مرکز پژوهشهای اتاق ایران به عنوان نماینده بخش خصوصی و فعالان اقتصادی با توجه به آخرین تحولات مربوط به مذاکرات برجام و با توجه به سناریوهای محتمل در مورد آینده مذاکرات برجام، در گزارشی با عنوان "نقشه راه عملیاتی برای توسعه فعالیت‌های تجاری و اقتصادی بین‌المللی: سناریوهای پسابرجام"، یک برنامه عملیاتی منسجم برای توسعه فعالیت‌های تجاری کشور در بازه زمانی کوتاه مدت طراحی کرده است.
در این گزارش مرکز پژوهشهای اتاق ایران دو سناریو را بر اساس موفقیت و یا شکست مذاکرات برجام به‌عنوان سناریوهای مطرح صورت‌بندی کرده و بر اساس مطالعات و نظرسنجی از صاحبنظران این حوزه، اقدام به تعیین راهبرد در حوزه تجارت بین‌الملل، اولویت‌بندی اقلام کالایی و در نهایت اولویت‌بندی شرکای تجاری در هریک از سناریوهای مورد اشاره کرده است.
نتیجه این سناریوسازی به صورت خلاصه از این قرار است:
سناریوی اول
توافق سیاسی و بازگشت طرفین به برجام (رفع تحریمها به صورت محدود و موقت)
راهبرد: تقویت تولید صنعتی فناورانه و بهبود جایگاه ایران در زنجیره ارزش جهانی
اقلام کالایی دارای اولویت در سناریوی اول: فناوری‌های تولید در صنعت خودروسازی- فناوری‌های تولید در صنعت نساجی، فناوری‌های کشاورزی صنعتی، فناوری‌های تولید در صنایع پایین‌دستی پتروشیمی، فناوری‌های تولید در صنعت داروسازی و فناوری‌های تولید در صنعت بازیافت.
طرف‌های تجاری دارای اولویت در سناریوی اول: کشورهایی که توانایی تامین فناوری‌های مورد نیاز در صنایع هدف ایران را داشته باشند: چین، هند و آلمان. کره جنوبی و ژاپن هم در رده‌های بعدی قرار دارند. البته باید توجه کرد، کره جنوبی و ژاپن به‌طور سنتی پیروی کامل از سیاستهای بین‌المللی آمریکا در عرصه سیاسی از خود نشان داده‌اند، که این مسئله با توجه به سابقه روابط ایران و آمریکا بسیار مخاطره برانگیز است. لذا هم ایجاد تنوع شرکای تجاری در خصوص حوزه‌های همکاری با این دو کشور باید به‌طور ویژه مورد توجه قرار بگیرد و هم باید به‌طور خاص در قراردادهای دوجانبه با توجه به تحریم‌های یک‌جانبه آمریکا به مسئله ضمانت‌های حقوقی اجرای تعهدات طرف مقابل توجه شود.
بر اساس این گزارش، توجه به دو نکته درباره سناریوی اول ضروری است. اول اینکه به اعتقاد بسیاری از کارشناسان روابط بین‌الملل و اقتصادی، حتی در صورت بازگشت آمریکا به برجام، این توافق فاقد ویژگی‌های برجام اول خواهد بود و کشورها، بانک‌ها و شرکت‌های بزرگ بین‌المللی به آن اعتماد لازم را نخواهند داشت.
لذا انتظار نمی‌رود مانند سال اول توافق برجام، صف ادامه‌داری برای ورود هیات‌های بازرگانی و حصول توافق‌های بزرگ تجاری و اقتصادی در کار باشد. حتی برخی به صورت بدبینانه عمر توافق جدید و محدود را هم فراتر از دو یا سه سال نمی‌دانند. نکته دوم اینکه مدیریت منابع ارزی در این سناریو دارای اهمیت است و نباید منابع آزاد شده صرف واردات بی‌رویه کالاهای مصرفی نهایی شود.
سناریوی دوم
افزایش محدودیت‌های بین‌المللی و فشارهای ناشی از تحریمها و بازگشت به شرایط
سال‌های اول دهه 1390
راهبرد: تامین نیازهای اساسی مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان برای تضمین حداقل معیشت مردم
و حفظ بنیه تولیدی کشور
اقلام کالایی دارای اولویت در سناریوی دوم: تأمین کالاهای اساسی کشاورزی و غذایی، تأمین فناوری وارداتی مورد نیاز در صنعت برق کشور، تامین مواد دارویی ضروری و واردات فناوری‌های تولید وکالاهای واسطه‌ای
ضروری اقتصاد کشور
طرف‌های تجاری دارای اولویت در سناریوی دوم: چین، اوراسیا، ترکیه، عراق، افغانستان و سوریه.
این سناریوها بر اساس نظر کارشناسان بیشترین احتمال وقوع را دارند. مرکز پژوهشهای اتاق ایران بر اساس مطالعات و نظرسنجی از صاحبنظران این حوزه، اقدام به تعیین راهبرد در حوزه تجارت بین‌الملل، اولویت‌بندی اقلام کالایی و در نهایت اولویت‌بندی شرکای تجاری در هریک از سناریوهای مورد اشاره کرده است.
متن کامل این گزارش را (اینجا) بخوانید.