در آینده چه کشورهایی خریدار نفت ایران خواهد بود؟ ایران در آستانه توافق جدید است و در این میان گمانه‌زنی‌ها درباره آینده نفت ایران و سهم آن در بازارهای جهانی هر روز بیشتر می‌شود. منابع غربی گمانه‌زنی می‌کنند که تولید نفت ایران تقریبا به بالاترین میزان دو سال اخیر رشد کرده و معامله‌گران نمی‌توانند میزان نفتی که ایران می‌تواند به عرضه جهانی اضافه کند را نادیده بگیرند.
«مانیش راج»، مدیر مالی شرکت «ولاندرا انرژی» گفته است: ظرفیت صادرات ایران به دو میلیون بشکه در روز نزدیک می‌شود و به نظر می‌رسد با فروش نفت به خریداران چینی، در حال دور زدن تحریم‌هاست. او بر این باور است که به محض رفع شدن تحریم‌هایی که در دوران دونالد ترامپ وضع شدند، یک میلیون بشکه در روز دیگر نفت ایران آماده ورود به بازار است.
آژانس بین‌المللی انرژی هم در جدیدترین گزارش ماهان52ه‌اش که هفته گذشته منتشر شده بود، عنوان کرد با وجود تحریم‌های آمریکا، ایران شیرهای نفتش را از اواخر سال میلادی گذشته باز کرده و عرضه این کشور در مارس به ۲.۳ میلیون بشکه در روز رسید که بالاترین میزان در حدود دو سال اخیر است.
در این میان اما پرسش دیگری مطرح است؛ طبق توافق 25 ساله ایران و چین قرار است نفت ایران به چین صادر شود؛ روسیه به‌عنوان رقیب نفت و گاز ایران در این میان چه نقشی را بازی خواهد کرد و در وین چگونه عمل خواهد کرد؟ محمود خاقانی، تحلیل‌گر حوزه انرژی به «ایلنا» گفته است: «شرایط حال حاضر، ما را به یاد اتفاق دهه 1970 می‌اندازد. یلتسین نمی‌خواست گاز ایران به اروپا صادر شود، بنابراین روی صادرات گاز ایران به پاکستان و هند فشار وارد کرد، امریکا هم دنبال خط لوله تاپی از ترکمنستان، افغانستان و پاکستان به هند و تحریم ایران بود. به این ترتیب روسیه و امریکا که تمایلی نداشتند گاز ایران به اروپا برود، منافع مشترک پیدا کرده‌اند، در همین حال اقتصاد شرق و چین هم که در حال رشد بود، منافعی پیدا کرد و آن اینکه اگر ایران نتواند نفت را به جایی بفروشد مجبور است با قیمت ارزان به چین صادر کند و این کشور ذخایر استراتژیک و حجم پالایش نفت‌خام را توسعه داده و در آینده در بازار تاثیرگذار خواهد بود.»
او ادامه می‌دهد: «از سوی دیگر روسیه هم تمایل نداشت نفت ایران به اروپا برود و در شمال غرب اروپا با نفت روسیه رقابت کند، بنابراین چین، امریکا و روسیه منافع مشترک پیدا کردند. در این رابطه امریکا تمایل نداشت که صنعت گاز ایران توسعه پیدا کند، زیرا صنعت گاز مدیترانه که اخیرا نیز نمایندگان امریکا دنبال این بودند که لبنان را راضی کنند با اسرائیل برای توسه منابع گازی کف دریای مدیترانه کنار بیاید، با بیرون نگه داشتن ایران از بازار جهانی گاز و نفت تحقق می‌یابد. همچنین امریکا می‌توانست سرمایه‌ها را به در بخش نفت و گاز غیرمتعارف گسیل داشته و قیمت‌ها را بصورت مصنوعی بالا نگه دارد که سرمایه‌گذاری در این حوزه به صرفه باشد. حالا در وین هر دو کشور چین، روسیه و البته امریکا می‌خواهند سیاست تنش‌زدایی حاکم شود، امریکا در شرایط اجتماعی به‌انضمام مشکلات اقتصادی بی‌سابقه دچار تحول شده و وقتی از تاپی حمایت می‌کند به خاطر جلوگیری از ورود روسیه است.»
حالا نفت ایران در توافق 25 ساله به چین می‌رود و خاقانی معتقد است: «چین به برنامه امریکا برای کنترل قیمت نفت پاتک زده و با ذخیره 10 و نیم میلیارد و توسعه حجم فروارش بازار را به جای غرب و اوپک کنترل می‌کند، بنابراین ما طی سند می‌توانیم در کنار این کشور نفت را پالایش و یک اتحاد ایجاد کنیم و در این بین خطری متوجه بازارهای نفتی روسیه در اروپا نخواهد بود، نتیجه اینکه تمایل روسیه در مذاکرات وین به سرانجام رسیدن و ایجاد توافق است. در این مذاکرات برخلاف اسرائیل و جمهوری‌خواهان امریکا، روسیه در کنار چین، امریکا و اروپا به خاطر منافع اقتصادی که دارند، به دنبال هسته‌ای نشدن ایران هستند.»
برخی معتقدند چین در دوره‌ای که ایران در تحریم‌های سنگین به سر می‌برد، به ایران کمک کرده است. هم از ایران نفت خریده و هم تبادلات بانکی را با ایران تا حدی حفظ کرده و بخش زیادی از تاب‌آوری اقتصاد ایران به دلیل حفظ تجارت با چین بوده است. آمار هم نشان می‌دهد که شریک اول واردات و صادرات ایران چین بوده که بیانگر اهمیت این کشور در اقتصاد ایران است. محمدمهدی بهکیش، اقتصاددان در این باره به «دنیای اقتصاد» گفته است: «من معتقدم اگر رابطه با غرب درست نشود، این رابطه با چین ادامه پیدا نمی‌کند. اینکه در سال‌های گذشته چینی‌ها به ما کالا فروختند و از ما نفت هم خریدند درست است؛ اما به چه قیمتی؟ با قیمت‌های بسیار غیرمنصفانه. شاید چون در تحریم بودیم این کار را کرده‌اند. ممکن است آنها بگویند که با قیمت‌های استثنایی به ما کالا فروختند و با قیمت‌های استثنایی از ما نفت و کالا خریده‌اند.»
او ادامه می‌دهد: «آنها هم توجیه خودشان را دارند اما چیزی که مسلم است ما هزینه این ارتباط با چین را داده‌ایم. چین به دلیل اینکه با آمریکا در ستیز است، سعی کرده ایران را که کشور پر اهمیتی است، نگه دارد تا بتواند یک روز حضورش را در این کشور بیشتر کند؛ کاری که این کشور در پاکستان هم انجام داد. هرچند پاکستان اهمیتی کمتر از ایران دارد اما پاکستان با آمریکایی‌ها قراردادهای بلندمدت بسته است و از آنها کمک‌های نظامی می‌گیرد. در این شرایط چینی‌ها بندر گوادر را ساختند و جاده‌ای را در آنجا راه‌اندازی کردند و در حال نفوذ گسترده در پاکستان هستند. آنها علاقه‌مندند همان کار را در ایران هم انجام دهند؛ چون اهمیت ایران بسیار بیشتر از پاکستان است.»
محمد خطیبی، نماینده سابق ایران در اوپک قبلا به «ایسنا» گفته بود: ایران مشتریان سنتی خود را دارد و اگر تحریم‌ها برداشته شود، هر چند ممکن است که در کوتاه‌مدت نتواند به روال سابق بازگردد اما بازگشت ایران به بازار نفت و وقوع یک تحول امری شدنی است.
ایران در حال حاضر میزان نفت بیشتری از آنچه آمار رسمی نشان می‌دهند، صادر می‌کند که عمده آن به مقصد چین است. پس از رفع تحریم‌ها، آمار صادرات هم روشن‌تر خواهد شد و شاید سیاست‌های روسیه و چین هم روشن‌تر شود. از طرفی شاید مشکل بزرگتر برای تولیدکنندگان نفت آمریکا این باشد که صادرات نفت ایران به هند آغاز خواهد شد و جای بخشی از نفت آمریکا را می‌گیرد. هند پس از توقف خرید نفت ایران به دلیل تحریم‌های واشنگتن، به واردات نفت آمریکا پرداخت.