با توجه به گسترش ویروس کرونا در سراسر جهان، ابعاد مختلف زندگی بشر، تحت تأثیر آن قرار گرفته و با توقف و یا کاهش بسیاری از فعالیت‌ها، تأثیرات مثبتی بر محیط‌زیست بر جای گذاشته است. در این راستا تصاویر ماهواره‌های فضایی و آمارهای مختلف نشان‌دهنده کاهش آلودگی‌های زیست‌محیطی است. با توجه به شرایط موجود، سؤال اساسی این است که آیا در دوران پساکرونا وضعیت مساعد زیست‌محیطی در جهان حفظ خواهد شد؟
در این خصوص پیش‌بینی‌های متعددی وجود دارد؛ گروهی اعتقاد دارند که عملکرد کشورها می‌تواند به‌گونه‌ای پیش برود که از فرصت ایجاد شده برای تداوم حفاظت محیط‌زیست استفاده شود؛ در مقابل گروهی دیگر بر این باورند که در اندیشه بشر همواره رشد اقتصادی بر حفاظت از محیط‌زیست برتری داشته و بعید است انسان در این دوران بخواهد اهداف اقتصادی خود را قربانی پایداری و حفاظت محیط‌زیست کند.
این گروه بر تجربه رکود سال 2009 میلادی اشاره می‌کنند که بعد از پایان یافتن آن، انتشار آلاینده دی‌اکسید کربن بیش از گذشته افزایش یافت. از طرفی بسیاری از کشورها موظف هستند که در کنفرانس تغییرات اقلیمی در سال 2021 عملکرد خود را در جهت تعهداتی که در توافقنامه پاریس داده‌اند، ارائه کنند.
یکی از مهم‌ترین گام‌هایی که می‌توان در این جهت برداشت، استفاده از ابزارهای لازم جهت بازیابی سبز است. بازیابی سبز مفهومی است که به یکپارچه‌سازی رابطه توسعه اقتصادی و حفاظت از محیط‌زیست اشاره دارد و در حوزه‌های مختلفی می‌توان آن را مورد ارزیابی قرار داد. تغییر روند مصرف و تولید نفت و سایر سوخت‌های فسیلی یکی از این حوزه‌هاست.
پیش از شیوع ویروس کرونا، پیش‌بینی‌ها مبنی بر آن بود که مصرف سوخت‌های فسیلی تقریباً تا سال 2030 کاهش می‌یابد. از طرفی با توجه به وضعیت فعلی مشاهده می‌شود که قیمت نفت و میزان تولید آن بسیار کاهش یافته و این تغییرات می‌تواند فرصتی برای توجه به انرژی‌های تجدیدپذیر تلقی شود. مورد دیگر کاهش و محدودیت بسیاری از فعالیت‌ها است که در نتیجه آن بسیاری از امور به‌صورت دورکاری انجام می‌شوند؛ ازاین‌رو زمینه‌ای برای تقویت فعالیت‌های الکترونیکی ایجاد شده تا با رفع چالش‌های آن و توجه به شیوه درست استفاده از ابزارهای مرتبط، بستری برای آلودگی‌ها ایجاد شود.
در همین راستا، حوزه‌هایی مانند مدیریت آب و پسماند نیز بسیار اهمیت دارند. در دوره شیوع کرونا به دلیل لزوم رعایت بهداشت و درمان‌های پزشکی، زباله‌های عفونی و شیمیایی افزایش یافته و در صورت عدم کنترل آن در آینده مشکل‌ساز خواهند شد. از طرف دیگر مدیریت آب با توجه به چالش‌های کمبود آب و افزایش مصرف آن در پساکرونا اهمیت می‌یابد.
توجه به مشاغل سبز و حمل‌ونقل سبز نیز از دیگر ارکان مهم تحقق بازیابی سبز هستند. در شرایط کنونی بسیاری از افراد شغل خود را از دست داده‌اند؛ برای جبران خسارت وارد شده به حوزه مشاغل، لازم است بسترهای جدیدی فراهم شود تا با استفاده از آن مشاغل از دست رفته به نحوی دیگر احیا شوند و همچنین گامی در جهت حمایت‌های زیست‌محیطی برداشته شود.
یکی از این حوزه‌ها حمل‌ونقل سبز است. مطالعات نشان می‌دهند که حمل‌ونقل به‌عنوان یکی از اصلی‌ترین انتشاردهندگان آلاینده در جهان شناخته می‌شود؛ بنابراین بازیابی آن در مسیر سبز گامی بزرگ در جهت حفاظت‌های زیست‌محیطی تلقی می‌شود. اظهارات سازمان بین‌المللی کار نیز نشان می‌دهد که سرمایه‌گذاری بر حمل‌ونقل سبز می‌تواند میلیون‌ها شغل جدید ایجاد کند و به کشورها کمک نماید تا به سمت اقتصادهای سبزتر و سالم‌تری حرکت کنند.
بررسی این ابزارها و مشاهده وضعیت کشور ایران نشان می‌دهد که توجه به ابعاد اقتصاد سبز در کشور مورد غفلت قرار گرفته و آسیب‌های فراوان زیست‌محیطی در مسیر رشد اقتصادی گریبان گیر کشور شده است. ایران همواره در سال‌های اخیر به درآمدهای نفتی متکی بوده و با توجه به تحریم‌های حال حاضر، بیش‌ازپیش متحمل بحران‌های اقتصادی شده است.
از طرف دیگر تعهد ایران برای کاهش انتشار آلاینده در توافقنامه پاریس، عامل دیگری است که لزوم توجه به محیط‌زیست را افزایش می‌دهد. با توجه به همه مشاهدات ضرورت دارد تا برای حل بحران‌های ناشی از کرونا، اقداماتی صورت گیرد تا در بلندمدت آسیبی برای محیط‌زیست در بر نداشته باشد.
برای آغاز این اقدامات ابتدا باید چالش‌های بازیابی سبز موردتوجه قرار گیرد، سپس با راهکارهایی همچون وضع مقررات اصولی، تغییر الگوی مصرفی، گسترش ایده‌های نوآورانه زیست‌محیطی و ایجاد ضمانت‌های هدفمند برای جذب منابع مالی بخش خصوصی در سرمایه‌گذاری سبز، مسیر تحقق اهداف توسعه پایدار را هموار سازد.
متن کامل بولتن مسائل روز اقتصادی خردادماه 1399 مشتمل بر دو گزارش «پساکرونا؛ فرصتی برای بازیابی سبز» و «اثرات اقتصادی کرونا بر صنعت گردشگری» را از اینجا دریافت کنید.