اقتصاد ایران بیش از هر زمان دیگری تحت فشار حداکثری تحریم های خصمانه دولت آمریکا قرار دارد. روندی که باعث کاهش معنادار درآمدهای نفتی ایران و تغییر نگاه سیاست گذار به سمت توسعه و تقویت اقتصاد غیرنفتی شده است.
اما در این میان، ضرورت افزایش صادرات غیرنفتی که موجب بازگشت ارزهای صادراتی شود، همواره مورد تاکید مقامات دولتی بوده است. هرچند با وجود تاکید سران سه قوه بر لزوم بازگشت ارزهای صادراتی به چرخه اقتصادی، شاهد بازنگشتن حجم معناداری از ارزهای صادراتی به کشور هستیم.
به گونه ای که در جدیدترین اظهار نظر رییس کل بانک مرکزی، هنوز حدود ۱۹ میلیارد دلار ارز حاصل از ارز صادرات به کشور بازنگشته است. هرچند بازگشت حدود ۸ میلیارد دلار ارز صادراتی به چرخه اقتصادی، باعث گشایش نسبی در تامین کالاهای اساسی و مورد نیاز کشور تا به امروز شده است.
اما یکی از فعالان اقتصادی معتقد است تمام تمرکز دولت بر بازگرداندن ارزهای صادراتی به چرخه اقتصادی، نمی تواند به عنوان تنها برنامه دولت برای تامین و تخصیص ارز مورد نیاز کشور در امر واردات کالا و خدمات باشد.
سیدحمید حسینی، دبیر اتاق مشترک ایران و عراق با تاکید بر تقویت سمت عرضه ارز در بازار گفت: در این شرایط بانک مرکزی باید تامین ارز کالاهای اساسی را در اولویت بگذارد و واردات در مقابل صادرات را در برنامه های خود قرار دهد و به طور مشخص لیستی از کالاهای صادراتی را در برابر کالاهای وارداتی قرار دهد تا با این روش، افزایش انگیزه صادرکننده را شاهد باشیم که در نهایت باعث رشد صادرات غیرنفتی و تقویت درآمدهای ارزی خواهد شد.
وی همچنین به پیشنهاد دیگری اشاره داشت و افزود: در این شرایط نباید تمام تمرکز بر بازگشت ارز صادراتی باشد، زیرا نمی تواند پاسخگوی نیازهای کشور باشد و ضرورت دارد که دولت و بانک مرکزی تهاتر را قانونی و ساماندهی کنند. ما یک ظرفیت بسیاری خوبی برای تهاتر با روسیه، ترکیه، پاکستان و با بعضی از کشورهای همسایه داریم، که می تواند ضمن تنظیم بازار به ثبات نرخ ارز نیز کمک کند. بنابراین پیشنهاد می شود که سازوکار اجرایی تهاتر در دستور کار دولت و تیم اقتصادی آن قرار گیرد و با کشورهای مختلف مذاکره شود.
به گفته حسینی، ایران حدود ۵۰ میلیارد دلار واردات در سال دارد و برای این رقم، ارز نیاز است. پس بایستی برای تامین ارز مورد نیاز واردات کشور فکری شود. در کنار دو پیشنهاد بالا، شنیده می شود که دولت به دنبال آزادسازی منابع ارزی در برخی از کشورهاست. قطعا ایران منابعی در خارج از کشور دارد که اگر هر کدام از اینها اگر آزاد شود، در این شرایط خیلی کمک خواهد کرد.
وی افزود: ما هم در عمان منابع داریم، هم در عراق، چین، اروپا، که اگر در خدمت نیازهای کشور قرار بگیرد، قطعا می تواند خیلی از این تلاطم های بازار ارز را کاهش دهد و روند افزایشی را دلار را متوقف کند. به هر صورت شاهد پیگیری و مذاکره هستیم؛ تلاش می شود که حل شود. به نظر می آید که پیشرفت هایی صورت خواهد گرفت، منتهی باید در نظر داشت که خیلی از این کشورها منتظر هستند ببینند وضعیت انتخابات آمریکا چه می شود؛ ترامپ یا بایدن؟
یک سری کشورها در حال مذاکره با ما هستند و چراغ سبز هم نشان می دهند ولی هم زمان منتظر هستند تا ببینند انتخابات آمریکا چه خواهد شد و بر آن مبنا اگر اتفاقاتی بیفتد و ترامپ شکست بخورد چرخش خوبی را ما در سیاست های بین المللی به طرف ایران شاهد خواهیم بود.
حسینی گفت: در مجموع، راهکار پیشنهادی برای کمک به تامین نیازهای ارزی کشور و ثبات بازار ارز در دوران تحریم و کرونا، تقویت صادرات غیرنفتی و حمایت از مبادلات واردات در برابر صادرات در کنار بازگشت ارز صادراتی و همچنین برنامه ریزی برای اجرای سازوکار تهاتر با بسیاری از کشورهای منطقه و جهان و در نهایت ادامه تلاش های برای آزادسازی منابع ارزی ایران در کشورهای مختلف، تا شاهد ثبات و مدیریت بازار ارز و کالاهای مورد نیاز کشور باشیم. ضرورت دارد تا قبل از آنکه با کمبود کالایی در داخل مواجه شویم به دنبال عرضه آن باشیم، زیرا در این سال ها، شاهد بسیاری از کالاها با کمبود و بحران مواجه شده اند و در نهایت برای خروج از بحران، هزینه بسیاری شده است.