از اول مردادماه 1399 روند صدور کارت بازرگانی به سامانه جامع تجارت سپرده شد؛ دو هفته بعد، پانزدهم مردادماه قرار شد تمدید کارت‌ها هم از طریق این سامانه صورت بگیرد. اما این سامانه به گفته فعالان اقتصادی نواقص جدی دارد که بارها مورد اعتراض فعالان اقتصادی و رئیس اتاق ایران قرار گرفته است. تا اینکه درنهایت در مکاتبات و مذاکرات رئیس اتاق ایران با معاون اول رئیس‌جمهور، سرپرست وقت و فعلی وزارت صنعت، معدن و تجارت و رئیس سازمان توسعه تجارت ایران، به ایرادهای موجود در سامانه و اخلال‌های ناشی از آن در روند تجارت خارج تاکید شد. نتیجه این تلاش‌ها این بود که مقرر شد فرآیند صدور و تمدید کارت‌های بازرگانی برای مدت دو ماه به سامانه قبلی بازگردد.
در واقع، به استناد قوانین و مقررات و اسناد بالادستی از جمله ماده ۳ قانون مقررات صادرات و واردات، بند (ت)، ماده ۶، ماده ۳ آئین‌نامه اجرایی و مواد ۵ و ۶ قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز، فرآیند جدید صدور کارت بازرگانی تغییر یافت و روند صدور یا تمدید کارت بازرگانی، از «سامانه یکپارچه کارت بازرگانی هوشمند» به «سامانه جامع تجارت» منتقل شد اما به گفته فعالان اقتصادی به خاطر عدم رفع ایرادات و نواقص سامانه جامع تجارت، کار در مرحله اجرا با نواقص فراوانی همراه بود و مشکلات متعددی رقم خورد.
از طرفی به گفته علی ملایی، معاون کسب‌وکار اتاق ایران در گفت‌وگو با «پایگاه خبری اتاق ایران» در جلسه اتاق ایران با سازمان توسعه تجارت ایران، مقرر شد تا چند استان به عنوان پایلوت برای صدور کارت‌های بازرگانی از طریق سامانه جامع تجارت انتخاب شود و بدین ترتیب ایرادات سامانه جدید، به موازات بررسی روند فعالیت آن در فاز پایلوت، شناسایی و مرتفع شوند و فرآیند نهایی صدور کارت‌های بازرگانی با سهولت بیشتری انجام بگیرد اما وزارت صنعت، معدن و تجارت یکباره تصمیم به اجرایی کردن فرایند صدور و تمدید کارت بازرگانی در سامانه جامع تجارت برای تمامی استانها گرفت.
به‌گفته ملایی در ادامه ابلاغیه هفته گذشته جعفر سرقینی عنوان شده که این دو سامانه همزمان کار کند. ولی اتاق ایران همچنان اعتقاد دارد طی دو ماه فرصتی که آقای سرقینی در بخشنامه اعلام کرده‌اند، سامانه کارت هوشمند همچنان فرایند صدور و تمدید کارت بازرگانی را انجام دهد و سامانه جامع تجارت در این مدت در دو استان به صورت پایلوت به کار گرفته شود تا ایرادهای آن برطرف شود.
فعالان اقتصادی چه می‌گویند؟
علیرضا عزیزی، سرپرست خدمات بازرگانی اتاق مشهد، درباره نقایص موجود در سامانه جامع تجارت می‌گوید: مشکلات این سامانه مانع از آن شد تا برای حدود 50 روز کارتی صادر یا تمدید شود و تنها از طریق پیگیری‌های مستمر و نامه نگاری‌های متعدد اتاق‌های بازرگانی مشهد و ایران، سازمان صنعت، معدن و تجارت خراسان رضوی و سازمان توسعه تجارت بود که یک شرکت تولیدی دولتی (که محصولاتش بخشی از زنجیره تولیدات کارخانجات بزرگتر به شمار می‌آمد و با چالش توقف خطوط تولید خود به واسطه اتمام مواد اولیه مواجه بود)، توانست کارت بازرگانی‌اش را تمدید کند.
به گفته عزیزی حالا که به دستور سرپرست وزارت صنعت، معدن و تجارت، برای مدت دو ماه آینده، روند تمدید و صدور از سامانه قبلی پیگیری می‌شود، باز مشکلات به قوت خود باقیست؛ متاسفانه در مسیر انتقال بحث صدور و تمدید کارت بازرگانی به سامانه جامع تجارت، بحث استعلام ماده 186 قانون مالیات‌های مستقیم برای سامانه یکپارچه کارت بازرگانی هوشمند مسدود و این اقدام صرفاً در سامانه جامع تجارت میسر شد؛ لذا تا آن استعلام برای سامانه مجدداً فعالسازی نشود، نمی‌توان نسبت به صدور کارت بازرگانی اقدام کرد. در همین راستا همکاران ما در اتاق بازرگانی ایران در تلاش هستند تا سریع‌تر امکان استعلام مجدداً را برای ما برقرار کنند تا طی 2 ماه آتی بتوانیم موضوع صدور و تمدید کارت‌های بازرگانی را به انجام برسانیم.
سرپرست خدمات بازرگانی اتاق مشهد تاکید می‌کند: سازمان توسعه تجارت باید توجه داشته باشد که آیین‌نامه صدور کارت‌های بازرگانی یکسان است، لذا تفاوتی ندارد صدور این کارت‌ها توسط سازمان صنعت، معدن و تجار انجام بگیرد و یا از جانب اتاق ایران. منتها قابلیت‌های موجود در دو سامانه قبلی و فعلی، می‌تواند وجه تمایز کار باشد در حال حاضر به این نتیجه رسیده‌ایم که قابلیت سامانه جامع تجارت بالاتر از سامانه یکپارچه کارت بازرگانی هوشمند نیست. در واقع سامانه یکپارچه کارت بازرگانی قریب به 10 سال است که راه اندازی شده و نواقص آن طی این مدت برطرف شده است لذا سازمان توسعه تجارت و یا نهادهای نظارتی و دولتی به هر گونه استعلامی که نیاز دارند می‌توانند آن را از سامانه یکپارچه کارت بازرگانی هوشمند اخذ کنند، چرا که تمامی مجموعه اطلاعاتی در این سامانه قابل دریافت و کنترل است.
مهلت دو ماهه کافی نیست
عزیزی با انتقاد از تصمیمات خلق الساعه در روند صدور و تمدید کارت بازرگانی می‌گوید: متاسفانه برخی از مسئولان به دلیل نگرش اشتباه بر این باورند که اگر روند صدور کارت بازرگانی دشوارتر باشد، می‌توانند از ارتکاب تخلفات جلوگیری کنند. در صورتی که اگر قوانین و مقررات صحیح در حوزه صدور کارت‌های بازرگانی تدوین شود و نظارت به موقع انجام بگیرد، با هیچ مشکلی در حوزه تجارت خارجی مواجه نخواهیم بود. اخذ تصمیمات، بدون کار کارشناسی یا بی توجه به دیدگاه‌های بخش خصوصی باعث می‌شود تا بازرگان اصلی، تاجر واقعی و تولیدکننده اصیل آسیب ببینند.
او معتقد است که مهلت دوماهه وزارت صنعت، معدن وتجارت برای رفع مشکلات و خلاء های سامانه جامع تجارت کافی نیست و تاکید می‌کند: طبیعتاً اصلاح مشکلاتی که در این 50 روز مشاهده شد، در مدت دو ماه بسیار دشوارخواهد بود.
عزیزی در پاسخ به «تکلیف متقاضیان صدور و تمدید کارت بازرگانی در این دو ماه چیست و آیا سامانه قدیمی پاسخگوی آن‌ها خواهد بود؟» می‌گوید: به محض اینکه استعلام ماده 186 قانون مالیات‌های مستقیم برای سامانه کارت‌های بازرگانی هوشمند فراهم شود، بازرگانان می‌توانند به اتاق‌های بازرگانی در استانها مراجعه کنند تا اقدامات لازم به منظور صدور کارت بازرگانی برای آن‌ها در مهلت تعیین شده (دوماهه) انجام بگیرد.
چالش تبادل اطلاعات در سامانه جامع تجارت
بخشی از اقدامات برای صدور و تمدید کارت بازرگانی در سامانه جامع تجارت به صورت سیستمی مورد پیگیری قرار می‌گیرد به طوری که اطلاعات میان چند دستگاه اجرایی تبادل می‌شود. حال اگر کارکرد این سامانه صحیح باشد، مشکلی نیست اما ظاهراً در فرآیند ورود و تبادل اطلاعات از سازمان صنعت، معدن و تجارت به اتاق ایران و سپس به اتاق مشهد و بالعکس چالش‌هایی برای فعالان اقتصادی به وجود آمده است.
مدیر یک شرکت قطعه‌سازی خودرو که نخواست نامش فاش شود، می‌گوید: در صورت لزوم هر گونه اصلاحیه و تغییر در پرونده، انجام این فرآیند بسیار زمانبر بود و متاسفانه قطعی چند روزه سامانه جامع هم بر مشکلات ما افزود.
او ادامه می‌دهد: جزیره‌ای عمل کردن سازمان‌های ذی ربط برای ثبت اطلاعات شرکت‌ها مشکلات عدیده‌ای را به وجود آورده است. متاسفانه مسائل مذکور سبب وارد شدن خسارات جبران ناپذیری به خطوط تولید شده است، من از 5 شهریور ماه پس از منقضی شدن کارت بازرگانی‌ام قادر به انجام هیچ گونه فعالیت بازرگانی و تجاری نبودم و مواد اولیه کارخانه در گمرکات متوقف شده و در ترخیص مواد اولیه با مشکل مواجه شدم. نکته حائز اهمیت آن است که توقف صنعت قطعه سازی ما موجب تعطیلی صنایع خودروسازی شده است. تبعات نواقص سامانه جامع تجارت به قدری فراوان است که نمی‌توان ارزیابی دقیقی از میزان خسارت وارده داشت.
ضعف پشتیبانی در سامانه جامع تجارت
سید سعید طباطبایی‌سیفی؛ مدیرعامل «بیلدر تجارت توس» درباره تجربه‌اش از انجام فرایندها در سامانه جامع تجارت می‌گوید: متاسفانه ضعف پشتیبانی سامانه جامع تجارت و تعلل در پاسخگویی به متقاضیان از نواقص مهم سامانه مذکور است چنان که کارشناسان ذی ربط به سامانه دسترسی نداشتند و قادر به پیگیری پرونده نبودند. علاوه بر این هیچ آموزشی به کارشناسان سازمان صنعت، معدن و تجارت استانها و شهرستان‌ها داده نشده بود و اجرای این پروسه برای آنان هم تازگی داشت.
به گفته طباطبایی ظاهراً پروسه صدور و تمدید کار بازرگانی از طریق سامانه جامع تجارت نه تنها بهبودی نیافته بلکه همان پروسه با پیچیدگی و دشواری بیشتری در سازمان توسعه تجارت طی می‌شود. وی تاکید می‌کند: متاسفانه بازرگانانی که در چارچوب قانون در حال فعالیت هستند به مدت یک ماه است که فعالیتشان متوقف شده است. به طوری که کالاهای بسیاری از بازرگانان در گمرک دپو شده و بابت دیرکرد تحویل این کالاها باید به مشتریان خود جریمه پرداخت کنند و منطقی نیست در شرایطی که تجار برای کشور ارزآوری دارند با چنین مشکلاتی مواجه شوند.