در معاملات آتی روز دوشنبه 20 آوریل 2020 (اول اردیبهشت 1398) در بورس کالای نیویورک قیمت نفت سبک تگزاس با کاهشی وحشتناک نسبت به روز معاملاتی قبل وارد محدوده منفی شد؛ اتفاقی که شاید بتوان آن را عجیب‌ترین اتفاق تاریخ معاملات نفتی دانست.
روز گذشته حداقل برای ساعاتی کار به جایی رسید که معامله‌گران نفت سبک تگزاس (WTI) حاضر شدند برای فروش هر یک بشکه نفت خام، 40 دلار به خریداران بالقوه بپردازند. در واقع می‌توان گفت معامله‌گران نفت در بورس کالای نیویورک روز گذشته به‌نوعی جهان موازی را تجربه کردند!
این اتفاق چنان وحشتناک و تکان‌دهنده بود که بسیاری از معامله‌گران برای توضیح آن دچار مشکل شدند. آنها در تمامی آن ساعات جهنمی به همه دلایل ممکن متوسل شدند تا بتوانند این پدیده نادر را هضم کنند. آیا برخی شرکت‌های بزرگ مرتکب اشتباه بزرگی شده بودند؟ آیا سرمایه‌گذاران خرده‌پا و بی‌تجربه از سقوط بازار به وحشت افتاده و چوب حراج به اموال خود زده بودند؟ اما هیچ دلیل منطقی و ملموسی برای سقوط قیمت نفت تا محدوده منفی وجود نداشت.
دوگ کینگ، مؤسس صندوق پوشش ریسک مرچنت کامودیتی، در خصوص اتفاقات روز دوشنبه می‌گوید: «این یک روز ویران‌کننده برای صنعت نفت جهان بود. ظرفیت ذخیره‌سازی نفت در آمریکا پر شده است و برخی فعالان بدشانس بازار نفت مجبور به فروش نفت خود به این قیمت‌ها شدند.»
قیمت نفت سبک تگزاس در معاملات روز دوشنبه صرفاً به این دلیل منفی شد که زمان انقضای قراردادهای معاملات آتی نفت برای تحویل در ماه می (12 اردیبهشت تا 11 خرداد) فرا رسیده بود و معامله‌گرانی که جایی برای ذخیره کردن نفتی که از قبل خریداری کرده بودند نداشتند، مجبور شدند نفت خود را حتی در قیمت‌های منفی بفروشند. در همان ساعاتی که در بورس کالای نیویورک هر بشکه نفت سبک تگزاس برای تحویل در ماه می با قیمت‌های کمتر از صفر معامله می‌شد، قیمت نفت برنت در بورس کالای لندن بیش از 25 دلار در هر بشکه بود. حتی در همان بورس کالای نیویورک نیز هر بشکه نفت سبک تگزاس برای تحویل در ماه ژوئن (12 خرداد تا 10 تیر) بالاتر از 20 دلار خرید و فروش می‌شد.
با این حال، منفی شدن قیمت نفت یک واقعیت بنیادی را درباره بازار نفت در دوران شیوع ویروس کرونا آشکار کرد: بر اثر مازاد عرضه مزمن در بازار نفت اکنون کار به جایی رسیده است که ظرفیت انبارهای ذخیره‌سازی نفت، خطوط انتقال و حتی سوپرتانکرها پر شده و ارزش مهم‌ترین کالای خام جهان به‌سرعت در حال نزول است. روز گذشته بسیاری از معامله‌گران ناامیدانه به دنبال فروش محموله‌هایی بودند که هیچ‌کس به آنها نیازی نداشت و جایی هم برای ذخیره کردن آنها نبود.
توافق جهانی برای کاهش تولید نفت
حدود 10 روز از حصول یک توافق بی‌سابقه بین اعضای اوپک و دیگر کشورهای تولیدکننده نفت بر سر کاهش تولید نفت به میزان بیش از 10 میلیون بشکه در روز (بیش از 10 درصد از تولید جهانی نفت) می‌گذرد، اما طی این مدت شرایط بازار نفت همچنان بحرانی بوده است. تداوم این شرایط باعث سرایت کردن رکود قیمتی به بازار سایر کالاها و خدمات خواهد شد و کار بانک‌های مرکزی که تلاش می‌کنند اقتصاد کشورهای خود را -در شرایطی که بحران کرونا بسیاری از کسب‌وکارها را فلج کرده است- زنده نگاه دارند، بسیار دشوار خواهد کرد.
سقوط قیمت نفت می‌تواند نقشه قدرت در جهان را نیز دوباره ترسیم کند. کشورهای نفت‌خیزی مانند روسیه و عربستان که طی 20 سال اخیر به لطف رونق بازار نفت رشد قابل‌توجهی را تجربه کرده بودند، اکنون شاهد افول تدریجی قدرت و نفوذ خود هستند. غول‌های نفتی مانند اکسون موبیل، رویال داچ شل و ... طرح‌های کسب‌وکار خود را پاره کرده و ناامیدانی برای حفظ نقدینگی خود در این شرایط تلاش می‌کنند.
باید اذعان کنیم که توافق اعضای اوپک و دیگر کشورهای تولیدکننده نفت نتوانسته است سقوط قیمت نفت را متوقف کند. برای دونالد ترامپ که خود شخصاً برای حصول این توافق نفتی واسطه‌گری کرد، معنای منفی شدن قیمت نفت سبک تگزاس در معاملات روز دوشنبه این است که مشکلات صنعت نفت آمریکا حتی با وجود توافق جدید تشدید شده است. در این شرایط جمهوری‌خواهان کنگره به دنبال این هستند که از طریق وضع محدودیت‌های تجاری –از جمله وضع تعرفه بر واردات نفت- صنعت نفت شیل آمریکا را نجات دهند.
اما بازار نفت که نه برای اجرای توافق نفتی اوپک و دیگر تولیدکنندگان نفت صبر می‌کند و نه برای وضع تعرفه بر واردات نفت از سوی کنگره آمریکا به‌منظور کاهش واردات نفت به این کشور، همچنان راه خود را می‌رود. سقوط بی‌سابقه قیمت نفت در معاملات روز دوشنبه بورس کالای نیویورک را باید هشداری بزرگ تلقی کرد؛ هشداری درباره اینکه مشکلات بیشتری در راه است.
اِد مورس، تحلیلگر کهنه‌کار بازار کالاهای خام و مدیر بخش تحقیقات کالاهای خام در شرکت خدمات مالی و بانکداری سیتی‌گروپ، در این رابطه هشدار می‌دهد: «اگر ظرفیت انبارهای نفت با سرعتی بیش از این پر شود، نفت برنت نیز می‌تواند مانند نفت WTI به سمت کف قیمتی خود حرکت کند.»