چندی پیش معاون فنی گمرک ایران در نشستی با تعدادی از صادرکنندگان در اتاق ایران از رسوب بخش قابل توجهی از کالاهای اساسی وارد شده در گمرکات کشور که بیشتر به گمرک امام خمینی مربوط می‌شد انتقاد کرد. به نظر می‌رسد این حجم از کالای دپو شده در گمرکات به ویژه در دوران تحریم که شاهد افزایش سرسام‌آور قیمت بخش زیادی از کالاها در بازار هستیم، بی معناست.
دپوی بیش از ۵ میلیون تن کالای اساسی مورد نیاز مردم در ۲۵ گروه کالایی در گمرک و بنادر کشور در شرایط حاد امروز که شاهد سطح بالایی از افزایش قیمت انواع کالاها هستیم، ناشی از سیاست‌های نادرستی است که باید برطرف شوند.
با وجود شرایط سخت تحریمی در سال‌های گذشته و موانع ورود کالا، آمارهای اعلامی از سوی گمرک ایران نشان می‌دهد همواره حجم بالایی از کالاها از جمله کالای اساسی وارد گمرک و بنادر شده و ضمن ورود به کشور بخش زیادی هم در انبارها باقی مانده یا ترخیص آن به دلیل موانع و عدم هماهنگی‌های داخلی به کندی صورت گرفته است. موضوعی که بارها از سوی تجار یا مسئولان مربوطه در گمرک مورد اشاره قرار گرفته است.
طبق آمار منتشر شده در فروردین ماه ۱۰ میلیون و ۳۴۳ هزار تن کالا به ارزش 5 میلیارد و ۷۶۲ میلیون دلار بین ایران و شرکای تجاری آن مبادله شده که در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته از لحاظ وزن ۳۲ درصد و از حیث ارزش ۶۲.۵ درصد افزایش داشت.
در این بین ۲۵ قلم کالای اساسی نیز وارد شده که در مجموع یک میلیون و ۳۲۶ هزار و ۶۱۵ تن به ارزش ۸۵۶ میلیون و ۶۰۹ هزار و ۷۳۹ دلار بوده است.
اما اینکه در جریان واردات حجم دپوی کالا چقدر است، طبق آخرین وضعیت کالاهای اساسی در گمرک و بنادر تا ۲۶ اردیبهشت‌ماه، مجموع کالاهای اساسی شامل موجودی و آنچه در شناورهای پای اسکله و منتظر در لنگرگاه وجود دارد به بیش از ۵.۸ میلیون تن می‌رسد که در قیاس با نیمه فروردین ماه یک میلیون تن بر میزان دپو افزوده شده است.
حدود ۴.۵ میلیون تن از این حجم کالای دپو شده مربوط به شش قلم کالای اساسی می‌شود . در همین ارتباط مهدی میراشرفی، رئیس کل گمرک گفت: در حال حاضر ۹ میلیون و ۲۰۰ هزار تن کالای غیرکانتینری در گمرکات وجود دارد که از این مقدار ۴ و نیم میلیون تن کالای اساسی است و در کالاهای در حال تخلیه ۴۵۰ هزار تن و در لنگرگاه نیز ۸۳۱ هزار تن کالا وجود دارد.
وی اظهار داشت: قبل از تحریم‌ها از زمانی که کالا به کشور وارد می‌شد تا زمانی که مستعد اظهار بود میانگین ۲۰ روز طول می‌کشید اما تحریم‌ها میانگین ماندگاری کالا در گمرکات را به مدت ۵۰ روز افزایش داده است. براساس برآورد، در دنیا هر یک روز توقف کالا در زنجیره عرضه قبل و بعد از گمرک یک درصد به قیمت تمام شده کالا اضافه می‌کند.
از این میزان ۱۲۴.۴ هزار تن گندم، ۱.۹ میلیون تن ذرت، ۷۵۰.۹ هزار تن جو، ۶۶۴.۷ هزار تن سویا، ۳۹.۱ هزار تن برنج، ۲۶۰.۷ هزار تن شکر، ۴۲۵.۵ هزار تن روغن خام و ۳۲۲.۶ هزار تن دانه‌های روغنی است.
این ۵.۸ میلیون تن مانده در گمرک که البته بخشی از آن در چرخه ترخیص قرار دارد به طور عمده با ارز ترجیحی تامین و وارد شده است که در بین آنها اغلب کالاهای مربوط به نهاده‌های تولید دام و طیور قرار دارد و بخش دیگر را روغن تشکیل می‌دهد. نکته قابل توجه اینجاست که اغلب این کالاها در بازار با افزایش قیمت و حتی در مواردی کمبود مواجه هستند و صف‌های طولانی برای آن تشکیل می‌شود و در چند روز گذشته نیز بازار بارها شاهد اعلام افزایش قیمت در برخی اقلام اساسی از جمله روغن و شکر از سوی وزارت صنعت، معدن و تجارت بوده است.
مهمترین مانع برای ترخیص این کالاها به تامین ارز برمی گردد البته حدودی از این مسائل در سال گذشته با مصوبات ستاد هماهنگی اقتصادی دولت رفع شده بود و در اهم آن برای صدور اعلامیه اعتباری ارز و ترخیص ۹۰ درصدی تصمیم گیری شد و در دستور کار بود ولی در اسفندماه دیگر ترخیص ۹۰ درصدی تمدید نشد.
در همین رابطه به تازگی در جلسه معاونت اقتصادی دولت با دستگاه‌های مربوطه در حوزه تجارت جریان کندی و دپوی بالای کالاهای اساسی مورد بررسی قرار گرفت و پیشنهاد شد برای تسریع ترخیص، موضوع تمدید ترخیص ۹۰ درصدی و همچنین تسریع تخصیص ارز از سوی بانک مرکزی مورد توجه قرار بگیرد. این پیشنهادها به تایید رئیس جمهور رسید و از دو هفته گذشته باید دستگاه‌های مربوطه نسبت به صدور این مجوزها اقدام می‌کردند. هرچند به نظر می‌رسد همچنان ترخیص کالاهای اساسی تسریع نشده است.