این روزها با تأیید رسمی رسیدن نوع جدیدی از ویروس کرونا به ایران، بازار شایعات و اظهارنظرهای غیرعلمی در این رابطه هم داغ است. افراد زیادی برای جلب توجه و پخش شدن مطالب‌شان به‌ویژه در گروه‌ها و کانال‌ها اقدام به انتشار مطالبی غیرعلمی درباره مقابله با ویروس کرونا می‌کنند تا از ترس مردم برای پیشبرد کار خود سوءاستفاده کنند. علم اما در جهان با حقیقت و واقعیت طرف است و بسیاری از شایعات به جای مراقبت از شما به استرس‌تان اضافه می‌کند. همانطور که همه هم می‌دانند استرس و اضطراب خودش باعث هزار مشکل بدنی می‌شود و شما را از کارهای درست برای پیشگیری باز‌می‌دارد. تحقیقات روانشناختی نشان می‌دهد که اضطراب افراد در مواجهه با تهدیدات جدید بیش از تهدیدهای شناخته شده است و به همین دلیل مردم نسبت به تهدیدات شناخته شده کمتر واکنش نشان می‌دهند. به همین‌خاطر بهتر است درباره ویروس جدید کرونا که اکنون با نام SARS-CoV-2 شناخته می‌شود بیشتر اطلاعات علمی داشته باشید.
1- اسمش ویروس کرونا نیست!
بین مردم به‌عنوان غلطی مصطلح، نام این ویروس به کرونا مشهور شده است اما باید بدانید که ویروس کرونا خانواده‌ای از ویروس‌ها را شامل می‌شود که این ویروس جدید تنها یکی از اعضای این خانواده است. پیش از این ویروس جدید خانواده کرونا با نام 2019-nCoV شناخته می‌شد اما اکنون نام ویروس به SARS- CoV-2 تغییر پیدا کرده است. بیماری حاصل از این ویروس که علائمی مانند آنفلوآنزا دارد به نام COVID-19 شناخته می‌شود. البته چون به‌کار بردن این اصطلاحات علمی سخت به‌نظر می‌رسد اکثر رسانه‌ها ترجیح داده‌اند از اسم خانواده این ویروس‌ها که شامل مثلا سارس و مرس هم می‌شود استفاده کنند.
این هفتمین نوع از ویروس کروناست که جزئیات بسیاری از آن هنوز ناشناس است و زمانی که ویروسی ناشناس باشد متخصصان در درمان آن نیز ناتوان خواهند بود.
کروناویروس‌ها خانواده بزرگی از ویروس‌ها هستند که از ویروس سرماخوردگی معمولی گرفته تا عامل بیماری سارس (سندرم تنفسی بسیار حاد ویروس کرونا) و مرس (سندرم تنفسی خاورمیانه ویروس کرونا) را شامل می‌شود. در همه ویروس‌های این خانواده علائم کلی ابتلا به‌صورت معمول شامل تب، سرفه، تنگی‌نفس و مشکلات حاد دیگر تنفسی می‌شود.
در مورد این ویروس جدید کرونا گزارش‌ها نشان می‌دهد ۹۰ درصد از مبتلایان دچار تب و ۸۰درصد دچار سرفه‌های خشک بوده‌اند. ۲۰ درصد مبتلایان دچار تنگی نفس شده‌اند.
2- زدن ماسک فایده دارد؟
زدن ماسک را خیلی‌ها به‌عنوان راهکاری برای پیشگیری از ابتلا به ویروس جدید خانواده کرونا انتخاب کرده‌اند. اما باید یادتان باشد که استفاده از ماسک حتی بهترین نوع آن نمی‌تواند به تنهایی شما را در برابر ویروس‌ها روئین‌تن کند! استفاده از ماسک برای افراد مبتلا به بیماری‌های ویروسی اجباری است اما در افراد سالم برای جلوگیری از ابتلا می‌تواند تنها در صورت رعایت نکات بهداشتی دیگر تنها کمک‌کننده باشد. اول از همه باید بدانید که ماسک‌ها باید استاندارد لازم را برای جلوگیری از عبور ویروس‌ها داشته باشند. پس هر ماسکی نمی‌تواند برای شما فایده داشته باشد چون ویروس‌ها ذراتی کوچک هستند که تنها لایه‌های خاصی در ماسک‌های ویژه می‌توانند جلوی عبور آنها را مثلا تا حد ۹۹ درصد بگیرند. ماسک‌ها از یک طرف دیگر هم فایده دارند که باعث می‌شوند جلوی لمس دهان و بینی را بگیرند. یک مطالعه در سال 2016 نشان داد مردم در یک ساعت 23بار صورتشان را با دست خود لمس می‌کنند. پس استفاده از ماسک استاندارد می‌تواند در جلوگیری از ابتلا به ویروس‌ها کمک‌کننده باشد اما به‌معنای معجزه در این رابطه نیست. علاوه بر این ماسک باید به‌صورت مرتب تعویض شود.
مهم‌تر از ماسک اما رعایت بهداشت فردی از جمله شستن دست‌ها و جلوگیری از تماس دست با دهان، بینی و چشم‌هاست. پوشاندن صورت در زمان عطسه، شستن دست‌ها و قرار ندادن دست‌ها در معرض دهان قبل از شست‌وشو می‌تواند خطر ابتلا به هرگونه ویروس تنفسی را کم کند. دکتر کونور بامفورد، از دانشگاه بلفاست می‌گوید: بهترین راهکار برای مبتلا نشدن به بیماری‌هایی مانند سرماخوردگی و آنفلوآنزا شستن مرتب دست‌ها با آب ولرم و صابون، لمس نکردن بینی و چشم‌ها و داشتن یک سبک زندگی سالم و مناسب است.
3- چرا حفاظت از چشم‌ها مهم است؟
حتما در عکس‌ها و فیلم‌ها دیده‌اید که در چین و کشورهای دیگر، به‌ویژه کادر درمانی بیمارستان‌ها علاوه بر اینکه دهان و بینی‌شان را با ماسک می‌پوشانند از وسیله‌ای مشهور به گارد چشم هم استفاده می‌کنند.
تحقیقات نشان داده درصورتی که دست‌های شما آلوده به ویروس جدید کرونا شود لمس چشم‌ها هم ممکن است باعث ورود ویروس به بدن‌تان شود.
بعضی محققان احتمال داده‌اند که حتی مثلا در معرض عطسه مستقیم بودن هم می‌تواند باعث ورود ویروس از راه چشم‌ها شود. اینها احتمالاتی است که درنظر گرفته می‌شود. به همین‌خاطر به‌شدت توصیه شده که از دست زدن به چشم‌هایتان خودداری کنید.
مهم‌ترین راه ورود ویروس به بدن از طریق دهان است اما بینی و چشم‌ها هم در ردیف متهمان بعدی قرار دارند. استفاده از عینک‌های محافظ شاید باعث شود دست زدن به چشم‌هایتان به‌صورت غیرارادی کمتر شود.
4- سردرآوردن از استاندارد ماسک‌ها
هر ماسکی نمی‌تواند جلوی عبور ویروس‌ها را بگیرد و پیشنهاد، استفاده از ماسک‌های با استاندارد N99 آمریکا یا معادل آن در اروپا یعنی FFP3 است. ماسک‌ها در بازار انواع مختلفی دارند. ماسک‌های معمولی که به ماسک جراحی مشهور هستند ابتدایی‌ترین مورد به‌حساب می‌آیند. این ماسک‌ها تا حدی جلوی ذرات را می‌گیرند و از آن مهم‌تر مانع دست زدن به دهان و بینی می‌شوند اما لمس چشم‌ها با دست آلوده به ویروس می‌تواند باعث ورود ویروس به بدن شود. این ماسک‌ها باید حداقل هر ۲ساعت یک‌بار تعویض شوند. چون رطوبت روی آنها باعث ایجاد محلی مناسب برای رشد باکتری‌ها می‌شود.
ماسک‌های فیلتردار یا سوپاپ‌دار
نوع بهتر ماسک‌ها به ماسک‌های فیلتردار یا سوپاپ‌دار مشهور هستند. استانداردهای مختلفی برای این ماسک‌ها در کشورها و مناطق مختلف درنظر گرفته شده است اما مشهورترین استاندارد در بازار متعلق به آمریکا و اروپاست. یکی از مشهورترین ماسک‌ها در بازار با استاندارد N95 است. این استاندارد متعلق به آمریکاست و به‌معنای این است که فیلترهای ماسکی تازه و نو می‌توانند درصورت پوشاندن کامل دهان و بینی جلوی عبور ۹۵ درصد ذرات معلق در هوا که ویروس‌ها هم جزو آن هستند را بگیرند. این استاندارد در اروپا در حد FFP2 است. در استاندارد اروپایی FFP2 استاندارد ماسک‌هایی است که جلوی عبور ۹۴ درصد ذرات معلق را می‌گیرد. ماسک‌های پیشرفته‌تر دارای استاندارد N99 هستند. این ماسک‌ها به‌صورت بالقوه باید جلوی عبور حدود ۹۹ درصد ذرات ریز معلق در هوا را بگیرند. معادل این استاندارد در اروپا FFP3 است. پس بهترین ماسک‌ها هم‌اکنون ماسک‌های با استاندارد N99 یا FFP3 هستند. اگر این ماسک‌ها دارای یک لایه فیلتر کربن فعال باشند حتی جلوی عبور ذرات بوی مواد را هم می‌توانند بگیرند اما یادتان باشد که این ماسک‌ها هم پس از مدتی خاصیت‌شان را از دست می‌دهند و باید تعویض شوند. پس قبل از اینکه هر ماسکی بخرید، مطمئن شوید که استانداردهای لازم را در برابر آلودگی‌های محیطی دریافت کرده است. صرف زدن ماسکی که استانداردهای لازم را ندارد نمی‌تواند از شما در برابر ویروس‌ها یا آلودگی هوا محافظت کند. بار دیگر باید تأکید کرد که بیشتر از ماسک، رعایت نکات بهداشتی مهم است و ماسک می‌تواند نقش مکمل را داشته باشد.
5- خطرناک بودن مشت به مشت مثل دست دادن!
پس از شیوع نوع جدیدی از ویروس کرونا در خیلی از شبکه‌های اجتماعی و حتی رسانه‌ها گزارش‌هایی منتشر شد که مردم به جای دست دادن از تماس مشت استفاده کنند. مجله تایم به این ماجرا پرداخته و براساس آن نتایج تحقیقات نشان می‌دهد مشت به مشت خیلی تفاوتی با دست دادن در انتقال ویروس ندارد و کلا باید قید تماس فیزیکی را بزنید!
آنچه نباید فراموش کرد، این است که COVID-19 هنگامی گسترش می‌یابد که ویروس عامل این بیماری، یعنی SARS-CoV-2 ، به وسیله یک شخص و از طریق قطرات تنفسی به شخص دیگری منتقل شود. به گزارش تایم، این بدان معناست که این ویروس می‌تواند از طریق رها شدن قطرات ناشی از سرفه یا عطسه یک فرد بیمار و استنشاق آنها از سوی دیگران منتقل شود. همچنین اگر افراد حدود 8/1متر با فرد بیمار فاصله داشته باشند، این قطرات می‌تواند روی دهان یا بینی آنها بنشیند. حتی دیده شده که ویروس در فاصله ۶ متر هم منتقل شده است. در واقع اگر این ویروس درون یک میزبان انسانی قرار بگیرد، می‌تواند سلول‌ها را آلوده کند و باعث بیماری شود. از آنجا که این بیماری از طریق قطرات تنفسی شیوع می‌یابد، هم دست دادن و هم تماس مشت‌ها می‌توانند باعث انتقال ویروس شوند. فرد آلوده معمولا هنگام عطسه یا سرفه دستانش را جلوی بینی و دهان خود می‌گذارد. حالا اگر او به هر نحوی دست شخص دیگری را لمس کند، آن شخص دوم هم می‌تواند دستانش به ویروس آلوده شود. به هیچ عنوان کسی تضمین نداده که ویروس روی کف دست باقی بماند. ممکن است ویروس که ذراتی نانومتری هستند در روی انگشت‌ها و همان محل مشت باشند و با تماس مشت‌ها به‌دست فرد دیگر منتقل شوند. فرد جدید هم ممکن است بینی، دهان یا حتی چشم‌های خود را لمس کند که نتیجه آن ابتلای فرد دیگر به بیماری است. بنابراین، در موضوع انتقال بیماری‌های ویروسی هیچ دلیل منطقی‌ای وجود ندارد که تماس دست‌های مشت کرده ایمن‌تر از دست دادن باشد!
انتقال از طریق لمس اشیا، دستگیره در یا کلیدهای آسانسور
لمس سطوح آلوده به اندازه دست دادن، منشأ اصلی انتقال ویروس نیست، زیرا اثرگذاری اصلی ویروس SARS-CoV-2 از طریق قطرات تنفسی اتفاق می‌افتد. اگر این ویروس از طریق عطسه یا سرفه فرد آلوده روی سطوح مختلف بنشیند و شخص دیگری چند لحظه بعد به آن سطح دست بزند و سپس بینی، دهان یا چشم‌های خود را لمس کند، امکان آن وجود دارد که این ویروس منتقل شود. پژوهشگران هنوز از میزان ماندگاری این ویروس روی اشیاء مطمئن نیستند، اما به‌طور کلی این زمان ماندگاری برای ویروس‌ها زیاد نیست. این مسئله درباره همه مکان‌های عمومی مثل آسانسور و دکمه‌های آن هم صدق می‌کند. آنچه در مورد این ویروس اهمیت دارد، نزدیک بودن به منشأ آلودگی است. از آنجا که ویروس‌های خانواده کرونا از طریق قطرات تنفسی شیوع می‌یابد، موضوع مهم این است که وقتی کسی عطسه یا سرفه می‌کند، این قطرات تا چه فاصله‌ای در هوا پراکنده می‌شوند. پژوهشگران می‌گویند به‌طور معمول این پراکندگی حدود 1.8 متر است. این بدان معناست که افرادی که در نزدیکی شخص مبتلا نشسته یا ایستاده‌اند، بیشتر در معرض خطر آلودگی قرار دارند.
6- بهترین راه‌حل: حداقل ۲۰ ثانیه شستن دست‌ها
شستن مرتب دست‌ها اسمش «سوسول‌بازی» یا وسواس نیست! تحقیقات نشان می‌دهد که دست‌ها متهم ردیف اول انتقال ویروس از طریق تماس با دهان، بینی و چشم‌ها هستند. شستن دست‌ها یکی از بهترین راه‌ها برای حفظ سلامت شخصی و جلوگیری از ابتلا به بیماری است به شرطی که آن را ساده و عجولانه انجام ندهیم. طبق بیانیه سازمان بهداشت جهانی و مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری با رعایت اصول صحیح شستن دست‌ها نه‌تنها فرد خود را در برابر ابتلا به بیماری واکسینه می‌کند که درصد انتقال و انتشار ویروس نیز کاهش می‌دهد. در مواقع بحرانی مانند این روزها که نوع جدید ویروس کرونا به ایران هم سرک کشیده است، یادگیری زمان مناسب و چگونگی شستن صحیح دست‌ها که مهم‌ترین راه انتقال بیماری به سایرین است نکته پر‌اهمیتی است. اما آیا شستن دست‌ها در زمینه بیماری‌های واگیردار مفید است؟ پاسخ تحقیقات جدید «بله» است. زمانی که بحث جلوگیری از عفونت‌های همه‌گیر به‌ویژه آنها که با ذرات ناشی از سرفه و عطسه منتشر می‌شوند به میان می‌آید، شستن دست‌ها همیشه یکی از نخستین اولویت‌هاست. سازمان بهداشت جهانی در دستورالعمل خود درباره جلوگیری از انتقال ویروس کرونا می‌گوید که مردم باید دست‌شان را مدام با آب و صابون بشویند. اما مسئله این است که مردم همچنان درباره میزان تأثیر‌گذاری چیزی به سادگی بهداشت شخصی در زمینه بیماری‌های واگیر تردید دارند.
تحقیقات جدید از انیستیتوی تکنولوژی ماساچوست در کمبریج با هدف از بین بردن این تردید‌ها، نشان داده است که شستن صحیح دست‌ها تا حد زیادی می‌تواند به کمتر شدن واگیر این ویروس کمک کند. این مقاله که حالا در مجله Risk Analysis منتشر شده است با استفاده از مدل‌سازی واگیردار و شبیه‌سازی مبتنی بر اطلاعات، افراد را مطمئن می‌کند که چطور و چگونه بهداشت شخصی بهتر می‌تواند روی نرخ انتقال بیماری تأثیر بگذارد.
مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری می‌گوید بهترین تمرین برای شستن دست‌ها نه‌تنها شامل شستن دست‌ها با آب می‌شود بلکه باید با صابون، کف و پشت دست‌ها و بین انگشت‌ها و زیر ناخن‌ها را نیز به خوبی شست.
یک فرد باید حداقل 20ثانیه را صرف شستن دست‌هایش کند تا بتوان گفت یک شست‌و‌شوی کامل و بهداشتی انجام داده است. با این حال، پروفسور نیکولایدس تأکید می‌کند بعضی از افراد که پس از استفاده از توالت دست‌هایشان را می‌شویند نه‌تنها از صابون استفاده نمی‌کنند که زیر 15ثانیه شستن دست‌ها را تمام می‌کنند. او می‌گوید: ما متوجه شدیم تقریبا از هر 5نفر تنها یک نفر در فرودگاه دست‌هایش را در زمان توصیه شده می‌شوید.
روش صحیح شست‌و شوی دست
ابتدا باید دست‌ها را با آب جاری و تمیز خیس کنید و سپس صابون یا مایع دستشویی را کف دست ریخته و دست‌ها را به هم بمالید تا کف کند. در طول این کار باید کف صابون را به پشت و کف دست و بین انگشتان و زیرناخن‌ها به خوبی و با دقت بمالید. این کار را باید برای 20ثانیه انجام دهید. می‌توانید از هزار و یک تا هزار و ۲۰ بشمارید تا روند شستن دست‌ها را به خوبی انجام بدهید.
به محض اینکه مالیدن دست‌ها را تمام کردید آنها را زیر آب گرفته و به خوبی کف‌ها را بشویید و سپس با یک حوله تمیز یا دستگاه خشک‌کن، خشک کنید.
در حالی‌که شستن دست‌ها با صابون و آب بهترین روش برای کشتن جرم‌هاست، اگر به آب و صابون دسترسی نداشتید، می‌توانید از ژل‌های ضدعفونی‌کننده بر پایه الکل 60درصد استفاده کنید. برای استفاده مؤثر از ضدعفونی‌کننده‌های دست، مرکز کنترل و پیشگیری بیماری می‌گوید باید این ماده را به کف یکی از دست‌ها زده و دست‌ها را آنقدر به هم بمالید تا خشک شود و این پروسه نیز باید 20ثانیه طول بکشد.
طبق بیانیه سازمان بهداشت جهانی، شستن دست‌ها با آب و صابون بیماری‌های تنفسی مانند ویروس کرونا، سرماخوردگی و آنفلوآنزا را در کل جمعیت از 21درصد به 16درصد کاهش می‌دهد. شستن دست‌ها همچنین ریسک انتشار بیماری‌های اسهالی را در بیمارانی با سیستم ایمنی ضعیف 58درصد کم می‌کند.
7- سیستم ایمنی‌تان را تقویت کنید
سیستم ایمنی بدن کلیدی‌ترین سپر دفاعی در مقابل عفونت‌هاست. به همین‌خاطر لازم است که هر کسی مراقب سیستم ایمنی بدن خود باشد و آن را تقویت کند. سیستم ایمنی گلبول‌های سفید خون را تولید، ذخیره و در بدن توزیع می‌کند تا با ویروس‌ها و باکتری‌هایی که به بدن وارد شده‌اند بجنگد.
اما ویتامین‌های ضروری سیستم ایمنی بدن را در چه غذاهایی می‌توان پیدا کرد؟
ویتامین C یکی از بزرگ‌ترین تقویت‌کننده‌های سیستم ایمنی است. در حقیقت، نبود ویتامین C می‌تواند شما را در معرض ابتلا به بیماری قرار دهد. غذاهای غنی از ویتامین C شامل انواع مرکبات مانند پرتقال، گریپ‌فروت، نارنگی، توت‌فرنگی و سبزیجات مثل فلفل دلمه‌ای، اسفناج، کلم بروکلی و کلم کیل می‌شود. مصرف روزانه ویتامین C برای سلامتی بسیار مهم است؛ چرا که بدن شما این نوع ویتامین را تولید و ذخیره نمی‌کند. خبر خوب اینکه ویتامین C در خوراکی‌های زیادی وجود دارد و به همین دلیل نیازی نیست که قرص یا شربت مکمل استفاده کنید، مگر با توصیه و تجویز پزشک.
ویتامین B6 نیز در حمایت از عکس‌العمل‌های بیوشیمی در سیستم ایمنی نقش مهمی دارد. خوراکی‌ها و غذاهای غنی از این ویتامین شامل مرغ و ماهی‌هایی مانند سالمون و تن است. ویتامین B6 همچنین در سبزیجات برگ‌سبز و نخود هم یافت می‌شود.
ویتامین E یک آنتی‌اکسیدان قوی است که کمک می‌کند بدن با عفونت‌ها بجنگد. خوراکی‌های سرشار از ویتامین E شامل آجیل، دانه‌های گیاهی و اسفناج می‌شود.
روی یا Zinc ماده‌ای است که افراد برای سالم ماندن به آن احتیاج دارند. روی در سلول‌های بدن یافت می‌شود و به سیستم‌ایمنی کمک می‌کند که با باکتری‌ها و ویروس‌های ناخوانده مقابله کند. افراد مسن و خردسالان در کشورهای توسعه‌یافته که دچار کمبود زینک هستند بیشتر از سایرین در خطر ابتلا به ذات‌الریه و سایر عفونت‌ها هستند.
فارغ از ویتامین‌ها و مکمل‌ها، خواب کافی نیز از عواملی است که می‌تواند در بهبود عملکرد سیستم‌ایمنی مؤثر باشد. تحقیقات نشان داده است که نداشتن خواب کافی به بالا رفتن هورمون استرس کمک کرده و موجب ایجاد التهاب در بدن می‌شود. با آنکه هنوز محققان درنیافته‌اند که چگونه خواب سیستم ایمنی را تقویت می‌کند، اما واضح است که خواب کافی بین 7تا 9ساعت برای سلامتی یک مورد کلیدی است.
ورزش کردن حتی در حد یک پیادروی 30دقیقه‌ای روزانه نیز در تقویت سیستم ایمنی مؤثر است. اگر به‌طور منظم ورزش نمی‌کنید، ممکن است بیشتر از کسی که ورزش می‌کند در برابر ابتلا به ویروس‌ها قرار بگیرید. ورزش با بهبود متابولیسم بدن به خواب شما هم کمک می‌کند و به این ترتیب در تقویت سیستم ایمنی نیز نقش مؤثری دارد.
انتقال از راه عطسه یا سرفه
از آنجا که ویروس‌های خانواده کرونا از طریق قطرات تنفسی شیوع می‌یابد، موضوع مهم این است که وقتی کسی عطسه یا سرفه می‌کند، این قطرات تا چه فاصله‌ای در هوا پراکنده می‌شوند. پژوهشگران می‌گویند به‌طور معمول این پراکندگی حدود 1.8متر است