معایب سامانه بازارگاه برطرف شود

«بررسی مسائل و مشکلات واردات نهاده‌های دامی» موضوع نشستی است که باهمت معاونت امور استان‌ها و تشکل‌های اتاق ایران برگزار شد؛ در این نشست تخصصی تشکل‌های بخش خصوص و نمایندگان وزارت جهاد کشاورزی و بانک مرکزی حضور داشتند.

در ابتدای نشست مظفر علیخانی، معاون امور استان‌ها و تشکل‌های اتاق ایران با قدردانی از مهمان‌های حاضر در جلسه گفت که قرار است در این نشست درباره مشکلات واردات نهادهای دامی و ارتباط آن با بحث تنظیم بازار به‌صورت کارشناسی گفت‌وگو کنیم.

بعد از آن فرهاد آگاهی، رئیس فدراسیون واردات ایران از «سامانه بازارگاه نهاده‌های کشاورزی» گفت که قرار است تقسیم محموله‌ها در این سامان انجام شود. او درباره عملکرد این سامانه در حوزه گوشت معتقد است که تجربه خوبی نداریم و درنهایت آن مسئله رانت‌ها به‌وجود آمد؛ قیمت ارائه‌شده محصول در سامانه باقیمت عرضه‌شده در بازار آزاد تفاوت معناداری دارد. انباشت دام نقدینگی دامدارها را بلعیده است؛ اگر وزارت جهاد کشاورزی به تشکل‌های زیرمجموعه اتاق‌های بازرگانی ارز نیمایی اختصاص دهد، رانت و فساد هم در پی آن به‌وجود نخواهد آمد و کالا باقیمت مناسبت‌تری دست مصرف‌کننده خواهد رسید و ارزان هم از دست نخواهد رفت. این را می‌توانیم هم در حوزه گوشت و سایر نهاده‌های دامی به کار بگیریم.. کارنامه سامانه در حوزه گوشت، کارنامه قابل دفاعی نیست.

کامیار منتصر، انجمن‌ واده کنندگان داروهای دامپزشکی دومین فردی بود که در این نشست درباره وضعیت ارز اختصاصی به داروهای دامپزشکی گفت. او گفت که از آذرماه سال گذشته تخصیص و تأمین ارز دارویی قطع‌شده است؛ البته تأخیر در تأمین ارز در بازه زمانی عید و ماه مبارک رمضان به‌دلیل تأمین کالاهای اساسی می‌تواند توجیه داشته باشد ولی بیش از ضرر اساسی به اقتصاد کشور می‌زند. داروهای دام‌پزشکی به حدود 400 الی 500 میلیون یورو نیاز دارد و اگر این ارز تأمین نشود خطر اپیدمی در حوزه بیمارهای دام و طیور وجود دارد. اگر اپیدمی رخ دهد ما با خطر بزرگی در حوزه ذخایر ارزی و تأمین منابع غذایی مواجه خواهیم بود.

او ادامه داد: اگرچه ما در سامانه نیما هستیم و این تصمیم دولت بوده ولی هنوز تکلیف خود را نمی‌دانیم، نمی‌دانیم که برای تأمین ارز باید به جهاد کشاورزی مراجعه کنیم یا بانک مرکزی؛ پیگیری را جهاد کشاورزی انجام می‌دهد، خود فرد یا بانک مرکزی. این بلاتکلیفی در حوزه تأمین مواد دارویی خیلی خطرناک است. البته آقای شیرکوند از ارز اولویت‌دار گفته بود که معلوم نیست چقدر عملیاتی خواهد شد. از طرفی بخشی از داروهای ویتامینه و واکسن‌های وارده در گمرک معطل ترخیص است که ممکن است تاریخ‌مصرف این‌ها بگذرد.

به گفته منتصر ثبت سفارش در کشورهای دیگر باید به‌صورت منظم و دوره‌ای انجام شود و اگر این نظم و قاعده به هم بخورد امکان تأمین دارو در فواصل زمانی مشخص از بین می‌رود. باید در این حوزه به همه این مسائل و مشکلات توجه شود.

داوود رنگی، عضو اتحادیه واردکنندگان نهاده‌های دامی در ادامه این نشست از نقش دولت در بی‌ثبات‌تر شدن بازار گفت؛ هر چه سهم دولت در بازار بیشتر باشد، بی‌ثباتی هم در بازار بیشتر شده است. این موضوع در حوزه نهادهای دامی هم قابل‌تعمیم است. مثلاً خیلی از ذرت‌ها قبل از رسیدن به دست مصرف‌کننده، فاسد می‌شود و تاریخ‌مصرف برخی از کالاهای مصرفی می‌گذرد و یا تاریخ انقضا را تغییر می‌دهند.

او ادامه داد: ما ملاک و معیار مشخصی نداریم تا ابعاد این آسیب‌ها را بررسی کنیم ولی باید مدیرت منابع ارزی در تصمیم‌گیری خود به همه این موارد فکر کند. یا مثلاً در نظام تصمیم‌گیری برای مرغ مادر سهمی از جو سبوس در نظر گرفته نمی‌شود و باید از بازار آزاد تهیه کنند.

به گفته رنگی، ما مصرف‌کننده ذرت برزیل در بازار هستیم ولی درنهایت هیچ نقشی در انتخاب کالای خود نداریم؛ گاهی به‌جای ذرت برزیل، ذرت اوکراین را تهیه می‌کنیم و یا فروشنده آن را به‌جای ذرت برزیل عرضه می‌کند.؛ اینکه دو میلیون تن ذرت دست مصرف‌کننده می‌رسد یک مسئله است و اینکه دفاتر فروش چرا این روزها پررونق شده است.

به گفته رنگی باید نگاه خود را به ذخایر استراتژیک کشور تغییر دهیم؛ فروش و عرضه محصولات در بازارگاه به فساد سیستماتیک دامن می‌زند.

مهدی نهاوندی، عضو هیات مدیره عضو اتحادیه واردکنندگان نهاده‌های دامی از عملکرد سامانه بازارگاه دفاع کرد و گفت وجود این سامانه باعث شده که مردم و جامعه بدانند که واردکننده‌ها کمترین حاشیه سود را زا ین حوزه می‌برند ولی باید مشخص شود که این سودهای کلان به جیب چه کسانی می‌رود؟ مردم می‌دانند که این حاشیه سود به جیب واردکننده نمی‌رود و این تکلیف بخش خصوصی را با فساد و بدنامی مشخص کرده است.

او تأکید کرد: ما الآن در شرایط بحرانی و تحریم به سر می‌بریم و باید دولت برنامه دقیقی داشته باشد.

عباس حاجی‌زاده، دبیر اتحادیه واده کننده نهاده‌های دام و طیور هم در این نشست گفت که در شرایط تحیریم باید دولت شفاف با مردم درباره مسائل و مشکلات بگوید و از مردم درباره راه‌حل‌ها نظرخواهی کند. تعیین ضوابط، تخصیص ارز، واگذار ارز و ضوابط تخصیص توسط وزارتخانه‌ها یا بانک مرکزی باید مشخص شود؛ از طرفی همه ضوابط گمرک، سازمان بنادر هم شفاف باشد و این‌ها باید در شبکه‌ای به‌طور دقیق آورده شود. اگر شفافیت سرلوحه کار باشد از فساد هم جلوگیری می‌کند. سامانه بازارگاه باید میدان عرضه باشد ولی ما آمار دقیقی از وضعیت نداریم؛ این در اطلاعات در حوزه‌های مختلف غیرقابل دسترسی است.

سید جلال طیبن‌طیبا، عضو هیات مدیره اتحادیه واردکنندگان نهادهای دام و طیور ایران درباره سامانه بازارگاه گفت که در این سامانه نقش واردکننده به‌عنوان توزیع‌کننده تقلیل داده‌شده است. از طرفی مسائل و مشکلات این حوزه از وضعیت اینترنت، سواد اینترنتی مصرف‌کننده‌ها تا نحوه دسترسی، وضعیت بانک عامل که فقط بانک کشاورزی انتخاب‌شده تا تأمین مالی، بارگیری، تأخیر در ارسال بارها همه از مشکلات این حوزه است.

سید محمدرضا بنی‌طبا، نماینده انجمن صنایع فراورده‌های لبنی هم گفت که آنچه در وضعیت بازار نهاده‌ها اتفاق افتاده تحت تأثیر شیوه اختصاصاً ارز 4200 تومانی است؛ این ارز به ابتدای زنجیره اختصاصاً داده می‌شود ولی در انتهای زنجیره سبب اخلال می‌شود؛ برای همین نه دامدار رضایت دارد و نه مصرف‌کننده.

او معتقد است که کار سخت این است که دولت تصمیمی سخت بگیرد؛ ماجرای تخصیص ارز و اخلال در نظام بازار را حل کند؛ به‌جای اختصاصاً ارز به دامدار تسهیلات ارائه دهد و درنهایت برای حمایت از مصرف‌کننده به تعهدات خود عمل کند؛ یکی از این تعهدات توزیع شیر رایگان در مدارس است.

بنی‌طبا عنوان کرد که در شرایط حاضر ارز نیمایی اختضاص داده شده به گاوی شیری و گوشتی تفاوت دارد؛ درحالی‌که اینها یک محصول مصرف می‌کنند. در چنین شرایطی 800 کارگاه تعطیل‌شده و 12 هزار شغل ازدست‌رفته است.

اشرف مرتضایی، عضو کمیسیون بازرگانی داخلی از نحوه اختصاص ارز به کالاهای اساسی سؤال کرد و اینکه ارز اختصاصاً داده‌شده در بودجه سال 1399 با توجه به نفت 50 دلاری بسته‌شده بود، حالا که قیمت نفت تغییر کرده وضعیت ارز اختصاصاً داده‌شده به کالاهای اختصاصی و تأثیران بر قیمت‌ها چگونه خواهد بود؛ نوع سیاست‌های حمایتی در بازار چگونه خواهد بود؟

کاوه زرگران، عضو کمیسیون بازرگانی داخلی اتاق ایران  معتقد است که نظام توزیع بازار دچار مشکلات عدیده‌ای است و سامانه بازارگاه کارایی لازم ندارد. او گفت وقتی تفاوت قیمت جو، کنجاله و سویا در بازار آزاد و بازارگاه 50 درصد متفاوت باشد، عده‌ای را وادار به تخلف می‌کند.

بعد از آن مجید موافق قدیری از نحوه تصمیم‌گیری در دولت انتقاد کرد و گفت که سامانه بازارگاه معایب و مزایی دارد. اما درنهایت پیشنهاد ما این است که سازمان حمایت منحل شود و اگر این سازمان نباشد خیلی از مسائل و مشکلات اقتصاد ایران حل خواهد شد و خیلی از نهادهای بروکراتیک برای کنترل فساد موضوعیت ندارد؛ چون فسادی از جنس و شکل امروز رخ نخواهد داد.

نوبت به ولی‌الله فریادرس، نماینده وزارت جهاد کشاورزی که رسید گفت ما بنای تعامل با بخش خصوصی داریم و قد ما اصلاً تقابل نیست.

او گفت: سامانه بازارگاه باوجود مشکلاتی که دارد به خیلی از بی‌سامانی‌ها پایان داده است ولی باید سعی شود مشکلات این سامانه برطرف شود.

او پیشنهاد داد که همه ایرادها مکتوب شود تا به‌صورت کامل در وزارت جهاد کشاورزی پیگیری شود. از طرفی باید به این نکته توجه کرد که این بازار بدیلی ندارد و برای کنار گذاشتن آن سامانه هیچ دلیلی ندارد.

فریادرس تأکید کرد: دخالت دولت در بازار به دلیل شکست بازارها است. کالای یارانه‌ای، کالای بازار آزاد و رقابتی نیست ولی نباید تصمیم‌گیری‌ها طوری باشد که بخش خصوصی شکست بخورد.

او ادامه داده ما به دنبال این هستیم که تأمین ارز نهاده‌ها را تأمین کنیم، ما به دنبال راه‌حلی برای تأمین ارز، تهاتر کالا و غیره هستیم.

او ادامه داد: سیاست دولت حذف ارز رسمی است و می‌خواهد درباره آن تصمیم‌گیری کند. دولت هنوز نتوانسته ارز کالای اساسی را تأمین کند اما باید به عوامل بازار هم توجه شود.

بعد از آن تورج صارمی، معاونت امور تولیدات دامی جهاد کشاورزی درباره نحوه اختصاص ارز در نهاده‌های دامی گفت. 1.6 میلیون تن نهاده دامی نیاز داریم و در این زمان حدود 60 درصد این نهاده‌ها تأمین‌شده است. اگر این حجم از نیاز تأمین نشود درنهایت تقاضا تشدید می‌شود، قیمت بالاتر می‌رود، مشکلات در بازار غیرقابل‌کنترل می‌شود. البته ما به سمت اتوماتیک کردن سامانه هم هستیم و باید درنهایت از همه ظرفیت‌های سامانه استفاده کنیم.

درنهایت محبوبه دهقانی، نماینده بانک مرکزی از اختصاص ارز 1 میلیارد 22 میلیون دلار در سال 1399 گفت. او گفت ارز اختصاصاً داده‌شده به جو 20 میلیون دلار، کنجاله 45 میلیون دلار و ذرت 426 میلیون دلار است.

او ادامه داد: ارز اختصاص داده‌شده با جهاد کشاورزی حدود 156 میلیون دلار است. البته این کل بضاعت بانک مرکزی است که در اردیبهشت‌ماه و خردادماه نسبت به فروردین‌ماه بیشتر شده است.

مظفر علیخانی در پایان نشست بار دیگر برحل‌وفصل مسائل و مشکلات فرآیند واردات و ترخیص نهاده‌های دامی، بازنگری و اصلاح سامانه بازارگاه، انتشار آمار  و اطلاعات مرتبط به ثبت سفارش، ترخیص ارز، تامین ارز، واردات و ترخیص نهاده‌های دامی و شفاف‌سازی در این زمینه و انتقال کالا به چرخه اقتصادی کشورها به جای برگشت ارز، باتوجه به محدودیت‌های ناشی از تحریم‌های اقتصادی تاکید کرد.

علیخانی همچنین از تشکل‌های ذی‌ربط درخواست کرد که نظرات و پیشنهادهای خود را به صورت مکتوب به اتاق ایران ارائه دهند.