جلسه کمیسیون فناوری اطلاعات و ارتباطات اتاق ایران با حضور محمدرضا طلایی، رئیس کمیسیون و دیگر اعضا به‌صورت آنلاین برگزار شد. در این جلسه به دو موضوع لایحه بودجه ۱۴۰۰ و سهم حوزه فاوا در آن و مشکلات و موانع صنعت استخراج رمزارز پرداخته شد.
محمدرضا طلایی، در شروع جلسه به چهلمین دوره نمایشگاه جیتکس پرداخت و گزارش مبسوطی از فعالیت شرکت‌های ایرانی در این رویداد مهم ارائه داد. به گفته او «از اسفند سال گذشته به سبب ویروس کرونا، صدور ویزا برای ایرانیان ممنوع شد. از ماه قبل نیز سیزده کشور از جمله ایران، صدور ویزا برایشان با تأکید ممنوع شد. علی‌رغم این محدودیت‌ها، با رایزنی‌ها و پیگیری‌هایی که از طرف اتاق و کمیسیون انجام شد، امکان تهیه روادید و حضور استارت‌آپ‌ها و هیات تجاری ایرانی در نمایش جیتکس ۲۰۲۰ فراهم شد.»
وی افزود: «با توجه به اینکه این ششمین حضور ایران – پس از یک وقفه پنج ساله – در جیتکس بود، خوشبختانه ابتدای سال با فرض برگزاری نمایشگاه در مهرماه، معاونت علمی و صندوق برای حضور ۲۰ استارتآپ برنامه‌ریزی کرد. ابتدا فراخوان داده شد و سپس ۲۰ شرکت برگزیده شد. آموزش‌هایی داده شد و در تهیه ابزار تبلیغاتی کمک شد. با همکاری معاونت علمی و صندوق نوآوری و شکوفایی، با رایزنی‌های گسترده و مستمری که انجام دادیم موفق شدیم تا روادید هیات استارت‌آپ‌های ایرانی را برای شرکت در این نمایشگاه تهیه کنیم و در شرایط سخت شیوع کرونا و ممنوعیت صدور ویزا، بتوانیم بخشی از پتانسیل‌های فناوری کشور را در این نمایشگاه عرضه کنیم. کل هزینه اقامت و ایاب و ذهاب را نیز متقبل شدند.»
موفقیت ها و معضلات
او با اشاره به ریزش مخاطب نمایشگاه به این مسأله پرداخت که سرمایه‌گذار از ۳۰ کشور در جیتکس حضور داشتند و سخرانی‌های متعددی نیز در حوزه ICT برگزار شد. به گفته او ۵ استارتآپ ایرانی در بخش رقابت ۲۰۲۰ Future Starts به مرحله نیمه‌نهایی راه می‌یابند؛ اما در مرحله نهایی برنده استارت‌آپی از برزیل بوده است.
حمایت اتاق ایران از تشکل‌ها
طلایی در این جلسه به انتخابات نظام صنفی رایانه استان تهران نیز اشاره کرد و گفت: مذاکراتی از سوی اتاق بازرگانی ایران و کمیسیون فناوری اطلاعات و ارتباطات اتاق در حال برگزاری است تا مجموعه اتاق با بتواند تعامل مفیدی با هیات مدیر جدید نظام صنفی رایانه‌ای برقرار کند داشته باشد. وی همچنین از آمادگی کمیسیون برای کمک به تشکل‌های جدید تجاری خبر داد و اظهار داشت «اگر تشکل جدیدی بخواهد در اتاق به ثبت برسد، اتاق کمک خواهد کرد چون به تخصص‌گرایی اهمیت می‌دهد.»
وی با اشاره به کارگروه بلاک‌چین، و اشاره به برگزاری جلسات این کارگروه طی هفته‌های گذشته تاکید کرد که اگر فعالان این حوزه قصد تاسیس یک تشکل تخصصی جدید در اتاق داشته‌باشند، کمیسیون فاوا آماده‌است تا در حوزه قوانین اتاق به آنان کمک کند.
نگاهی به لایحه بودجه ۱۴۰۰
حمیدرضا احمدیان، مشاور کمیسیون فناوری اطلاعات و ارتباطات اتاق بازرگانی، با اشاره به توجه ویژه خبرگزاری‌ها به موضوع بودجه و انتقاد از نظام بودجه‌ریزی در لایحه ۱۴۰۰، از پیشبینیها مبنی بر کسری و استقراض دولت اشاراتی داشت و تأکید کرد در این جلسه تمرکز بر بودجه حوزه فاوا خواهد بود.
برای ورود به این موضوع فرشاد اسلامی با ارائه گزارشی مبتنی بر لایحه بودجه ۱۴۰۰ و گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس، موضوع بودجه را برای حضار گشود.
به گفته اسلامی بودجه که مهمترین سند مالی یک کشور است، در عرصه‌های مختلفی چون فرهنگ، آموزش، بهداشت و … نقش‌آفرینی می‌کند؛ اما باید محل تأمین بودجه واقع‌بینانه باشد که محل اختلاف کنونی دولت و مجلس نیز بر این مهم استوار است. از دید اسلامی محل تأمین منابع، تخصیص اعتبار، تعیین روش و برنامه‌ها، مجری و متولی برنامه‌ها، نحوه نظارت مالی و نحوه و میزان جبران خدمات کارگزاران از مسائلی است که باید در لایجه بودجه مورد توجه قرار گیرد.
از نظر وی نکته مهم در لایحه بودجه ۱۴۰۰ کاهش رشد در بودجه شرکت‌های دولتی است که ناشی از تغییرات در نحوه انعکاس مالی شرکت نفت و شرکت پخش و تولید فراورده‌های نفتی در لایحه بودجه ۱۴۰۰ است.
در این گزارش، با اشاره به منابع عمومی، بیان شد در بخش درآمدها رشد ۱۰ درصدی نسبت به سال گذشته شاهدیم؛ در منابع حاصل از واگذاری سرمایه‌ها این رقم به ۱۰۹درصد و در واگذاری دارایی‌های مالی به ۱۲۴ درصد رسیده است.
ایرادات لایحه بودجه ۱۴۰۰
اسلامی کاهش سرمایه‌داری دولت در لایحه بودجه را یکی از ایرادات مرکز پژوهش‌های مجلس عنوان کرد که در این دوره به کمترین میزان ده ساله گذشته خود رسیده است. این ایراد ناشی از سهم اعتبارات تملک دارایی‌های سرمایه‌ای نسبت به بودجه عمومی است.
ایراد دیگر افزایش هزینه‌های جاری مخارج دولت است.به گفته او، رشد مخارج هزینه‌های دولت با رشد فزاینده ۵۹درصد روبه‌رو بوده که سه برابر رشد شش سال پیش است.
ایراد دیگر بر لایحه بودجه ۱۴۰۰، افزایش شدید کسری تراز عملیاتی است که به رقم ۴۱درصد رسیده است. از دید اسلامی میزان وابستگی به نفت نسبت به سال گذشته افزایش پیدا کرده است که از نظر مرکز پژوهش‌ها محل ایراد است. این رقم اکنون به ۳۰ درصد رسیده است.
نقش نفت در بودجه و ایرادات آن
در ایراد ششم که مبنی بر پیش برآورد منابع خاص از صادرات نفت است، طبق لایحه بودجه برآورد فروش نفت ۲٫۳ میلیون بشکه نفت است که از دید اسلامی این موضوع با واقعیت روز اختلاف فاحشی دارد. طبق برآوردها برای فروش نفت و معیانات گازی حدود ۱۹۹هزار میلیارد تومان منابع در نظر گرفته شده است. دولت همچنین ۱۸ واحد از صندوق توسعه ملی استقراض کرده است که رقم آن به ۷۵هزار میلیارد تومان می‌رسد. مجموع درآمد حاصل از این دو محل ۲۷۵ هزار میلیارد تومان است که به زعم اسلامی در صورت اصلاح به ۷۰ هزار میلیارد تومان کاهش می‌یابد.
طبق توضیحات ارایه شده انتشار اوراق با سررسید دو ساله، دولت را نسبت به پرداخت پول به سرمایه‌گذاران متعهد می‌کند و طبق پیشبینیها موجب افزایش نرخ بهره در اقتصاد و افزایش هزینه‌های تأمین مالی و کاهش سپرده‌های کوتا‌ه مدت نسبت به بلندمدت در شبکه بانکی و در نتیجه افزایش سیالیت نقدینگی می‌شود.
ایراد دیگر ذکر شده در این نشست، حرکت برخلاف اصلاح ساختاری بودجه و کاهش وابستگی بودجه به نفت است که قرار بوده با خروج آمریکا از برجام رقم خورد؛ اما در لایحه ۱۴۰۰ چنین اتفاقی رخ نداده و حتی برخی موارد از جمله مالیات بر مسکن و خودروهای لوکس نیز مدنظر قرار گرفته نشده است.
سهم فاوا از بودجه ۱۴۰۰
طبق اطلاعاتی که فرشاد اسلامی در اختیار اعضا گذاشت در حوزه فاوا، بودجه ۱۴۰۰ نسبت به بودجه ۱۳۹۹ رشد اندکی داشته است. قرار است بودجه فاوا در حوزه توسعه زیرساخت‌های اقتصاد دانش بنیان، توسعه و تکمیل زیرساخت‌های مدیریتی متابع بهش ارتباطات،توسعه متوازن زیربنایی در حوزه فاوا در مناطق محروم، اجرای وظایف صیانتی اجتماعی و فرهنگی ICT، توسعه زیرساخت‌ها و خدمات کاربردی ارتباطی و پایه فضایی، توسعه فناوری‌های نوین بخش ارتباطاتی،ارتقای توانمند‌ی‌های فنی و تجهیزاتی دفاتر ICT، توسعه متوازن منطقه‌ای زیرساخت‌های شبکه ملی اطلاعات، ایجاد و توسعه زیرساخت‌های خدمات توسعه دولت هوشمند و ارائه خدمات پایه و نوین پستی تخصیص یابد.
همچنین درآمدهایی در حوزه فاوا پیش‌بینی شده است ازجمله بهره‌برداری سامانه‌های مختلف و حق امتیاز شبکه و جریمه عدم انجام تعهدات، نامبرینگ مخابراتی، مجوزهای شورای عالی فضای جازی، فروش هولوگرام‌های حامل‌های دیجیتال و خدمات تجارت الکترونیکی و … .
قرار است با تأیید وزیر ارتباطات مبلغ ۱۴۰۰ میلیارد ریال از محل منابع داخلی برای کمک به سرمایه‌گذاری‌های خطرپذیر و حمایت از اشتغال‌آفرینی وام اختصاص یابد. وزارت ارتباطات قرار است با وزارت آموزش و پرورش در حوزه‌های آموزشی از جمله هوشمندسازی مدارس، الکترونیک‌سازی کتاب‌های درسی، آزمون، آموزش مهارت‌های حرفه‌ای در روستاها و شهرهای محروم و توسعه بازی‌های رایانه‌های همکاری کند. ۵۰۰ میلیارد تومان نیز برای توسعه دولت الکترونیکی بودجه در نظر گرفته شده است.
در حوزه فاوا معاونت علمی و فناروی و ستاد توسعه فناوری‌های نوین و مرکز ملی فضای مجازی و مرکز توسعه تجارت الکترونیکی نیز واجد بودجه‌اند.
نقش کمرنگ بخش خصوصی در بودجه فاوا
حمیدرضا احمدیان، مشاور کمیسیون فناوری اطلاعات و ارتباطات اتاق ایران در این نشست، تصریح کرد: متناسب با طرح‌ها، ارقام پیش‌بینی می‌شود و در این گزارش اعتبارات دستگاهی در بخش فناوری اطلاعات مدنظر نبوده است؛ بلکه منظر گزارش کلان است. از همین رو در گزارش دستگاه‌های اصلی هدفگذاری شده است و از دیگر دستگاهها اطلاعاتی وجود ندارد.
او درباره مشکلات و موانع تهیه گزارش درباره بودجه حوزه فاوا مواردی را ذکر کرد؛ از جمله عدم‌دسترسی به ارقام و اعداد حسابرسی، عدم‌دستری به گزارش دقیق عملکرد مالی، تعدد بازیگران در عرصه کلان، عدم امکان در تعیین خروجی دستگاهها و مشخص نبودن نقش دیگر دستگاهها در حوزه فاوا.
احمدیان با بیان آنکه در رصد بودجه همواره مشکل داشتیم و بودجه مطابق همان ساختار گذشته با اندکی افزایش ارقام منتشر شده است، افزود: در لایحه بودجه مشخص نیست بخش خصوصی تا چه میزان در حوزه فاوا نقش‌آفرینی می‌تواند داشته باشد و همه چیز به یک پیوست مشارکت عمومی و خصوصی ختم می‌شود که در آن چهار پروژه برای حوزه فناوری اطلاعات در نظر گرفته‌اند .
او به برخی از این پروژه‌ها از جمله توسعه سرویس پستی، توسعه ماهواره‌ای، توسعه ابرسرویس‌ها و پروژه پاک اشاره کرد که دولت فرض بر آن کرده بخش خصوصی در آن وارد شود که از دید احمدیان بر این موارد نقد جدی وارد است؛ چراکه اجرای پروژه‌ای همانند پروژه پاک توسط بخش خصوصی غیرنمکن است و همچنین در بخش پروژه‌های عمومی نیز همین مباحث تکرار شده است.
کرونا و بودجه ۱۴۰۰
مشاور کمیسیون فناوری اطلاعات و ارتباطات اتاق ایران، درباره کاهش درآمدهای ناشی از مالیات و شیوع کرونا در سال۱۴۰۰ به دو نگاه اشاره کرد؛ که در یک مورد سال ۱۴۰۰ سال خاصی است و با کاهش درآمدها در کسب‌وکارها و عدم‌امکان اندازه‌گیری دقیق درآمدها و مالیات‌ها مواجهیم. وی تأکید کرد: از همین رو کمی درمورد درآمد ناشی از مالیات‌ها نگاه دست‌پایینی وجود دارد.
او در دومین نگاه گفت: در این نگاه در نیمه دوم سال گذشته با گسترش کرونا، کسب‌وکارها مبتنی بر ICT افزایش درآمد داشته است و این مسأله باید اثبات شود. احمدیان تصریح کرد: این تغییر در درآمد مالیاتی آنقدر نیست که دولت آن را حساب کند و در صورت شفافیت در درآمد بنگاه‌های بزرگ می‌تواند مالیات سال‌های گذشته را احصا کرد.
ویدا سینا، نایب رئیس کمیسیون فاوا، در پایان این بخش با بیان آنکه نمی‌توان به تصمیمات و بودجه‌های دولت در حوزه فاوا امید بست، تأکید کرد باید در فعالیت‌ها باید به خود امید داشت.
نگاه غیرمعقول رگلاتوری به صنعت رمزارز
محمدرضا شرفی، رییس کارگروه استخراج انجمن بلاک‌چین ایران، از کارگروه رمزارز گزارشی ارائه داد. به گفته او در این کارگروه رمزارز، ۱۳ نفر مشغول فعالیت بوده‌اند که با وجود ناشناخته بودن مباحث رمزارزها، تمرکز کارگروه بر فناوری بلاک‌چین بوده است؛ چراکه رمزارز محصولی در کنار این فناوری است. به گفته او کارگروه در راستای حمایت از فعالان حوزه رمزارز شکل گرفته است؛ اما از دید او ساختار رگلاتوری کشور هنوز موفق نشده است به صورت معقول به این فناوری برخورد کند.
او فعالیت اخیر کارگروه را بررسی طرح مجلس در حوزه رمزارز و جمع‌آوری نگاه بخش خصوصی برشمرد. به گفته او این طرح تمرکزش بر موضوع انرژی و صنعت استخراج است. او تأکید کرد در طرح متأسفانه اکوسیستم صنعت رمزارز درک نشده است.
شرفی در ادامه گفت «صنایع جانبی که تولیدکنندگان صنعت برق هستند، تمرکز ویژه‌ای بر این صنعت دارند و در تلاشند حداکثر منفعت از این صنایع را به‌دست آورد. نیاز داریم همه نقش‌آفرینان در این حوزه یا کسانی نقش خود را ایفا کند که صاحب افقی در این حوزه هستند. رگلاتوری در این حوزه تصمیم‌گیری می‌کند که تغییر تصمیمات پیشتر اتخاذشده بسیار سخت است.»
به گفته رییس کارگروه استخراج انجمن بلاک‌چین ایران، با توجه به تمرکز بر موضوع استخراج، به دیگر مسائل مهم صنعت رمزارز بی‌توجهی شده است و غفلت رگلاتوری نسبت به آن مشکلاتی پدپد آورده است و کلیت اکوسیستم نیز درنظر گرفته نشده است. او گفت نیاز به اجماع حداکثری برای تأثیرگذاری در این حوزه است و تأکید کرد طلایی، مدیر کمیسیون فاوا اتاق بازرگانی از ورود این نهاد به حوزه بلاک‌چین استقبال کرده است.
مشکلات حامل‌های انرژی و قیمت‌گذاری
شرفی در مبحث حامل‌های انرژی و مشکلات پدید آمده گفت «دو سال بر سر موضوع تأمین انرژی با رگلاتوری درگیریم. در طرح کنونی در دست تمرکز بر حامل‌های انرژی و قیمت‌گذاری آن است. یکی از موارد مطرح فرآوری ارزهاست که با توجه به رشد دلار نسبت به ریال، بحث سودآوری و توجیه ورود به صنعت مطرح می‌شود.»
او افزود: «در مصوبه دولت ارزش‌گذاری حامل انرژی را براساس نرخ دلار تعیین کرده‌اند. این در صنعت عدم‌ثبات ایجاد می‌کند که کسب‌وکار را نامطمئن می‌کند و ریسک را افزایش می‌دهد. در طرح مجلس قیمت برق را صنعتی دیده‌اند و قیمت گاز براساس نرخ خوراک پتروشیمی تعیین کرده‌اند؛ اما نگاه‌ها و مطالعات را به دستگاه‌های مربوطه می‌رسانیم. تعیین قیمت برق با تعرفه صنعتی منطقی نیست. از سوی دیگر در بحث گاز اگر بتوان آن را تعدیل کرد و قیمتش را براساس نرخ صنعتی در نظر بگیریم می‌توان به توسعه این صنعت امید داشت.»
شرفی تأکید کرد: اکنون حساب‌های ایرانیان در مبادلات جهانی در حال مسدودسازی است و توقع رگلاتوری در این حوزه مبتنی بر واقعیت نیست. او با بیان آنکه نیازمند سرمایه‌گذاری خارجی در این صنعت نداریم، گفت «بخش خصوصی نیازی به حضور بخش دولتی ندارد و مشکل موانعی است وزارت صمت در این صنعت ایجاد کرده است. صنایع فعال می‌توانند از زیرساخت آماده و ظرفیت مازاد خود می‌توانند در این صنعت فعالیت کنند.»
معضلی به نام مناطق آزاد
رئیس کارگروه استخراج انجمن بلاک‌چین ایران از رانت موجود در مناطق آزاد و تجاری و از تلاش برای شکستن این سد گفت: طبق طرح کارگروه می‌توان از صنعت رمزارز برای کسب درآمد در بخش‌های مختلف بهره برد. وی درباره خرید و فروش دستگاه‌های ماینر از ممنوعیت‌ها گفت و تأکید کرد تنها وزارت صمت می‌تواند مجوز خرید و فروش را صادر کند و برای جلوگیری از فعالیت‌های زیرزمینی نیاز به اصلاح قوانین است.
شرفی درباره این پرسش که آیا طرحی برای تأسیس فارم‌ها در مناطق سردسیر وجود دارد گفت: بیشتر فارم‌ها در اقلیم‌های گرم و خشک تأسیس شده است و با توجه به دید کسب‌وکار نمی‌توان بر این موضوع تمرکز داشت.
او گفت: البته در انجمن ماده‌ای برای ایجاد مشوق‌ها در تأسیس فارم در مناطق سردسیر پیش‌بینی شده است. او گفت بحث مدیریت هوشمند انرژی در حد شعار باقی مانده است و در فعالیت‌ها اثری از این موضوع نمی‌بینیم.
شرفی در مواجه با این پرسش که در دنیا مناطق سردسیری مورد توجه است، گفت: در بحث شکل‌گرفته در موضوع انتخاب مناطق مناسب برای تأسیس فارم‌ها انتقادات مطرح است از جملهانتخاب مناطقی چون اهواز، کیش و فرودگاه امام خمینی (ره) که برای تأسیس فارم مطرح شد. شریفی انتخاب این مناطق را مورد نقد قرار داد و گفت «با توجه به انتخاب مناطق آزاد و ویژه، این مناطق با مشکل تأمین برق مواجه می‌شوند.»
حامل‌های انرژی پاک و رمزارز
رضا نوروزی، مدیر اتحادیه صنایع لوح فشرده، اظهارکرد: در صورت انعقاد قرارداد با دولت برای فروش مازاد برق، بخش خصوصی می‌توان از شیوه‌های خورشیدی و بادی در تأمین برق ورود کرد. شریفی نیز تأیید کرد در استفاده از انرژی پاک منع قانونی وجود ندارد؛ اما در کشور ما موضوع گاز مطرح است و این یک مزیت است.
رئیس کارگروه استخراج انجمن بلاک‌چین ایران گفت: مشکل اصلی تعرفه قیمت گاز است که براساس فوب خلیج‌فارس است. او درباره استفاده از انرژی پاک از فقدان توجیه اقتصادی گفت؛ اما تأکید کرد انرژی پاک می‌تواند برای جذب سرمایه‌گذار خارج جذاب باشد که آن هم با توجه به تحریم‌ها کار مشکل شده است.
شرفی درباره این پرسش که آیا امکان استخراج رمزارزهای دیگر جز بیت‌کوین وجود دارد، گفت: «ما بر ارزهای دیگر مطالعات جامع داشتیم. دو الگوریتم دیگر به وزارت پیشنهاد دادیم. بیت‌کوین ثبات بیشتری در بازار دارد و تمرکز روی بیت‌کوین است و ریسک کمتری برای سرمایه‌گذار دارد. با این حال الگوریتم‌های دیگر است و فعالیت‌های نیز می‌شود.»