نهم دی‌ماه روز ملی صنعت پتروشیمی نام گرفته است. درآمد ایران از صنعت پتروشیمی در سال 1397 حدود «۱۷.۱ میلیارد دلار» بوده است؛ ایران سالانه بیش از ۲۰ میلیون تن محصولات تولیدی مجتمع‌های پتروشیمی به بیش از ۶۰ کشور صادر می‌کند. کشورهایی که بیشتر آنها سال‌هاست مشتری محصولات پتروشیمی ایران هستند و این نکته باعث شده بسیاری از کارشناسان اعلام کنند، اعمال فشار تحریم‌های این صنعت بر ایران از سوی آمریکا بسیار سخت خواهد بود زیرا جایگزین کردن محصولات پتروشیمی ایران با تولیدات دیگر کشورها به این سادگی‌ها و در کوتاه مدت ممکن نیست.
مهدی شریفی نیک‌نفس، مدیرعامل شرکت بازرگانی پتروشیمی در گفت‌وگو با «پایگاه خبری اتاق ایران» از جایگاه این صنعت در ایران می‌گوید: صنعت پتروشیمی موتور محرکه توسعه کشور است؛ این صنعت یکی از مزیت‌های اقتصادی است و حدود 17درصد صادرات گاز جهان از طرف ایران تأمین می‌شود.
او می‌گوید: ایران به لحاظ تنوع خوراک پتروشیمی در منطقه برتری خاصی دارد؛ سالانه 65 میلیون تن تولید داریم و 60 پروزه پتروشیمی در حال ساخت هست. در 4-5 سال آینده ظرفیت پتروشیمی ایران با بهره برداری این طرح‌ها به 140 میلیون تن در سال می‌رسد.
او ادامه می‌دهد: این راهی برای جلوگیری از خام فروشی پتروشیمی خواهد بود و از طرف دیگر این صنعت می‌تواند جایگزین نفت شود. خوراک پتروشیمی‌ها معادل روزی یک میلیون و 400 هزار بشکه نفت است. اگر به جای خام‌فروشی، نفت به محصولات پتروشیمی تبدیل شود، هم زنجیره تکیل شده و باعث اشتغال‌زایی می‌شود و هم اینکه ارزش افزوده خیلی بالایی خواهد داشت.
در شرایط تحریم پتروشیمی چگونه کار می‌کند؟ مدیرعامل شرکت بازرگانی پتروشیمی پاسخ می‌دهد: این صنعت کار خود را انجام می‌دهد؛ هیچ کدام از کشورهای تولیدکننده و صاحب صنعت پتروشیمی، امکان تولید و جایگزینی حدود ۲۵ میلیون تن محصولات صادراتی پتروشیمی تهران را ندارند و همان طور که در صنعت نفت مدعی شده بودند، کشورهایی مانند عربستان سعودی و امارات متحده عربی می‌توانند جایگزین شوند، در اینجا حتی ادعایی وجود نخواهد داشت. ماهیت صنعت پتروشیمی به گونه‌ای است که تقاضا برای دریافت محصولات پتروشیمی نسبت به سطح تولید در سطح بین‌الملل و بازار جهانی جلوتر است. ما در 9 ماهه سال جاری توانسته‌ایم در حوزه فروش به اهداف تعیین شده برسیم.
به گفته شریفی نیک‌نفس، هم اکنون بیش از ۲۵۰ تا ۳۰۰ محصول متنوع در سبد محصولات پتروشیمی ایران وجود دارد که به اتکای این تنوع محصول، بازار صادراتی ایران گسترده شده است. جایگزینی این بازار گسترده کار آسانی نیست و شرکت‌های پتروشیمی دنیا برای تولید این تنوع محصول نیازمند سرمایه‌گذاری کلان و طولانی‌مدت هستند.
مدیرعامل شرکت بازرگانی پتروشیمی می‌گوید: «ماهیت صنعت پتروشیمی به گونه‌ای است که تقاضا برای دریافت محصولات پتروشیمی نسبت به سطح تولید در فضای بین‌المللی و بازار جهانی جلوتر است، به گونه‌ای که آنچه امروز تولید می‌شود، کفاف نیازها را نمی‌دهد. هیچ کدام از کشورهای تولیدکننده و صاحب صنعت پتروشیمی، امکان تولید و جایگزینی حدود ۲۵ میلیون تن محصولات صادراتی پتروشیمی تهران را ندارند. آن‌طور که در صنعت نفت مدعی شده بودند، کشورهای منطقه می‌توانند جایگزین شوند، در اینجا حتی ادعایی وجود نخواهد داشت. اگر فرض را بر این بگذاریم که محصولات پتروشیمی ایران به بازارهای جهانی وارد نشود، شکاف شدیدتری بین عرضه و تقاضای محصولات به وجود خواهد آمد که این موضوع تکانه‌های قیمتی در بازار جهانی ایجاد می‌کند.
عضو هیات نمایندگان اتاق ایران معتقد است اگرچه تحریم‌ها بر روند کار تاثیرگذار است ولی این صنعت کار خود را انجام می‌دهد؛ اگرچه تحریم صنعت پتروشیمی جابه جایی این محصولات را سخت می‌کند، اما روال کار متوقف نمی‌شود و خیلی از مجتمع‌ها که خوراک کافی دارند از 100 درصد ظرفیت خود استفاده می‌کنند. تنوع محصولات پتروشیمی و راهکارهایی که ایران در پیش گرفته مانع بزرگی بر سر راه تحریم این صنعت است.
به گفته شریفی نیک‌نفس، حدود ۶۰ درصد مشتریان صنعت پتروشیمی ایران در قاره آسیا متمرکز شده‌اند؛ چین، هند، ویتنامو مالزی عمده آنها هستند. به دلیل تنوع مشتریان صنعت پتروشیمی ۶۰ درصد مشتریان این صنعت در قاره آسیا قرار دارند.
عضو هیات نمایندگان اتاق تهران معتقد است: صنعت پتروشیمی بعد از نفت، بیشترین ارزآوری را برای ایران دارد؛ ما باید زنجیره این صنعت را تکمیل کنیم. 15 کشور منطقه و پیوستن ایران به پیمان اتحادیه اقتصادی اوراسیا فرصت بزرگی برای این صنعت است؛ اگر زنجیره بخصوص در حوزه صنایع پایین‌دستی تکمیل شود، صنعت پتروشیمی ایران آینده خوبی خواهد داشت.
شریفی نیک‌نفس درباره لایحه بودجه هم می‌گوید: در لایحه بودجه سال آینده جایگاهی مستقل برای فروش محصولات پتروشیمی دیده نشده است؛ صنعت پتروشیمی در اختیار بخش خصوصی است اما موضوع ارزآوری و صادرات غیرنفتی حتماً در آمارهای بانکی مرکزی، GDP و تأثیر آن بر بودجه قابل‌بررسی و تحلیل است. اما آن‌گونه که برخی عنوان می‌کنند صادرات پتروشیمی جای نفت را در بودجه گرفته، این درست نیست.
به گفته مدیرعامل شرکت بازرگانی پتروشیمی، هزینه‌های دولت در بودجه با درآمدهای مالیاتی، انتشار اوراق بدهی و واگذاری بخشی از دارایی‌های دولتی تأمین خواهد شد ولی اینکه هرکدام از این روش‌ها چه تبعات و تاثیری خواهد داشت، جای بحث زیادی دارد. به نظر می‌رسد دولت در سال آینده با کسر بودجه زیادی روبرو خواهد شد و محاسبه‌های دولت در این حوزه دقیق و منطبق بر واقعیت اقتصادی و اقتصاد سیاسی کشور نیست؛ ممکن است درنهایت دولت به استقراض از بانک مرکزی روی آورد که تبعات تورمی آن در سال آینده خیلی بالا خواهد بود.