کمیسیون بازرگانی داخلی اتاق ایران با حضور نمایندگان وزارت صنعت، معدن و تجارت، هیئت‌رئیسه انجمن واردکنندگان برنج و جمعی از فعالان بخش خصوصی به‌منظور بررسی مشکلات موجود در حوزه تولید و واردات برنج تشکیل جلسه داد و انتقاد از نبود آمار دقیق در خصوص سرانه تولید، واردات و مصرف برنج، ازجمله نکاتی بود که فعالان این حوزه موردتوجه قراردادند.
در همین ارتباط، کاوه زرگران رئیس کمیسیون بازرگانی داخلی اتاق ایران خاطرنشان کرد که بخشی از مهم‌ترین مشکلات موجود در حوزه برنج ناشی از عملکرد سازمان‌های ذی‌ربط در این حوزه است که متأسفانه هنوز متولی برنج در کشور مشخص نیست و هرساله شاهد ارائه آمارهای مختلف از وزارت صنعت، وزارت جهاد کشاورزی و مرکز آمار هستیم.
به باور او، ناقص بودن این آمار ارائه‌شده باعث شده تا قدرت برنامه‌ریزی از فعالان اقتصادی سلب شود.
زرگران در ادامه افزود: به‌رغم اینکه بخش خصوصی بازیگر اصلی در حوزه تولید و واردات برنج است اما متأسفانه شاهدیم که در تصمیم‌گیری‌ها، به نظرات این بخش توجه نمی‌شود و هرساله شاهد تکرار سیاست‌های اشتباهی هستیم که باوجود تأکید فعالان بخش خصوصی بر اصلاح آن‌ها و ارائه پیشنهادهای لازم اما همچنان مورد بی‌توجهی قرار می‌گیرد...
زرگران با اشاره به اقدام شرکت بازرگانی دولتی در خصوص خرید گندم در فصل برداشت، این عمل را عقلانی توصیف کرد و گفت: تا قبل از این همیشه گفته می‌شده که برداشت گندم 14 میلیون تن بوده است اما درنهایت 8 میلیون تن خرید از سوی بخش دولتی بیشتر صورت نمی‌گرفت؛ اما با اقدام صورت گرفته از سوی شرکت مادر تخصصی بازرگانی امیدواریم که از طرفی شاهد فروش بیشتر کشاورزان باشیم و از طرفی هم جلوی قاچاق برنچ گرفته شود.
رئیس کمیسیون بازرگانی داخلی تأکید کرد: تصمیم گیران و فعالان بخش خصوصی بر این باور هستند که حمایت از کشاورزان و تولید داخل باید سرلوحه همه سازمان‌ها و مراجع ذی‌ربط باشد، اما متأسفانه بعضاً شاهدیم که به بهانه حمایت از تولید و جهش تولید، سیاست‌های دیگری اخذ و اجرا می‌شود.
تغییر ارز واردات برنج از 4200 تومانی به نیمایی، از دیگر مشکلاتی بود که عباس توکلی رئیس انجمن واردکنندگان برنج ایران مطرح و اظهار کرد: متأسفانه ارز نیمایی نیز به‌صورت قطره‌چکانی اختصاص می‌یابد و همین امر موجب به افزایش 4 برابری هزینه‌های واردکنندگان برنج شده است.
او گفت: تنها مسئول و مرجع تصمیم‌گیری برای تخصیص ارز در کشور بانک مرکزی است و ادامه بلاتکلیفی و تهدید امنیت غذایی کشور و صنعت واردات برنج به‌عنوان دومین کالای استراتژیک کشور، هیچ دفاع و بهانه‌ای را باقی نمی‌گذارد و به نظر می‌رسد در صورت عدم تأمین منابع ارز نیمایی، باید سایر روش‌ها در نظر گرفته شود.
به باور توکلی عدم تصمیم‌گیری و پاسخگویی به مشکلات این صنعت، موجب تحمیل تبعات اقتصادی جبران‌ناپذیر و تکرار تجربه تلخ سال‌های گذشته در تأمین و مصرف برنج خواهد شد.
مرتضی شاه‌حسینی مشاور عالی انجمن واردکنندگان برنج نیز «عدم وحدت رویه در دستگاه‌های ذی‌ربط» را ازجمله مهم‌ترین مشکلات موجود در حوزه تولید و واردات برنج عنوان و خاطرنشان کرد: متأسفانه نبود آمارهای که یقیناً بر اساس گزارش میدانی نیستند باعث شده تا راستی آزمایی در حوزه برنج با مشکلات عدیده‌ای مواجه شود. علاوه بر این، ارائه آمارهای غیرواقعی باعث سیاست‌گذاری‌های اشتباه می‌شود و درنهایت اتفاقی که به بازار تحمیل خواهد شد، افزایش قیمت برنج کیفی ایران و خروج بیشتر این کالای اساسی از سبد خرید خانوار است. ایشان ضمن تاکید بر اشتباه بودن آمارهای اعلام شده گفت: بر اساس آمار اعلام شده توسط وزارت جهاد کشاورزی در عرض یکسال 1 میلیون و 500 هزار تن به شلتوک کشور اضافه شده است و این بدین معنی است که یا باید بذر تراریخته باشد ۷ یا زمین حاصلخیز بیشتری در اختیار داشته باشیم و یا نهاده‌های جدیدی با کیفیت بالاتر و در حجم انبوه در اختیار داشته باشیم.
ایشان وجود محاسبات اشتباه در تخمین نیاز کشور به واردات برنج را از دیگر مشکلات موجود قلمداد کرد و افزود: با محاسبات اشتباه دولت تولید برنج کشور را 2 میلیون و 900 هزار تن برآورد می‌کند و بر این اساس اعلام می‌کند که به واردات برنج نیاز نداریم و سؤال پیش می‌آید که چرا دولت راستی‌آزمایی نمی‌کند و امار واقعی تولید برنج داخل را اعلام نمی‌کند؟
او در ادامه گفت: بر اساس اعلام رسمی وزارت جهاد 613 هزار متر مکعب زمین کشاورزی جهت کشت برنج در کشور داریم و پیش بینی می‌شود امسال حدود 2 میلیون تن برداشت شود و بنابراین اعلام برداشت 2 میلیون و 900 هزار تن برنج در سال جاری به نوعی آمارسازی است.
نایب رئیس کمیسیون بازرگانی داخلی نیز وجود آمارهای اشتباه در اقتصاد کشور را مشکلی قدیمی دانست و گفت: شاهد هستیم که هیچ آماری صحیح نیست و هرکسی می‌خواهد آمارها را به نفع خودش تعریف کند. حتی در یک وزارتخانه و یک انجمن آمارهای چند کارشناس با یکدیگر متفاوت است. آمارهای ارائه شده در خصوص کوچک شدن سبد خانوار نیز غلط است و سبد خانوار بدلیل تورم شدید بیش از آمار موجود کوچک شده است.
خسرو فروغان سایه مشکلات بازرگانی داخلی کشور را فراتر از مشکلات واردات برنج دانست و اضافه کرد: امسال درخصوص کلیه کالاها تخصیص ارز صورت نگرفته است. آمار واقعی واردات کالاها امسال نسبت به سال قبل کاهش زیادی داشته‌است و بسیاری از کالاهای مختلف موجود از طریق قاچاق وارد کشور شده‌اند. باتوجه به تحولات صورت‌گرفته در مناسبات سیاسی منطقه پیش‌بینی می‌شود در آینده در واردات قاچاق کالا نیز با مشکل مواجه شده و کمبود شدید کالا در کشور مشاهده خواهدشد و باید در این خصوص چارهای اندیشید. ایشان در ادامه پیشنهاد کرد تخصیص ارز به واردکنندگانی که با پذیرش ریسک فراوان همچنان به تأمین کالاهای داخل کشور می‌پردازند، کمافی‌السابق ادامه یابد.
بی‌توجهی دولت به نظرات بخش خصوصی
محمد مختاریان، نایب‌رئیس انجمن واردکنندگان برنج نیز در این نشست به انتقاد از نحوه عملکرد دولت و بی‌توجهی بانک مرکزی به نظرات بخش خصوصی پرداخت و اظهار کرد: متأسفانه رفتار غلط جاافتاده این است که هر زمان دولت تصمیم بگیرد، بخشنامه‌ای را بدون توجه به صلاح و نفع بخش خصوصی ابلاغ می‌کند و بخش خصوصی هم موظف به انجام آن است.
به گفته مختاریان با تصمیم بانک مرکزی مبنی بر هدف ارز 4200 تومانی به برنج، برندی در حوزه برنج قادر به رقابت نیست و برنده بازار کسی است که زودتر بتواند ارز نیمایی بگیرد.
مختاریان به نمایندگی از انجمن واردکنندگان برنج پیشنهاد داد تا شرکت مادر تخصصی بازرگانی ایران 50 درصد ذخایر استراتژیک خود را از محل برنج ایرانی تأمین کند.
تحلیل روند تولید، تجارت، مصرف و قیمت برنج
در ادامه این نشست، کمیسیون بازرگانی داخلی اتاق ایران در گزارشی با عنوان «بررسی چالش‌های واردات، تأمین برنج، افزایش قیمت داخل، مرور تولید و قیمت جهانی»، روند تولید، تجارت، مصرف و قیمت برنج را در ایران و جهان مقایسه کرد.
بر این اساس، با احتساب حداقل 65 درصد ضریب استحصال برنج، تولید برنج کشور معادل 2.9 میلیون تن در سال 1398 بوده است. علاوه بر این، بر اساس گزارش مرکز آمار در سال 1397، سطح زیر کشت برنج در کشور 397 هزار هکتار و میزان تولید 1.96 میلیون تن شلتوک بوده است.
در جهان نیز، میزان تولید برنج در سال 2018 درمجموع بیش از 782 میلیون تن بوده است که تولید جهانی برنج از 686 میلیون تن در سال 2009 به رقم فوق رسیده و 14 درصد رشد داشته است.
طبق گزارش مذکور، در چهارماهه نخست سال 1399 حدود 670 تن برنج به ارزش 1.1 میلیون دلار برنج از کشور صادرشده که نسبت به مدت مشابه سال قبل 141 درصد به لحاظ وزنی و 46 درصد به لحاظ ارزشی افزایش‌یافته
است. در چهار ماه ابتدایی سال 1398 تنها 280 تن برنج به ارزش حدود 750 هزار دلار برنج از کشور صادرشده بود.
واردات برنج ایران
واردات برنج از 1 میلیون تن سال 1384 به حدود 1.95 میلیون تن در سال 1392 رسیده بود، اما در سال 1394 به رقم کمتر از 745 هزار تن کاهش‌یافته است. در سال 1398 نیز، بیش از 1.64 میلیون تن برنج به ارزش 1 میلیارد و 688 میلیون دلار به کشور واردشده که نسبت به پنج سال قبل بیش از دو برابر افزایش‌یافته است.
از ابتدای امسال تا 27 مردادماه بیش از 392 هزار تن باارزشی معادل 355 میلیون دلار واردات قطعی برنج انجام‌شده است؛ به عبارتی این حجم برنج با انجام تشریفات گمرکی و پرداخت حقوق ورودی از گمرک ترخیص قطعی شده است که نسبت به مدت مشابه سال قبل 56 درصد به لحاظ وزنی و 63 درصد به لحاظ ارزشی کاهش‌یافته است.
در گزارش تهیه‌شده از سوی کمیسیون بازرگانی داخلی اتاق ایران، عدم تخصیص ارز، تبدیل ارز واردات از 4200 تومانی به نیمایی، متوقف بودن مقادیر قابل‌توجهی برنج (رسوب 500 هزار تن برنج از بهمن‌ماه سال 1398 در گمرک (در بندرها به دلیل عدم تعیین تکلیف ارز، کاهش واردات برنج پاکستانی و هندی) به دلیل محدودیت‌های ناشی از FATF)، قیمت تمام‌شده بالای برنج داخلی و عدم توان تأمین در دهک‌های پایین جامعه، اتمام فصل برداشت و ممنوعیت واردات از ابتدای شهریورماه و اختلاف آمار سرانه مصرف برنج از مهم‌ترین چالش‌های موجود در حوزه برنج است.
فایل کامل گزارش تحلیل روند تولید، تجارت، مصرف و قیمت برنج را ازاینجا دانلود کنید.