بررسی آخرین وضعیت تجارت کالایی بین ایران با افغانستان نشان می‌دهد که ارزش صادرات به این کشور همسایه در فصل بهار ۱۴۰۰ در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته با ۱۵ درصد رشد به ۵۷۰ میلیون دلار رسیده است.
ه گزارش پایگاه خبری اتاق ایران به نقل از ایرنا، افغانستان در حال حاضر پنجمین مقصد عمده صادرات کالاهای ایرانی است و پیش‌بینی می‌شود که ارزش صادرات ایران به این کشور تا پایان امسال به سه میلیارد دلار برسد.
صادرات و واردات با افغانستان به‌صورت ترانشیپمنت انجام می‌شود، بدین ترتیب که کامیون‌های ایرانی بار خود را در مرز تخلیه و کامیون‌های افغان آن را برای رسیدن به مقصد حمل می‌کنند.
بااین‌حال و در سایه تحولات اخیر در این کشور، مرزهای ماهیرود در خراسان جنوبی و مرز دوغارون در خراسان رضوی در روز هفدهم تیرماه بسته شدند ولی مرز میلک در استان سیستان و بلوچستان به کار خود ادامه داد.
علی ربیعی، سخنگوی دولت امروز در این خصوص و در تشریح تأثیر این تحولات بر مبادلات تجاری با افغانستان گفت: با توجه به تحولات روی داده در گمرکات مرزی افغانستان، گمرک اسلام قلعه مقابل دوغارون و ابونصر فراهی مقابل ماهیرود به کنترل طالبان درآمد، لذا به‌طور عملی تا برقراری شرایط ثبات باید منتظر بمانیم اما گمرک میلک که از گمرکات اصلی است در حال حاضر فعال است و طبق روال گذشته از این مسیر مبادلات تجاری با افغانستان انجام می‌شود.
جمهوری اسلامی ایران درمجموع ۹۰۰ کیلومتر مرز مشترک با افغانستان در جوار ولایات هرات، فراه و نیمروز آن کشور با استان‌های خراسان رضوی، خراسان جنوبی و سیستان و بلوچستان دارد.
گمرک ماهیرود- ابونصر فراهی
استان خراسان جنوبی ۳۳۱ کیلومتر مرز مشترک با کشور افغانستان دارد و ولایت فراه و گمرک ابونصر فراهی در افغانستان هم‌مرز با شهرستان سربیشه در خراسان جنوبی است که به‌عنوان سومین معبر رسمی ایران با کشور افغانستان شناخته می‌شود و تا قبل از تحولات اخیر در افغانستان، روزانه ۶۰۰ دستگاه کامیون از این مرز ترانزیت می‌شدند.
بر اساس آخرین آمارهای موجود، ترانزیت کالا از گمرک ماهیرود طی سه‌ماهه نخست امسال به افغانستان، نسبت به مدت مشابه سال گذشته ازنظر وزنی ۳۸ درصد و ازنظر تعداد کامیون‌ها ۵۷ درصد کاهش داشته است.
این گمرک از اهمیت ویژه‌ای در مبادلات ایران و افغانستان به‌ویژه در صادرات محموله‌ها و مشتقات نفتی، مواد غذایی و مصالح ساختمانی برخوردار است.
«سیدروح‌الله لطیفی» سخنگوی گمرک درباره آخرین وضعیت تردد کالا از این گمرک گفت: تردد کالاها از مرز ماهیرود تنها برای یک روز متوقف بود و پس‌ازآن، این گمرک برای چند روزی به‌صورت محدود فعالیت خود را از سر گرفت و از روز گذشته (بیست و یکم تیرماه) روند ورود و خروج کالاها به‌طور کامل به حالت عادی بازگشت.
وی با بیان اینکه ایران واردات چندانی از افغانستان ندارد، تصریح کرد: صادرات از مرز ماهیرود به‌طور کامل به حالت قبل از تحولات اخیر در افغانستان بازگشته و مشکلی در این زمینه نیست.
گمرک دوغارون- اسلام قلعه
سالانه ۱.۵ میلیارد دلار صادرات، سه میلیارد دلار ترانزیت خروجی و ۲۰ میلیون دلار واردات از طریق مرز دوغارون بین ایران و افغانستان انجام می‌شود.
کنترل گمرک و منطقه مرزی اسلام قلعه استان هرات افغانستان واقع در نقطه صفر مرزی دوغارون در شهرستان تایباد از ۱۷ تیرماه جاری تاکنون با خروج نیروهای اداری و نظامی دولت افغانستان از این محدوده، در اختیار نیروهای طالبان قرار دارد.
لطیفی با بیان اینکه مرز دوغارون همچنان بسته است و تبادل کالا از آن صورت نمی‌گیرد، توضیح داد: برای بازگشایی این مرز، در انتظار بررسی بیشتر تحولات در افغانستان هستیم.
گمرک دوغارون در فاصله ۱۸ کیلومتری تایباد و مرکز این شهرستان ۱۲۰ هزار نفری نیز در فاصله ۲۲۵ کیلومتری جنوب شرقی مشهد واقع است.
خراسان رضوی از سمت شرق ۳۰۲ کیلومتر مرز مشترک با جمهوری اسلامی افغانستان دارد. شهرستان‌های «تربت‌جام، تایباد و خواف» این استان در جوار مرز مشترک با افغانستان قرار دارند.
گمرک میلک- نیمروز
پایانه مرزی میلک در محدوده شهرستان هیرمند، در نزدیکی روستای میلک و در فاصله ۲۶۱ کیلومتری زاهدان، در جوار رودخانه مرزی مشترک پریان و در نزدیکی شهر زرنج مرکز ولایت نیمروز افغانستان قرار دارد. این گمرک بر اساس مصوبه شورای عالی امنیت ملی در سال ۸۴ در زمینی به مساحت ۱۲.۵ هکتار، با هدف توسعه حمل مسافر و ترانزیت کالا در جنوب شرق کشور و توسعه مبادلات منطقه‌ای، سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی ایجاد شده است.
سخنگوی گمرک درباره فعالیت این گمرک اظهار کرد: مرز میلک در استان سیستان و بلوچستان ایران با افغانستان از قبل نیز باز بود و تحولات اخیر در افغانستان باعث ایجاد تغییری در فعالیت این مرز نشده است.
گمرک میلک بیشتر در زمینه ترانزیت کالاهای خارجی فعال است و درواقع گذرگاهی برای عبور کالاهایی است که از مبدأ دیگر کشورها به مقصد کشور افغانستان حرکت می‌کنند.