استراتژی و نگاه دولت در حوزه رمزارزها مشخص شود

نشست تخصصی کمیسیون اقتصاد کلان اتاق ایران با موضوع رمز ارزها برگزار شد؛ در ابتدای نشست، علی شمس‌اردکانی درباره اخبار روز حوزه انرژی، اقتصاد کلان و رمزارزها گفت و تأکید کرد: با توجه به آنچه در نشست‌های قبلی گفته‌شده، لازم است بخش خصوصی در این مدت سعی کرده نگاه جامع و عمیقی نسبت به ویژگی‌های رمز ارزها پیدا کند و پس از شناسایی کارکردهای این حوزه، نشست‌های لازم برای بیان خواسته‌های خود با مسئولان و سیاست‌گذاران داشته باشد. بخش خصوصی معتقد است، ممکن است سیاست‌گذار به دلیل تعجیل یا عدم شناخت در این حوزه به شیوه نادرستی تصمیم‌گیری کند. بنابراین باید در شناساندن بسترهای این صنعت تلاش کنیم.

شمس اردکانی گفت: رمزارزها به مسئله روز در اقتصاد ایران بدل شده است. همه درباره آن حرف می‌زنند و اغلب هم طوری حرف می‌زنند که انگار سال‌ها متخصص آن بوده‌اند. انبوهی اخبار و اطلاعات و آمار درباره رمزارزها در ایران منتشر می‌شود که بخش عمده‌ای از آن‌ها اشتباه یا نادقیق است.

رئیس کمیسیون اقتصاد کلان گفت: رمز ارز (Cryptocurrency) نوعی پول دیجیتال هستند اما هر پول دیجیتالی لزوماً رمز ارز نیست. رمزارزها آن نوعی از پول دیجیتال هستند که پردازش و ذخیره‌سازی آن‌ها با استفاده از الگوریتم‌های رمزنگاری (Cryptography) انجام‌شده و به همین دلیل سطح امنیت بالاتری دارند. اگر پول دیجیتال قرار باشد به‌صورت عمومی منتشر شود حتماً باید از جعل آن جلوگیری کرد. همان‌طور که با روش‌هایی از جعل اسکناس جلوگیری می‌شود رمزنگاری هم جعل پول دیجیتال را دشوار می‌کند. هم‌اکنون هزاران رمز ارز در دنیا وجود دارد اما معروف‌ترین رمز ارز دنیا بیت‌کوین است که بیشترین سهم را در بازار رمزارزها دارد.

او ادامه داد: اهمیت فناوری بلاک‌چین در آن است که لزوم نهاد اعتمادبخش را زیرسوال می‌برد و از آنجا که این نهاد اعتمادبخش در بسیاری از تراکنش‌ها و معاملات، دولت است بلاک‌چین در تضاد با این نقش دولت‌هاست. یعنی اگر رمزارز با استفاده از فناوری بلاک‌چین ایجاد شود دیگر نیازی به بانک مرکزی ندارد که اصالت و اعتبار آن رمز ارز را تصدیق کند. و خیلی‌ها این را تهدیدی علیه بانک مرکزی و نهاد اعتباربخش پول کشور می‌دانند.

او تصریح کرد: وظیفه اقتصاددان‌ها و دولت کاهش ریسک است تا افراد بدون ترس و دودلی تصمیم بگیرند. البته در مورد Cryptocurrency هم تاکید می‌شود افراد بدون محاسبه ریسک وارد این فضا نشوند و از طرفی باید فضایی فراهم شود تا رمزارزها بدون دخالت بروکراسی‌های بزرگ فعالیت کنند.

او تاکید کرد: بیت‌کوین اولین رمزارزی بود که بر اساس بلاک‌چین منتشر شد اما هزاران رمز ارز دیگر هم وجود دارند که بسیاری از آن‌ها بر اساس بلاکچین و برخی هم بر اساس فناوری‌های دیگر هستند. واضح است که رمزارزهای مبتنی بر بلاک‌چین، علیه حاکمیت دولت‌ها بر بازار پول ایجادشده و به همین دلیل مخالف حق اعمال حاکمیت دولت‌ها هستند. پس عجیب نیست که دولت‌های مختلف این رمزارزها را به‌عنوان پول به رسمیت نشناسند و آن‌ها را ممنوع کنند.

برخی معتقدند که با رمزارزها می‌توان تحریم‌ها را دور زد؟ شمس‌اردکانی پاسخ می‌دهد: بستگی دارد که دولت‌های دیگر یا بنگاه‌های خارجی بپذیرند که با رمزارزهایی نظیر بیت‌کوین معاملات خود را انجام دهند. اما آنچه عنوان می‌شود این است که با رمزارزها می‌توان مشکلات بخشی از واردات را حل کرد. برای همین ما در اتاق ایران و در کمیسیون اقتصاد کلان اتاق ایران به دنبال این هستیم که لایحه‌ای با کمک، همفکری و همراهی ذینفعان تنظیم شود تا مشکلات این حوزه در عمل برطرف شود.

او ادامه داد: نباید آنچه بر صنعت گاز و برق رفته، در این صنعت هم تکرار شود و باید همه در این حوزه عقلانی رفتار کنند. باید رمزارز، بیت کوین یا زنجیره ارزش این صنعت درست ایجاد شود. برای همین ما تأکید می‌کنیم که این ارز در حوزه صادراتی مصرف شود نه داخلی. باید در این حوزه آیین‌نامه‌هایی تدوین شود که مورد پذیرش قرار گیرد. باید مباحث حقوقی این حوزه کاملاً مشخص شود.  

بعد از آن سید مهدی حسینی، قائم‌مقام سابق شرکت ملی نفت گفت: رمزارزها را باید در دو حوزه تولید و کاربرد بررسی کنیم؛ ما در هر دو حوزه دارای مزیت‌هایی هستیم. البته انسان دشمن آن چیزی است که نسبت به آن جهل دارد. ما باید بتوانیم به این حوزه با آگاهی و علم وارد شویم.

حسینی ادامه داد: در ابتدا برخی، رمزارزها را به دلیل عدم شناخت به قمار تعبیر می‌کردند. اما واقعیت این است که با مصرف برق و قدرت دانش و تحمل گزینه‌های مختلف در چارچوب ماینینگ به این پتانسیل دست می‌یابند.

او گفت: ما بزرگ‌ترین ضربه را در حوزه نفت از تحریم‌ها خوردیم و اگر رمزارزها مانعی در مقابل تحریم باشد، باید بتوانیم از این فرصت بهره بگیریم. ما در کشور گاز فلر داریم و آن را به‌نوعی می‌سوزانیم؛ حالا می‌توانیم از این سوخت در نیروگاه‌هایی استفاده کنیم که درنهایت نیروگاه‌های میانینگ باشد. باید از این منابع استفاده کنیم تا بتوانیم به مشکلات پیش‌روی غلبه کنیم.

بعد از آن محمدمهدی شریعتمدار، رئیس هیات مدیره انجمن صنفی فناوری‌های نوین مالی ایران (فین‌تک) گفت: باید قبل از هر چیزی به این چند سؤال پاسخ داده شود: نهادهای حاکمیتی چه دغدغه‌هایی داشتند؟ چه قوانین، مصوبه‌ها و آیین‌نامه‌هایی در این حوزه وجود دارد و چه اثراتی داشته است؟ بخش خصوصی در حوزه آینده‌پژوهی و قانون‌گذاری و سناریونگاری چه کارهایی انجام داده است؟ با پاسخ این سه پرسش می‌توانیم وارد حوزه تنظیم‌گری یا رگلاتوری شویم.

او ادامه داد: موضوعی که در این حوزه به‌عنوان مانع مطرح‌شده مسئله خاموشی‌ها و برق است، ما اگر حدود یک‌میلیون دستگاه در کشور داشتیم، حدود یک یا دو درصد برق را مصرف می‌کردیم و با این حجم از مصرف برق قطع نمی‌شود. از سویی مزرعه استخراج بیت کوین وجود دارد، این‌ها آورده مالی دارند و باید طبق ضوابط و قوانین کار کنند و البته نظارت‌پذیر هم هست ولی اگر در این حوزه کم‌کاری‌هایی صورت می‌گیرد دلیل دیگری دارد.

او تصریح کرد: رمزارزها بخش بزرگی از نیاز کشور را از جهت تبادلات و سرمایه‌گذاری تأمین کرده‌اند و نیاز هست که مقررات مشخصی بر این حوزه حاکم باشد.

شریعتمدار ادامه داد: بازارگاه‌های داخلی بخش مهم‌تری از مزرعه‌هاست و ما در این حوزه کارهای مهمی انجام داده‌ایم. اگر حدود 12 میلیون نفر در ایران رمز ارز داشته باشند نیمی از آن از پلت‌فرم‌های ایرانی استفاده می‌کنند. باید جهت‌گیری‌های کلان در این حوزه مشخص شود.

در ادامه عمادالدین سخایی، مدیرکل بازارهای مالی-بازرگانی وزارت اقتصادی و دارایی گفت: چیزی که ما درباره آن تصمیم نگرفته‌ایم دیگران هم درباره آن تصمیم نگرفته‌اند. از جایگاه دولتی من استقبال می‌کنم که مسئله رمزارزها به‌صورت طرح در مجلس تصویب شود ولی اینکه آیا درنهایت به نفع همه خواهد بود، موضوعی است که شما باید بگویید. از طرفی چگونه باید ضوابط یک موضوع جدید و روبه تغییر نوشته شود که چند ماه یا سال آینده نیاز به تغییر نداشته باشد. دیگران دراین‌باره چگونه رفتار کرده‌اند و ما باید چه‌کار کنیم؟ تغییر قوانین چند ماه و سال طول می‌کشد و باید به این توجه شود. موضوع بعدی تعیین نقش رمز ارزهاست. البته دوستان کار خودشان را در این حوزه تعریف کرده‌اند ولی همین مسئله چگونه باید برای مردم و سیاست‌مداران تبیین شود.

سخایی گفت: البته اینکه برخی در این حوزه پیش‌قدم نمی‌شوند به معنای عدم آگاهی نیست. باید اول استراتژی و نگاه حاکمیت در این حوزه مشخص شود؛ این در حوزه پذیرش و رد مشروط مهم است. در حوزه تنظیم‌گری وارد نشده‌ایم و فقط فناوری سندباکس فعال‌شده است. ما زمینه آرامی برای کار بخش خصوصی در سندباکس فراهم‌شده است. موضوع دیگر اینکه سیاست‌گذار در مجلس بر چه اصولی کار خود را انجام دهد؟

شمس‌اردکانی تصریح کرد: محور اصلی منافع ملی است که رئیس‌جمهوری بر آن تاکید کرده‌اند.

بعد از آن احمد محمدی سهروردی، عضو هیات مدیره و نماینده وکلا و قضات کشور، انجمن آیین دادرسی مدنی ایران گفت: مهم‌ترین تصمیم مجلس و دولت توسط شورای نگهبان بررسی، پذیرفته یا رد می‌شود. آیا شورای نگهبان وظیفه دارد، قوانین مخالف اسلام را رد کند یا الزاماً قوانین که مصوب می‌شود، باید موافق اسلام باشد؟ بسیاری از قوانین با این پیش‌فرض که قوانین باید موافق اسلام باشد، رد می‌شود. بنابراین باید شورای نگهبان قوانین را از دیدگاه اسلامی بودن بررسی کند. برای همین ما می‌توانیم از فقهای شورای نگهبان و حوزه علمیه قم دعوت کنیم و موضوع را برای آن‌ها در نشست‌های تخصصی و نشست کمیسیون‌ها تبیین کنیم.

او تاکید کرد: بحث مهم حقوقی راجع به ماهیت پول است؛ اگر رمز ارز موردپذیرش فقها نیست، برای اینکه آن‌ها دلیل می‌آورند که طلا ذاتاً ارزش داشت و پول نماینده آن ارزش شد. حالا کافی است بگوییم که رمز ارز هم نماینده یک ارزش است.

بعد از آن پیام باقری، نایب‌رئیس سندیکای برق تاکید کرد تا زمانی که نرخ برق اصلاح نشود، مشکل و برق رمزارزها و خاموشی اصلاح نمی‌شود. باید نرخ برق اصلاح شود و توجیه‌پذیر باشد.

در ادامه این نشست که به صورت آنلاین و حضور برگزار شد، علیرضا هادی مدیرکل دفتر سرمایه‌گذاری وزارت صنعت، معدن و تجارت گزارشی اجمالی از کارهایی که تا به امروز در وزارت صنعت، معدن و تجارت انجام‌شده، ارائه داد. در حوزه رمزارزها با تمام ذی‌نفع‌ها و فعالان اقتصادی همفکری شده است. برخی می‌گفتند که باید برای دادن مجوزها باید سخت‌گیری شود ولی ما موضوع را عمومی دیدیم و البته جهان هم در این حوزه حرکت می‌کند. با بانک مرکزی چندین جلسه برگزار کرده که از رمز ارز در معادلات استفاده شود ولی هنوز موفقیتی حاصل نشده است.

او ادامه داد: ما در وزارت صنعت، معدن و تجارت 3580 مجوز بهره‌برداری واحد صنعتی استخراج رمز ارز صادر کرده‌ایم؛ البته کسی جواز تأسیس دارد حق تولید محصول ندارد. 2500 مجوز اعتبار دارد ولی اعتبار بقیه بعد از گذشت شش ماه که از آن استفاده نشد، به‌صورت اتوماتیک باطل شد. 115 طرح دارای پیشرفت فیزیکی بالای 5 درصد است. همچنین 124 تا تقاضا برای پروانه بهره‌برداری به ما رسیده که برای 34 تا پروانه صادرشده است.

همچنین سپهر محمدی، کارشناس حوزه بلاک‌چین گفت: او از جلساتی که توسط انجمن بلاک‌چین با فقها و مرکز تحقیقات اسلامی مجلس شورای اسلامی، برگزارشده، گفت؛ البته اختلاف‌نظرهایی وجود دارد ولی خیلی از فقها استفاده از بلاک‌چین را مجاز و مشروع می‌دانند و تعداد موافقان هم زیاد است.

در ادامه محمدرضا جمالی، نماینده کمیسیون اقتصاد دیجیتال کمیته ایرانی ICC از رمزها و نظام پرداخت در دنیا گفت که بیت‌کوین را به‌صورت تهدید برای پول می‌دانند. استراتژی که توسط بخش خصوصی باید در نظر گرفته شود، باید توجیه اقتصادی، اخلاقی و ملی داشته باشد.

 بعد از آن محمود استقلال نماینده کمیته ایرانی ICC گفت: ICC هنوز به رمزارزها ورود نکرده، ولی به بحث بلاک‌چین ورود کرده است. در حوزه بلاک‌چین یک مجموعه قوانینی که ناظر بر تجارت الکترونیک است ولی هنوز قوانین مشخص مجرایی تدوین‌نشده است و البته کدهای اخلاقی هم در این حوزه وجود دارد.

او ادامه داد: امیدواریم دولت و مجلس به نظر کمیته ICC هم توجه کنند و بیشتر به تدوین قوانین فکر نکنند. بحث فقط Cryptocurrency نیست، بحث بلاک‌چین مهم‌تر است؛ بحث سندهای مالکیت خیلی مهم است و باید به همه این‌ها توجه شود.

در این نشست تخصصی تاکید شد: باید دارایی‌های دیجیتال در کشور به رسمیت شناخته شود؛ آگاهی و آموزش‌های زیربنایی ایجاد شود تا حس آرامش در فضای عمومی جامعه برای استفاده از رمزارزها به وجود بیاید. باید مصوبه کمیسیون اقتصادی دولت و سندهای پیشنهادی مورد اجتماع سه تشکل بخش خصوصی تقویت و تسریع رگولاتوری حوزه فناوری بلاک‌چین و رمز ارز با رویکرد سندباکس تصویب شود. قوانین و آیین‌نامه‌های فعالیت اقتصادی این حوزه تدوین شود. مجوز فعالیت به بازیگران کلاسیک یعنی بانک‌ها و صرافی‌ها و... داده شود. ساختار فنی و حقوقی ایجاد شود. همچنین پروتکل‌های قضایی مربوطه و هاب‌های توسعه‌ای رمزارزها در کشور و تشویق سرمایه‌گذاران خارجی به ورود به آن‌ها ایجاد شود. هچنین باز کردن دسترسی بین‌المللی به پلتفرم‌های توسعه‌یافته ایرانی لازم است.

در آخر مقرر شد کارگروهی با حضور نماینده وزارت صنعت، معدن و تجارت، وزارت اقتصاد و دارایی، وزارت نیرو، انجمن‌های تخصصی در حوزه برق، بلاک‌چین و رمز ارز و کمیسیون اقتصاد کلان اتاق ایران تشکیل شود تا بتوانند متن اولیه لایحه قوانین حوزه رمز ارز را تدوین کرده و درنهایت به دولت یا مجلس ارائه کنند.