این‌روزها گروه‌های متعدد کارآفرینی، کارفرمایی و کارگری چه مشکلاتی دارند؟ مشکلات ناشی از تحریم، شیوع ویروس کووید 19 و مشکلات ساختاری اقتصادی باعث شده که مردم از ناامیدی پنهان و آشکار رنج ببرند. اما این ناامیدی چه تاثیری در حوزه کارآفرینی دارد؟
علی‌اصغر سعیدی، جامعه‌شناس اقتصادی در گفت‌وگو با «پایگاه خبری اتاق ایران» درباره وضعیت کارآفرینی در ایران امروز می‌گوید: این روزها گروه‌های اجتماعی مثل گروه‌های کاری و کارآفرینی، مصرف‌کننده‌ها، تولیدکننده‌ها و گروه‌های سنی مختلفی زنان و مردان یاس متفاوتی را تجربه می‌کنند. البته نوع ناامیدی در جامعه متفاوت است و نمی‌توانیم از یک پدیده یک شکل حرف بزنیم. جوانان مستعد ناامیدی بیشتری در حوزه فردی و جمعی هستند. این در کشورهای توسعه یافته هم که افق‌های پیشرفت و توسعه در آنجا مشخص است، وجود دارد.
او ادامه می‌دهد: وقتی به مسائل و مشکلاتی چون تحریم، شیوع ویروس کووید 19 و بیکاری اشاره می‌کنید، حتما این پدیده‌ها ناامیدی اجتماعی در پی دارد و ناامیدی اجتماعی بر روند کار افراد و کارآفرین‌ها تاثیرگذار است.
به گفته سعیدی کارآفرین‌ها گروه‌هایی هستند که رفتارهای ریسک‌پذیری دارند. هر چقدر افق آینده در نظر این طیف تاریک باشد میزان ریسک‌پذیری آنها کاهش می‌یابد. میزان ریسک‌پذیری مثل سرمایه‌گذاری کاهش می‌یابد و آنها به سمت ریسک منفی روی می‌آورند. این مسئله اثر مختلفی بر روی مصرف کننده‌ها دارد.
سعیدی ادامه می‌دهد: در مواقع ناامیدی و افق‌های نامعلوم تولید کننده سرمایه خود را یا از کشور خارج می‌کند؛ یا سعی می‌کند سرمایه‌گذاری جدیدی انجام ندهد اما مصرف‌کننده هم در این میان رفتار خاصی از خود نشان‌می‌دهد.
او درباره چیستی رفتار مصرف‌کننده‌ها می‌گوید: اینها به سمت خرید و تهیه کالای بادوام و اساسی روی می‌آورند و کمتر به سمت کالای لوکس می‌روند. در بسیاری از موارد میزان کالای بادوام بیشتر می‌شود. البته این بستگی به سطح درآمد افراد هم دارد. البته در میان طبقه‌ای هم مصرف کالاهای کم دوام بالاتر می‌رود. از طرفی افراد سعی می‌کنند نیاز ضروری خود را برطرف کنند و دست به انبار کالای مصرفی می‌زنند.
سعیدی به الگوی رفتاری سیاست‌گذاران در مواقع بحران اشاره می‌کند و می‌گوید: سیاست‌های دولت اگر به سمت مقررات‌گذاری زائد باشد رانت را به همراه خواهد داشت. فعال اقتصادی در این شرایط تمرکز خود را برای گرفتن رانت خواهد گذاشت. رفتار مردم در زمان بالا رفتن قیمت ارز و طلا نشان داد که در شرایط بی‌ثباتی رفتارهای اقتصادی مردم جهت‌گیری خاصی دارد. اینجا مقصر اصلی مردم و کارآفرین نیست، بلکه دولت است که سیاست رانت‌خیز مثل تعدد مقررات، مجوزها و امضاهای طلایی و دادن اطلاعات به گروه‌های خاص را تدوین می‌کند.
او تاکید می‌کند: در شرایط ابهام میزان سرمایه‌گذاری در هر حوزه‌‌ای حتی کالای مصرفی پایین می‌آید و میزان ریسک افراد برای سرمایه‌گذاری مجدد هم پایین می‌آید.
به گفته سعیدی جهت‌گیری رفتاری کارآفرین‌ها در دوره ناامیدی متفاوت است. شرایط ناامید کننده در جایی است که انباشت سرمایه ممکن نیست. در این شرایط احترام به مالکیت خصوصی و حفاظت از سرمایه و احترام به سرمایه ممکن نیست. در شرایطی که کارآفرینی توان تبدیل سرمایه متغیر به ثابت را دارد، می‌تواند امیدوار باشد و در نبود این شرایط، ناامیدی به وجود می‌آید.
او تاکید می‌کند: البته در جامعه در هر شرایط چه جنگ و صلح و چه در سلطه نظام سیاسی دموکراتیک و غیردموکرایتک باز هم می‌توانیم درباره امید فرد حرف بزنیم و گفتن از امید و ناامیدی نسبی است؛ اما آنچه مشخص است اینکه هر قدر میزان انباشت سرمایه بیشتر باشد کارآفرین امیدوار می‌شود.