.
به این ترتیب در این میانه بانک مرکزی دچار تضاد مسئولیت شده است زیرا از یک طرف به بانک تکلیف می کند تسهیلات با نرخ سود پایین بپردازد و از طرف دیگر بانک ها را به علت اضافه برداشت و بدهکار شدن جریمه می کند.
کارشناسان بر این اعتقادند که جز حمایت‌های بانک مرکزی از بانک‌ها برای بازپرداخت تعهدات ضروری دولت عوامل دیگری نیز در شکل گیری و حتی افزایش این بدهی موثرند. از جمله این عوامل می توان به تطابق نداشتن زمانی در تسویه شبکه چکاوک و همچنین پوشش بانک مرکزی برای تامین منابع کوتاه مدت بانک‌ها اشاره کرد.
بر اساس این گزارش بررسی ها نشان می دهد حجم بدهی بانک ها به بانک مرکزی در سال های گذشته با نوسان هایی جدی همراه بوده و دولت ها در بسیاری موارد تلاش کرده اند نسبت به کاهش حجم تسهیلات تکلیفی اقدام کنند اما این مهم تا کنون رخ نداده است . سهم تسهیلات تکلیفی بزرگترین سهم در شکل گیری بدهی های کلان بانک ها به بانک مرکزی است . نمودار زیر وضعیت بدهی های بانک های تجاری و تخصصی به بانک مرکزی را در دو دهه گذشته نمایش می‌دهد. (منبع: بانک مرکزی - ارقام: میلیارد تومان)
