مالیات بر عایدی سرمایه یکی از انواع مالیات در اکثر کشورها به ویژه توسعه‌یافته است که با هدف کنترل سوداگری در کوتاه مدت انجام می‌شود. پایه ریزی این نوع پایه مالیاتی، نه با هدف درآمدزایی برای دولت که در جهت جلوگیری ازفعالیت‌های سوداگرانه و ابزاری برای حرکت جریان سرمایه از بخش‌های غیرمولد به بخش‌های تولیدی است.
تصویب طرح مالیات بر عایدی سرمایه در مجلس یازدهم و پس از کش و قوس‌های فراوان، با نقد بخش خصوصی همراه شده است. تا جایی که روسای اتاق‌های بازرگانی، تعاون و اصناف ایران با ارسال نامه‌ای به محمدباقر قالیباف، رئیس مجلس تأکید کردند با توجه به شکنندگی فعلی اقتصاد، اجرای مالیات بر عایدی سرمایه به شکل فعلی، بدون سنجیدن تمام جوانب مشکلات زیادی را برای فعالان اقتصادی و مردم ایجاد خواهد کرد.
طبق گفته سخنگوی کمیسیون اقتصادی مجلس، این طرح هر نوع نقل و انتقال املاک، وسایل نقلیه موتوری، طلا، زیورآلات و جواهرآلات و انواع ارز را در کلیه نقاط کشور از جمله مناطق آزاد تجاری و ویژه اقتصادی مشمول مالیات بر عایدی سرمایه کرده است. در این طرح همچنین منظور از عایدی سرمایه، مازاد قیمت زمان انتقال دارایی نسبت به قیمت زمان تملک آن است.
به عقیده روسای سه اتاق، تعجیل در تصویب طرح حاضر، بیشتر در راستای درآمدزدایی برای دولت است که می‌تواند کشور را از تحقق اهدافی نظیر تثبیت و تنظیم‌گری در اقتصاد دور سازد.
نکته حائز اهمیت این است که فعالان بخش خصوصی با طرح مالیات بر عایدی سرمایه مخالفت نکرده‌اند بلکه نحوه اجرای فعلی آن با سازوکاری که برای بررسی آن در مجلس پیش‌بینی شده، مورد نقد و بررسی قرار گرفته است. چراکه به عقیده آنها، الزامات علمی و فنی در طرح مالیات بر عایدی سرمایه دیده نشده است. دیدگاه‌های بخش‌خصوصی بر این پایه استوار است که اصلاحات لازم پس از بررسی تمامی جوانب در آن صورت گیرد.
تعدیل‌های مربوط به تورم، تعدیلات مربوط به استهلاک، تمایز قائل شدن بین عایدی بلندمدت و کوتاه‌مدت، تمایز بین درآمد سرمایه‌ای (عایدی غیرواقعی) و عایدی سرمایه‌ای (عایدی واقعی)، تعیین نرخی بازدارنده و معقول در جهت اثرگذاری و ممانعت از سفته‌بازی و سوداگری، توجه به زیان‌های سرمایه‌ای، اعمال هم‌زمان مالیات بر عایدی سرمایه بر همه بازارهای دارایی‌ها، ازجمله اصول علمی حائز اهمیت در تدوین مواد قانونی مالیات بر عایدی سرمایه هستند که به عقیده فعالان بخش خصوصی، غفلت از این اصول باعث می‌شود تا عدالت مالیاتی زیر سؤال رود.
آثار تصویب طرح مالیات بر عایدی سرمایه به شکل فعلی در مجلس چیست؟ فعالان بخش خصوصی و صاحب‌نظران اقتصادی در پاسخ به این سوال توضیح می‌دهند که تجهیزنکردن زیرساخت‌های فنی اجرای طرح مالیات بر عایدی سرمایه می‌تواند منتج به آسیب‌های زیان‌باری از جمله «خروج سرمایه از کشور» خواهد شد.
محمود تولایی، رئیس کمیسیون مالیات، کار و تأمین اجتماعی اتاق ایران می‌گوید: طرح مالیات بر عایدی سرمایه شفاف نیست و در واقع لایحه‌ای برای تنظیم‌گری اقتصاد تدوین شده است.
تولایی خاطرنشان می‌کند که بخش خصوصی مخالف طرح مالیات بر عایدی سرمایه به شکل فعلی است چراکه این طرح به‌هیچ‌وجه تثبیت‌کننده بازارها نیست و در شرایطی که ارزش پول ملی کشور کاهش داشته است و با تورم مواجهیم، این طرح منجر به ایجاد اختلال در بازارها خواهد شد.
رئیس کمیسیون مالیات اتاق ایران همچنین می‌گوید: متاسفانه در شرایط فعلی به جای اینکه کاری کنیم تا فعالیت‌های مولد ما صاحب انگیزه شوند اما برعکس تصمیم‌هایی اتخاذ می‌کنیم که ضد فعالیت‌های مولد است.
تولایی همچنین به این نکته اشاره می‌کند که باید اثر اجرای این طرح بر سایر بخش‌های اقتصادی سنجیده شود چراکه ممکن است طرح مالیات بر عایدی سرمایه به محرکی برای خروج سرمایه از کشور تبدیل شود و بازارهای شفاف را به بازارهایی غیرشفاف تبدیل کند.
تولایی معتقد است: متأسفانه در شرایط فعلی با مجلس و دولتی طرف هستیم مقابل یکدیگر قرار دارند؛ ازیک‌طرف مجلس شتاب‌زده، تشنه اجرا یا حذف برخی قوانین و مقررات است و از طرف دیگر دولت هم در کوتاه‌مدت می‌خواهد تا ساختارهای مالی خود را به نحوی تنظیم کند که به پول برسد.
تصویب طرح مالیات بر عایدی سرمایه به شکل فعلی، تنبیه مردم است
محمدباقر مجتبایی، مشاور رئیس اتاق اصناف ایران هم با تاکید بر اینکه باید در شرایط فعلی شاهد اجرای طرح‌هایی باشیم که توسعه‌گرا باشد، افزود: متاسفانه شاهدیم که دولت در حرف یک چیز می‌گوید اما در عمل به گونه‌ای دیگر رفتار می‌کند؛ در حالی که مسیر برای توسعه و ثبات همخوان نیست و باید ترتیباتی اتخاذ کنیم تا این همخوانی گفتار و رفتار شکل گیرد.
به باور او در طرح مالیات بر عایدی سرمایه، انضباط بخشی فعالیت‌های اقتصادی و عدالت اجتماعی به هیچ عنوان مورد نظر نیست و در شرایطی که تورم حاصل سیاست‌های غلط است، می‌خواهیم مردم را تنبیه کنیم.
مجتبایی همچنین بر این باور است که زیرساخت‌های اجرای این طرح در حال حاضر فراهم نیست.
طرح مالیات بر عایدی سرمایه به شکل فعلی، همخوان با شرایط اقتصادی نیست
هوشیار فقیهی، معاون اقتصادی اتاق اصناف هم بر این باور است که شرایط فعلی برای اجرای طرح مالیات بر عایدی سرمایه فراهم نیست؛ هر چند در کلیات مشکلی برای اجرای طرح مالیات بر عایدی سرمایه وجود ندارد اما باید اجرای آن را متناسب با شرایط فعلی اقتصاد بسنجیم. چرا که در حال حاضر اجرای آن هزینه بخش مولد را افزایش خواهد داد.
بنابراین، همانطور که رئیس مرکز پژوهش‌های اتاق ایران هم تاکید کرده است، فعالان بخش خصوصی مخالفتی با اصل طرح عالیات بر عایدی سرمایه ندارند و تنها خواستار بررسی کارشناسی طرح فعلی مجلس و رفع نواقص موجود هستند.
نکته‌ای که محمد قاسمی آن را در «ضرورت حذف نگاه‌های سیاست‌زده و هیجانی از طرح مالیات بر عایدی سرمایه» ضروری می‌داند.