«بررسی روند توسعه صنایع پایین‌دستی» عنوان نشستی است که به همت کمیسیون صنایع اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران برگزار شد.
ابوالفضل روغنی‌گلپایگانی، رئیس کمیسیون صنایع اتاق ایران در این نشست از گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس درباره صنایع کوچک و متوسط گفت: در آن گزارش سهم صنایع کوچک و متوسط از اقتصاد ایران 6.7 درصد است درصورتی‌که 60 درصد کارگاه صنعتی در این بخش فعال است. این دو آمار نشان می‌دهد که قدرت مذاکره دست چه گروهی است.
روغنی‌گلپایگانی گفت: شرکت‌های بزرگ مثل چادرملو، شرکت ملی مس، صنایع پتروشیمی کمتر در جلسات اتاق ایران حضور دارند؛ معمولاً به دلیل قدرت و توان مالی و قدرت لابی‌ای که دارند این‌ها طرف مشورت بانک مرکزی و وزرای اقتصادی کشور هستند. ما انجمن هلدینگ‌های ایران را در اتاق ایران تأسیس کردیم تا بتوان بین صنایع بالادستی و پایین‌دستی ارتباط منسجمی برقرار کرد. همچنین با شرکت معتبر فرانسوی و دانشگاه ایران مشکلات بنگاه‌های کوچک و متوسط احصا شده است.
او ادامه داد: برای برقراری آشتی بین صنایع کوچک و متوسط و صنایع بالادستی این انجمن در اتاق تشکیل‌شده است. در آن انجمن فولادمبارکه، هولدینگ خلیج‌فارس، شرکت ملی مس، توسعه معادن کشور، و بقیه شرکت‌های بسیار بزرگ در آنجا عضویت دارند. شرکت‌های بزرگ از یک سری امکانات برخوردار هستند،بر این اساس قرار بر تعامل شده است نه تقابل.
به گفته روغنی گلپایگانی، شرکت هولدینگ خلیج‌فارس حدود 6 میلیارد دلار صادرات دارد و هر زمان ارز کشور دچار مشکلاتی می‌شود از این‌ها کمک می‌گیرند و ارز کشور را تأمین می‌کنند. به‌هرحال این شرکت‌ها طرف مذاکره هستند و باید از فرصت چانه‌زنی به نفع مطلوب استفاده کرد.
او تصریح کرد: متأسفانه استراتژی توسعه صنعتی منطقی در کشور وجود ندارد و باید با پیشنهادی دقیق و منسجم برای تدوین این استراتژی کمک کرد. مقابله با شرکت‌های بزرگ خیلی کمکی به ما نمی‌کند و با پیشنهادی منسجم و قابل‌اجرا به نتیجه دلخواه برسیم.
علیرضا کلاهی صمدی، عضو هیات نمایندگان اتاق ایران نیز در این نشست با اشاره به مسائل و مشکلات صنایع کوچک در ایران گفت: صنایع بالادستی بر سر خوان چندین 10 میلیارد تومانی نشسته اند.
او از وضعیت صنایع معدنی و سرکوب قیمت آن مثل صنایع آهن گفت؛ اینکه هر بخش از صنعت مس زمانی به بخش خصوصی واگذار می‌شود که شرکت ملی مس ایرانان را نخواهد. یا صنعت پتروشیمی در سال 1382 -1392 با گاز ارزان‌قیمت و منابع مالی در دسترس با متوسط بازده سالی 130 درصد سرمایه و 80 درصد حقوق سازمان سهام بوده است.
کلاهی صمدی ادامه داد: آنچه به‌عنوان گزارش مجمع جهانی اقتصاد در حوزه رقابت‌پذیری عنوان‌شده، در کنار بازار سرمایه، زنجیره تأمین و نیروی کار به صنایع ساخت محور بیشترین ضربه می‌زند. ما تنها در بازار عراق با ترک‌ها نمی‌توانیم رقابت کنیم حتی بازار داخلی را در رقابت با این شرکت‌ها نمی‌توانیم حفظ کنیم. در یک‌طرف شرکت‌های خصولتی و در طرف دیگر SME ها که نمی‌توانند صنایع کوچک با این صنایع بزرگ رقابت کنند. همه این مشکلات ساختاری به رقابت‌پذیری صنایع کوچک آسیب می‌زند. مشکل فقط عوارض و جلوگیری از صادرات نیست بلکه مسائلی است در مقابل رقابت‌پذیری.
در این نشست از صادرات مواد خام با ارزش‌افزوده پایین صحبت شد و اینکه وضعیت مالیات بر این مواد، مالیات مستقیم و مالیات بر ارزش‌افزوده چگونه است. همچنین پیشنهاد شد تا کارگروهی در اتاق ایران تشکیل شود تا این مواد و مصداق آن مشخص شود و مالیات بر ارزش‌افزوده صادرات که صفر است؛ نرخ این‌ها صفر نباشد. البته این نکته در لایحه بودجه 1399 آمده است و در صحن علنی تصویب‌شده است.
روغنی گلپایگانی گفت: پیشنهاد اتاق ایران در بحث مالیات بر ارزش‌افزوده متناسب با ارزش‌افزوده محصول و مواد اولیه و نیاز داخلی کشور موردنظر خواهد بود؛ این کپی‌برداری از الگوی چینی است که سیستم هوشمند متغیر که در جایی مالیات بر ارزش‌افزوده، در جایی معافیت از مالیاتی و در جایی مشوق صادراتی تعیین شود.
در این نشست از بازارهای منطقه‌ای گفتند و اینکه ایران جایگاه خود را در این بازارها در رقابت با رقیب ترکیه‌ای و کشورهای منطقه از دست می‌دهد. آن‌ها دلیل آن را صادرات مواد اولیه خام ایران با قیمت پایین به کشورهای رقیب عنوان کردند.
روغنی گلپایگانی از مذاکره با صنایع بالادستی و ذی‌نفع‌ها گفت و هوشنگ گودرزی، سندیکای آلومینیوم در این نشست از وضعیت بد صنایع بالادستی گفتند که وضعیت را برای تفاهم بین صنایع بالادستی و پایین‌دستی هموار کرده است. اما در این وضعیت نیاز به مصوبه داریم که اگر بازار تغییر کرد حتماً منافع صنایع پایین‌دستی هم در نظر گرفته شود. نظام رگلاتوری و قانون‌گذاری باید طوری باشد که حداکثر سود اقتصادی برای همه گروه‌های اقتصاد ایران نه گروه خاص باشد.
علیمردان شیبانی از انجمن صنایع نساجی ایران در این نشست گفت: گویی مشکلات صنایع مشترک است و درنهایت شاید راه‌حل‌ها یکسان باشد. هیچ‌کس با صادرات محصول مخالف نیست اما نباید مواد خام صادر کنند. این خیانت به نسل آینده است. البته الآن شرایط به نفع صنایع پایین‌دستی است، آن‌ها امکان صادرات ندارند ولی اگر شرایط عوض شود باز هم مشکلات ما بر خواهد گشت. ما آن زمان التماس می‌کردیم که اجازه دهند مواد اولیه موردنیاز خود را از کشور تأمین کنیم؛ قبلاً مواد اولیه که ایرانی هم بود از بازار ترکیه وارد می‌کردیم و تولید می‌کردیم. ما با صادرات با دو شرط موافق هستیم. همچنین
قیمت صادرات پایین‌تر از عرضه در داخل نباشد. چرا مثلاً کالایی را در داخل دو دلار عرضه می‌کنید و به خارج 1.5 دلار صادرات می‌کنید. با وضعیت رقابت را برای کالای داخلی بسیار دشوار می‌کنید. موضوع دیگر اینکه صادرات باعث کمبود مواد در بازار داخلی نباشد. ما قبلاً با ماشینی کار می‌کردیم که در اختیار صنعت کشورهای توسعه‌یافته نبود؛ باید الآن هم به واحد تولید در حوزه مواد و ماشین رسیدگی شود. به‌جای صادرات مواد اولیه باید چرخه تولید را تکمیل کرد تا درنهایت دولت، صنایع بالادستی و پایین‌دستی باهم ذی‌نفع شوند.
روغنی‌گلپایگانی تأکید کرد باید از ظرفیت استانی نماینده‌های مجلس بهره گرفت تا بتوانیم اجماعی نسبی در حوزه تدوین قوانین برای حمایت از صنایع بالادستی و پایین‌دستی به دست آوریم.
بعد از آن اصغر اخوان مقدم، عضو انجمن پلیمر استان اصفهان گفت: تازمانی که فاصله دلار نیما و بازار آزاد یکی باشد، واسطه‌ها درخواست برای ورود به پتروشیمی نخواهند داشت. حاشیه سود کمتر می‌شود و در این صورت وضعیت تولیدکننده و تولید بهتر خواهد شد. تولیدکننده دلار ارزان نمی‌خواهد، بلکه مواد موردنیاز به قیمت رقابتی ارائه شود؛ نه اینکه مواد اولیه ارزان صادرات شود یا مواد اولیه را از دست واسطه‌ها خریداری کنیم. قیمت ارائه به قیمت اصلی باشد.
رضا نورایی، انجمن ماشین سازان صنایع غذایی در این نشست گفت: بحث مواد اولیه این است که چرا در داخل درست توزیع نمی‌شود؛ هر ماده اولیه در ایران تولید می‌شود باید قیمت توزیع داخلی آن پایین‌تر از قیمت خارجی باشد. این سبب می‌شود سرمایه‌گذار خارجی در ایران سرمایه‌گذاری کند.
امیرحسین کاوه، دبیر سندیکای لوله و پروفیل فولادی هم در این نشست تصریح کرد:باید خواسته‌های متعدد دسته‌بندی، طبقه‌بندی شود و درنهایت پیگیری شود تا به نتیجه درستی برسد. اینکه کمیسیون صنایع با بسته پیشنهادی و امضای آن توسط اعضای کمیسیون می‌خواهد پیگیر مشکلات صنایع پایین‌دستی باشد، کاری بسیار خوب است ولی باید تا به نتیجه رسیدن این موارد پیگیری شود. کالای اساسی صنعتی اگر به صنایع نرسد باعث تعطیلی کارخانه‌ها می‌شود. در صنایع پایین‌دستی باید به مسئولان درباره اهمیت کالای اساسی صنعتی گفت. اینکه جلوی ارزان‌فروشی صادراتی گرفته شود، در این بسته حذف مالیات و عوارض صادرات مواد اولیه مورد توجه است ولی باید در کمیسیون تعریف مواد اولیه و مواد خام را به‌روز تعریف کند تا این بسته قابل دفاع باشد تا از دل آن استثناهایی درنیاید.
در این نشست نماینده صنایع از موانع و مشکلات خود، نرخ خوراک گاز و مایع، مالیات ارزش‌افزوده، عوارض و موانع و مشکلات خود در دسترسی به مواد اولیه و مشکلات در بازارهای منطقه گفتند.
روغنی گلپایگانی تأکید کرد که بسته پیشنهادی اتاق ایران در حوزه توسعه صنایع پایین‌دستی، تعریف و تدقیق مواد خام با همفکری هم آماده شود. به هر حال اصل و اساس بر تعامل با صنایع بالادستی باشد. در نشست‌های فصلی این موضوع را با حضور نماینده صنایع متعدد، بورس کالا، تولیدکننده‌ها و انجمن‌ها و تشکل‌های صنعتی برگزار می‌شود تا به راهکار منسجمی در حوزه صنعت ایران برسیم. البته در دوره قبل کمیسیون هم نشست‌های متعددی با نماینده صنایع متعدد برگزار شده است.
او گفت که در کمیسیون صنایع اتاق ایران مبنای ما تفاهم صنایع پایین‌دستی و بالادستی باهم‌دیگر است.
به گفته روغنی گلپایگانی ما می‌توانیم با ایجاد کارگروه‌های تخصصی متعدد مسائل و مشکلات هر حوزه را با متخصص‌ها و فعالان همان حوزه بررسی کرده و به راهکار رهگشایی برسیم.