مرتضی بهروزی‌فر کارشناس حوزه انرژی درباره امکان صادرات گاز از مسیر افغانستان به چین اظهار داشت: برای رسیدن گاز به چین قاعدتا باید از مسیر کوهستانی عبور کنیم و از همه مهم‌تر برقراری و تضمین امنیت در افغانستان با وجود طالبان است، سوال این است آیا 25 سال قبل که طالبان در این کشور حاکم بود، امنیت برقرار شد؟ در نظر داشته باشیم پروژه‌های انتقال انرژی بخصوص گاز از مسیر خط لوله طولانی‌مدت و حداقل 30 ساله است، فقط 5 سال زمان برای احداث خط نیاز است. بهره‌برداری نیز 25 سال طول می‌کشد، حال چه کسی می‌تواند تضمین کند کشوری که تحت لوای طالبان است تا 30 سال آینده در این کشور ثبات برقرار کند تا خط لوله احداث شود؟
تاپی و صلح هر دو روی کاغذ باقی خواهند ماند
وی با بیان اینکه تصور اینکه سرمایه‌گذار در پروژه‌ای سرمایه‌گذاری کند که آینده آن مشخص نیست، دور از ذهن است و همانند تاپی روی کاغذ باقی خواهد ماند، افزود: یادداشت و تفاهمنامه با اجرا و عملیاتی شدن پروژه متفاوت است، اینکه خط لوله از مسیر افغانستان بگذرد نیازمند ثبات مطلق است که فعلا این امکان وجود ندارد، بنابراین فعلا چشم‌انداز مثبتی دیده نمی‌شود.
ترکیه بازار قابل اتکای گاز ایران
این کارشناس حوزه انرژی تاکید کرد: این موضوع را نیز در نظر داشته باشیم که بازار افغانستان و پاکستان بسیار کوچکند اینکه فکر کنیم می‌توانیم مشکل صادرات را با این کشورهای کوچک حل کنیم غیرمنطقی است، در همسایگی ما غیر از ترکیه بازار رو به رشد قابل اتکا نداریم، حتی بازار عراق موقت است زیرا با توسعه ذخایر نفتی مسلما تبدیل به صادرکننده گاز خواهد شد.
گاز ایران فقط با ال‌ان‌جی به چین می‌رود
وی در ادامه گفت: برای صادرات گاز به چین از طریق خط لوله از مسیرهای متعددی باید عبور کنیم یعنی خط لوله صلح از پاکستان و هند باید به چین برسد و از مسیر افغانستان هم از مناطق کوهستانی باید عبور کرد، از همه مهم‌تر اینکه بخش عمده جمعیت و صنایع این کشور در نیمه شرقی قرار دارد و غرب این کشور که به ما نزدیک است مناطق تقریبا توسعه‌نیافته و با مصرف پایین انرژی است، علاوه بر این حتی اگر خط لوله کشیده شود باید هزاران کیلومتر که از مرزهای غربی چین عبور کرده و به شرق و مناطق مصرف برسد، بنابراین احداث خط لوله کار مشکل و پرهزینه‌ای است.
با آسیای جنوب‌شرقی و اروپا بازیگر بزرگ گازی می‌شویم
بهروزی‌فر با اشاره به معلق ماندن خط لوله صلح نیز توضیح داد: قسمت عمده جمعیت و صنایع پاکستان در حاشیه شرقی واقع شده که از ما بسیار دور است و احداث خط لوله در بیابان‌هایی که تحت اختیار دولت مرکزی هم قرار نداشته و امنیت آن تضمین نمی‌شود، امکان ندارد. از طرف دیگر پاکستان اقتصاد کوچکی است، اینکه تصور کنیم با افغانستان و پاکستان به یک بازیگر بزرگ گاز تبدیل شویم منطقی نیست، ما باید به بازارهای بزرگ مثل آسیای جنوب‌شرقی و اروپا و از طریق ال‌ان‌جی فکر کنیم.
تحریم حل نشود به افغانستان هم فکر نکنیم
وی یادآور شد: مهم‌تر اینکه اگر مشکل تحریم‌های ما حل نشود، حتی به افغانستان هم امکان صادرات نداریم، مثلا اکنون صادرات گاز به عراق هر سه ماه یک بار تمدید می‌شود یعنی اجازه صادرات به این کشور را هم نداریم.
ترکمنستان رقیب گاز صادراتی ایران نیست
این کارشناس حوزه انرژی درباره احتمال اجرایی شدن خط لوله تاپی با توجه به چالش طالبان و هند نیز بیان داشت: مسئله اقتصاد که در میان باشد مسائل ایدئولولژیک کنار می‌رود، اما احداث این خط لوله هم نیازمند امنیت و ثبات در افغانستان است، بنابراین احداث هر خط لوله‌ای در این کشور شدنی نیست و فقط روی کاغذ و در جلسات می‌توان در مورد آن صحبت کرد.
وی همچنین تاکید کرد: این موضوع را هم در نظر داشته باشیم موقعیت ترکمنستان با ایران متفاوت است عملا مسیر دیگری برای صادرات گاز ندارد، این کشور land lock است، روسیه نیز بدنبال واردات رایگان گاز و در اختیار داشتن خط لوله است، کشورهای حاشیه خزر نیز تاکنون با این پروژه موافقت نکرده‌اند ضمن اینکه این کشور مسیر صادرات از طریق ال‌ان‌جی را هم ندارد.
عدم امنیت افغانستان و پیچیدگی پروژه‌های اقتصادی
محمدحسین بنی اسدی کارشناس ارشد وزارت خارجه نیز در همین خصوص گفت: افغانستان اکنون به یک کانون بحران تبدیل شده که روی آن بحث است، بنابراین اینکه بخواهیم مسیر انتقال انرژی به چین را از کشور افغانستان مشخص کنیم، کار سختی است.
وی احداث خط لوله صادراتی با قطر 50 اینچ را پروسه ای بسیار دشوار دانست و افزود: اکنون خط لوله صلح تا نزدیکی پاکستان رفته، اگر بخواهیم دوباره این خط را تغییر مسیر بدهیم کار بسیار پیچیده و بزرگی است.
این دیپلمات ارشد تاکید کرد: تا زمانی که امینت در افغانستان حاکم نباشد نه سرمایه به سمت این کشور می‌رود و نه می‌توان در مورد پروژه‌های بزرگی مثل خط لوله گاز مذاکره و یا آن را اجرا کرد.
وی خاطرنشان کرد: احداث خط لوله گاز برای صادرات منوط به این است که در آینده شرایط به گونه‌ای شود که تحریم نفت و گازی ما رفع شود و اوضاع جنوب آسیا بخصوص افغانستان مشخص‌تر شود، سپس می‌توان روی آن بحث کرد، بنابراین اکنون طرح این موضوع زودهنگام است و نیاز به زمان دارد.