27 اردیبهشت‌ماه (هفدهم ماه می) یادآور گردهمایی نمایندگان 20 کشور جهان در سال1865 و تأسیس نخستین اتحادیه بین‌المللی با عنوان اتحادیه تلگراف است و به همین مناسبت این روز بنام روز جهانی مخابرات یا ارتباطات نام‌گذاری شد تا توجه دولت‌ها و مردم جهان به مقوله ارتباطات و فناوری اطلاعات در عصر حاضر جلب شود.
با شیوع ویروس کرونا و همه‌گیر شدن بیماری ناشی از این ویروس (کووید – 19) اهمیت مقوله ارتباطات و اطلاع‌رسانی بیش از هر زمان دیگری محرز شده و در شرایطی که تأکید دولت‌ها بر رعایت فاصله‌گذاری اجتماعی است، اصحاب رسانه بیش از هر زمان دیگری به مردم نزدیک‌تر می‌شوند تا مهم‌ترین نقش خود را در بحران فعلی در ساده‌سازی اطلاعات و ایجاد اعتماد در جامعه ایفا کنند.
از زمان اعلام رسمی ورود کرونا به ایران تا امروز، «کرونا و بیماری کووید -۱۹» تیتر یک همه رسانه‌های جهان است. این پرسش که ارتباطات و اطلاع‌رسانی در این عرصه چه وظیفه‌ای دارد و فعالان این حوزه باید صرفاً اخبار مثبت را پوشش دهند یا متعهد به بیان واقعیت هستند؟ و نقشی که رسانه‌ها با لقب گرفتن کرونا به‌عنوان بحران سال ۲۰۲۰، در حوزه اطلاع‌رسانی و ایجاد اعتماد میان دولت و مردم می‌توانند ایفا کنند، بیش از هر زمان دیگری موردتوجه قرارگرفته است.
انجمن صنفی روزنامه‌نگاران تهران در همان روزهای آغازین شیوع کرونا، با انتشار بیانیه‌ای پیشنهادهایی مشخص برای رفتار رسانه‌ای در مواقع بحران ارائه داد. در ابتدای مطلب انجمن صنفی روزنامه‌نگاران تهران، با اشاره به مطلبی که در ابتدای کتابچه سال 2014 مرکز پیشگیری و مدیریت بیماری‌های دپارتمان خدمات انسانی و سلامت ایالات‌متحده آمریکا در موردتعامل با رسانه‌ها در زمانه بحران شده، خطاب به روزنامه‌نگاران تأکید شده: «اولین باشید، حقیقت‌گو باشید، معتبر باشید». این احتمالاً جان‌مایه تمام آن چیزی است که ساختار حاکمیتی مدیریت بحران باید ضمن مواجهه رسانه‌ای با کروناویروس یا هر موضوع مرتبط با امنیت جانی و روانی شهروندان به خاطر داشته باشد.
سرعت و صحت اخبار از دیگر پیشنهادهای مشخصی است که در این بیانیه از سوی انجمن صنفی روزنامه‌نگاران موردتوجه قرارگرفته است. دو مقوله‌ای که با بررسی جریان ارتباطات درباره کرونا از اسفند ۹۸ تا اردیبهشت ۹۹، موردنقد برخی از کارشناسان و اصحاب رسانه قرارگرفته است. در دوره شیوع بحران یعنی از 29 بهمن که اعلام رسمی انجام و موارد مشکوکی در قم اطلاع‌رسانی شد. درواقع اول اسفندماه شاهد انتشار این خبر بودیم که دو نفر براثر ابتلا به ویروس کرونا فوت کردند. بااین‌حال، از هفته اول تا 15 اسفند ما شاهد کوچک نمایی و عادی‌سازی بحران ویروس کرونا بودیم و این موضوع در عملکرد مطبوعات مشاهده می‌شد، یعنی مطبوعات به‌جای آنکه غفلت و تعلل خود را جبران کنند و به‌واقع نمایی موضوع بپردازند و به‌سرعت مردم را نسبت به این بحران حساس کنند و در کنار آن آموزش‌های لازم را برای مقابله با این وی رس ارائه دهند، اما در این شرایط عادی نمایی جای سرعت را گرفت.
اما از ۱۵ اسفندماه به بعد، شاهد تغییر استراتژی رسانه‌های در بازنمایی اخبار مرتبط با کرونا هستیم. در این مقطع است که سرعت و صحت اخبار باهم موردتوجه قرار می‌گیرد و رسانه‌ها دولت را مجبور به پاسخگویی و شفاف‌سازی می‌کنند. «چرایی تداوم پروازهای ایران به چین» و پیگیری برای لغو آن از سوی رسانه‌ها، یک نمونه مشخص از رفتارهای رسانه‌ای در بحران کروناست که از رادیو، تلویزیون و روزنامه‌ها گرفته تا شبکه‌های اجتماعی به آن پرداختند تا درنهایت دولت تسلیم پرسشگری آن‌ها شد تا فقدانی که مرجعیت خبری بود، به نحوی جبران و احیا شود.
نقش‌آفرینی شبکه‌های اجتماعی
یکی از مهم‌ترین نکاتی که در جریان اطلاع‌رسانی کرونا از زمان شیوع این ویروس تاکنون شاهد هستیم، نقش‌آفرینی شبکه‌های اجتماعی در اطلاع‌رسانی جهانی درباره ویروس کروناست. به عبارتی، شبکه‌های اجتماعی به کمک رسانه‌های رسمی آمدند و در فضای مجازی مطالبه گری‌های مناسبی از نیازهای مردم انجام و در کنار آن بسته‌های آموزشی مناسبی منتشر شد که همین امر حساسیت مسئولان و مردم را نسبت به بحران کرونا ایجاد کرد. به لطف همین شبکه‌های اجتماعی بود که به‌اجبار در خانه ماندن‌ها سپری شد؛ مدارس به خانه‌ها آمدند؛ مشاغل بسیاری با تکیه‌بر تکنولوژی و ابزارهای نوین اطلاع‌رسانی، دورکاری را انتخاب کردند؛ در ایام نوروز که قرنطینه جای دیدوبازدیدها را گرفت، بسیاری از طریق رسانه‌های جدید با خانواده‌های خود، مجازی دیدار کردند؛ در شرایطی که مردم به دلیل محدودیت‌های تردد و تأکید بر خانه‌نشینی، امکان خرید روزنامه نداشتند، اخبار 24 ساعته در شبکه‌های اجتماعی رصد می‌شد و شرکت‌های و سازمان‌های خصوصی و دولتی بنا بر مسئولیت اجتماعی خود، اقدام به ساخت تیزرهای اطلاع‌رسانی و سایر طراحی‌های گرافیکی برای آموزش مردم کردند. علاوه بر این، کمپین «#باهم کرونا را شکست می‌دهیم»، یا کمپین «#در خانه می‌مانیم» و یا کمپین‌های «#تولید بسته‌های درمانی و بهداشتی مقابله با کرونا برای افراد نیازمند» ازجمله اقداماتی بود که در بستر شبکه‌های اجتماعی رخ داد و توانست حس همدلی و همراهی را در میان مردم کشور افزایش دهد.
رسانه‌ها و پساکرونا
شیوع ویروس کرونا در وهله اول سلامتی انسان‌ها را هدف قرار داده است و در وهله دوم اقتصاد. همین امر منجر به تعلیق و تعطیلی بسیاری از کسب‌وکارها شده است. در شرایطی که دولت هم اذعان دارد« هیچ پدیده‌ای برای اقتصاد سهمگین‌تر از تداوم کرونا نیست»؛ فعالان بخش خصوصی و صاحب‌نظران اقتصادی تاکید می‌کنند که جبران خسارت‌های اقتصادی ناشی از شیوع ویروس کرونا یکی از مهم‌ترین اهدافی است که دولت باید توجه خود را بر آن متمرکز و به عبارتی دقیق‌تر برای پساکرونا برنامه‌ریزی کند. در همین ارتباط همانطور که فعالان حوزه رسانه و اساتید دانشگاهی علوم ارتباطات تاکید دارند، کارکرد رسانه‌ها برای بازتاب انتظارات تولیدکنندگان و فعالان اقتصادی به دولت اهمیتی دو چندان پیدا خواهد کرد.