وزیر نیرو جلوی توقف عقد قراردادهای خرید تضمینی انرژی‌های تجدیدپذیر را بگیرد

گفته می‌شود شرکت‌های توزیع برق تصمیم گرفته‌اند از آخر مهرماه با نیروگاه‌های خورشیدی کوچک‌مقیاس قراردادهای خرید تضمینی امضا نکنند. حمیدرضا صالحی، عضو هیات مدیره انجمن سازندگان و تأمین‌کنندگان کالا و خدمات انرژی‌های تجدیدپذیر می‌گوید: دلیل این تصمیم بار مالی قراردادهای خرید تضمینی عنوان‌شده است

صالحی معتقد است: وزیر نیرو نگرانی‌هایی درباره روش‌های توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر دارند؛ باید بخش خصوصی این نگرانی‌ها را برطرف کند و مجموعه وزارت نیرو را در تدوین برنامه‌ها کمک کند. این گفت‌وگو را بخوانید.

در وزارت نیرو چه اتفاقی در حوزه انرژی‌های تجدیدپذیرها افتاده است؟ این درست است که شرکت‌های توزیع دیگر قرارداد خرید تضمینی با متقاضیان منعقد نمی‌کنند؟

این‌طور که شرکت‌های تجدیدپذیر در سراسر کشور به انجمن اطلاع داده‌اند، از روز چهارشنبه 31 مهرماه شرکت‌های توزیع برق از انعقاد قراردادهای خرید تضمینی برای نیروگاه‌های خورشیدی کوچک‌مقیاس خودداری می‌کنند.

دیدگاه منفی در مجموعه وزارت نیرو نسبت به قراردادهای خرید تضمینی برق تجدیدپذیر وجود دارد که این دیدگاه به وزیر نیرو منتقل‌شده و نتیجه این شده که به‌صورت شفاهی گفته‌شده که فعلاً قرارداد خرید تضمینی امضا نشود تا بررسی بیشتر صورت گیرد. خوشبختانه دستور کتبی و نامه‌ای در این خصوص ابلاغ نشده و تنها توقف برای کوتاه‌مدت برای بررسی بیشتر مطرح بوده است که امیدواریم هر چه سریع‌تر این موضوع برطرف شود.

چرا نگاه وزیر نسبت به قراردادهای خرید تضمینی منفی است؟

یکی از دلایلی که مدت‌هاست در وزارت نیرو مطرح است، بار مالی قراردادهای خرید تضمینی است. این قراردادها با توجه به اینکه 20 ساله هستند ضریب تعدیل در آن‌ها اعمال می‌شود، مبالغ صورتحساب‌ها افزایش‌یافته و موجب نگرانی مدیران وزارت نیرو شده است.

این در حالی است که اولاً منابع مالی برای خرید تضمینی برق تاکنون از قبوض برق مردم تأمین‌شده است نه از بودجه‌های دولتی، و ثانیاً با توجه به تبصرهٔ) قانون بودجه سال 1400، به‌زودی قرار است سوخت صرفه‌جویی شده به‌عنوان یک منبع مالی جدید به منابع مالی ماده 61 قانون اصلاح الگوی مصرف برای خرید تضمینی برق اضافه شود.

ضمن این‌که در آخرین مصوبه وزیر نیرو در خصوص قراردادهای خرید تضمینی برق تجدیدپذیر که 25 اردیبهشت امسال ابلاغ شد، سه پله کاهشی در سال‌های 8، 12 و 16 به میزان 40 درصد بر نرخ تجدیدپذیر اعمال می‌شود که موجب کاهش بار مالی این قراردادها در بلندمدت می‌شود و می‌توان گفت دیگر نگرانی از بابت بار مالی نباید وجود داشته باشد.

آیا دلایل دیگری نیز برای دیدگاه منفی در وزارت نیرو وجود داشته است؟

یکی از نگرانی‌های دیگر موضوع خریدوفروش قراردادهای خرید تضمینی است که البته مربوط به سال‌های بسیار دور است. اولاً این موضوع به‌صورت بسیار معدود در قدیم انجام‌شده و در پروانه‌های ساتبا این اجازه داده نشده است، و ثانیاً موضوع توسعه (دولوپ) نیروگاه‌های تجدیدپذیر یکی از موضوعات مطرح در جهان است، بدین‌صورت که شرکت‌هایی کارهای مطالعات مهندسی، ازجمله مطالعات باد و نصب دکل‌های بادسنجی، مطالعات یک‌ساله زیست‌محیطی، مسائل مربوط به زمین مانند مجوزها و مطالعات و غیره را انجام می‌دهند و پروژه را تا عقد قرارداد خرید تضمینی پیش می‌برند، و سپس پروژه را به سرمایه‌گذار بعدی می‌سپارند. این استاندارد دنیای تجدیدپذیر است و می‌باید در این نیز کمک کنیم که شرکت‌های توسعه‌دهنده تعریف و به‌صورت حرفه‌ای و کارشناسی فعالیت کنند و به رسمیت شناخته شوند. بهر حال اکنون این دیدگاه منفی در ایران به این موضوع وجود دارد.

اگر حتی همه موارد بالا را بپذیریم، این موارد برای نیروگاه‌های خورشیدی کوچک‌مقیاس انشعابی که متقاضی روی سقف خانه یا کارخانه خود نصب می‌کند، مطرح نیستند، ولی این‌ها هم یک هفته است که متوقف‌شده‌اند.

آیا وزیر نیرو به توقف قراردادهای نیروگاه‌های انشعابی نیز اشاره‌کرده‌اند؟

خیر، صحبت یا دستور شفاهی برای نیروگاه‌های کوچک‌مقیاس انشعابی که با شرکت‌های توزیع برق قرارداد منعقد می‌کنند، انجام‌نشده است و به نظر ما قراردادهای نیروگاه‌های کوچک‌مقیاس (انشعابی) نباید حتی برای مدت کوتاه نیز متوقف می‌شدند، چون بار مالی بسیار کمی دارند، و چون قابل خریدوفروش نیستند. شاید سو برداشت از طرف ساتبا یا شرکت‌های توزیع برق صورت گرفته است. انشالله که به‌زودی برطرف شود.

قرار است در مدت‌زمان توقف عقد قراردادها چه اتفاقی بیفتد؟

همان‌طور که وزیر نیرو در مجلس در زمان رأی اعتماد گفتند، ایشان برنامه احداث 10 هزار مگاوات نیروگاه تجدیدپذیر را در دوره 4 ساله دارند. مجموعه وزارت نیرو اکنون در حال تدوین این برنامه هستند.

من معتقد هستم که دیدگاه شخص وزیر و مدیران وزارت نیرو نسبت به توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر مثبت است، ولی نگرانی‌هایی در خصوص روش‌های توسعه دارند و ما در بخش خصوصی موظف هستیم این نگرانی‌ها را برطرف کنیم و همچنین مجموعه وزارت نیرو را در تدوین برنامه‌ها کمک کنیم. ولی چیزی که باید دقت کنیم و نظر وزارت نیرو را نیز به آن جلب کنیم، این است که از گذشته درس بگیریم.

برای مثال روش خرید تضمینی برق در ابتدا مشکلات زیادی داشته است، ازجمله پروسه تخصیص آن بسیار پیچیده بود. سال‌های گذشته عوارض برق ابتدا به‌حساب توانیر، سپس هدفمندی یارانه واریز و سپس به‌حساب عمومی ساتبا در خزانه واریز می‌شد، و تخصیص سازمان برنامه و دستور پرداخت خزانه را لازم داشت. این پروسه به همت مجموعه ساتبا، توانیر و وزارت نیرو و همت بخش خصوصی و اتاق ایران و حضور ما در جلسات کمیسیون تلفیق مجلس در سال‌های گذشته اصلاح شد و اکنون عوارض برق مستقیماً به‌حساب اختصاصی ساتبا واریز می‌شود، بدون گردش در حساب هدفمندی یارانه‌ها و بدون ورود به جداول تبصره 14 قانون بودجه.

سؤال ما از مجموعه همکاران وزارت نیرو این است: آیا اکنون‌که بودجه خرید تضمینی برق از محل عوارض اصلاح و تسریع شده است، باید این مسیر را از دست بدهیم و قراردادهای خرید تضمینی را متوقف کنیم؟

آیا مدیران وزارت نیرو می‌دانند مسیرهای دیگری که درصدد اجرای آن هستند، مانند مسیر ماده 12 قانون اصلاح الگوی مصرف که بودجه آن از طریق سوخت صرفه‌جویی شده قرار است تأمین شود، هنوز مسیر تخصیص آن اصلاح‌نشده و با پیچیدگی‌های فراوان روبرو خواهند شد؟ برای مثال سوخت صرفه‌جویی شده در ماده 12 ابتدا به جداول تبصره 14 قانون هدفمندی یارانه می‌رود، دوستان شرکت بهینه‌سازی باید هر ماه تشریف ببرند به سازمان هدفمندی یارانه‌ها، صبر کنند که یارانه‌ها واریز شود، سپس اگر پولی مانده بود، به خزانه بازمی‌گردد. سپس دوستان شرکت بهینه‌سازی باید تشریف ببرند به سازمان برنامه و اگر پولی در خزانه مانده باشد، تخصیص بگیرند، و سپس به خزانه‌داری کل کشور مراجعه کنند تا اگر پولی در خزانه باشد، آن را نقد کنند. این مسیر بسیار پیچیده است و من احتمال می‌دهم بسیاری از پرداخت‌های ماده 12 نقد نشود و سرمایه‌گذاران با مشکل مواجه شوند. البته ما آماده هستیم که کمک کنیم که این مسیر نیز اصلاح شود.

چه طرح‌هایی در وزارت نیرو در حال تهیه است؟

موضوع برقی کردن چاه‌های کشاورزی در وزارت نیرو مطرح است که طبق تفاهم‌نامه توانیر با شرکت بهینه‌سازی، توانیر چاه‌ها را برق‌رسانی کند، و بخش خصوصی نیروگاه‌های خورشیدی احداث کند و برق را به شبکه تزریق کند. بخش خصوصی برای مدت 8 سال مبلغ معادل سوخت صرفه‌جویی شده که در مناقصه به دست می‌آید را دریافت کند و بعد از 8 سال برق تولیدی را به شبکه به فروش رساند.

این طرح همان مشکل عدم اطمینان از دریافت‌های شرکت بهینه‌سازی از محل تبصره 14 قانون بودجه را دارد. ما نمی‌گوییم که اجرایی نیست، ما حتماً حاضر هستیم که از طریق اتاق و از طریق تشکل‌های خوبی که داریم به همکاران توانیر کمک کنیم که طرح‌ها با موفقیت اجرا شوند، ولی باید قبول کنیم که اجرای این‌ها زمان می‌برد و در این مدت‌زمان نباید خرید تضمینی را متوقف کنیم و شرکت‌های فعال را از دست بدهیم.

آیا در طرح‌هایی که در حال تهیه در وزارت نیرو هستند، خرید تضمینی از کوچک‌مقیاس‌ها وجود دارد؟

قطعاً باید وجود داشته باشد و امیدواریم همکاران وزارت نیرو حتماً به این موضوع توجه کنند. توسعه نیروگاه‌های خورشیدی کوچک‌مقیاس انشعابی (زیر 200 کیلووات) در شرایط فعلی بدون روش خرید تضمینی برق امکان‌پذیر نیست. سالانه حدود 15 تا 20 مگاوات نیروگاه خورشیدی کوچک‌مقیاس در سراسر کشور روی سقف خانه‌ها و سوله‌های صنعتی نصب می‌شوند، و بار مالی بسیار کمی برای خرید تضمینی برق دارند ولی حدود 200 شرکت را در سراسر کشور فعال نگه‌داشته است، شرکت‌هایی که در سراسر استان‌ها و شهرستان‌های کشور فعال هستند. ضمن اینکه کوچک‌مقیاس‌ها نقش بسیار مهمی در فرهنگ‌سازی و نفوذ نیروگاه‌های تجدیدپذیر در میان مردم و مسئولان دارند.

اینجا جا دارد که به همکاران وزارت نیرو یادآوری کنیم که طرح‌های جایگزین خرید تضمینی مانند طرح نصب یک پنل خورشیدی (400-500 وات) روی سقف ساختمان‌ها و تزریق برق تولیدی به خانه برای مصرف داخلی (به‌صورت خود تأمین و بدون خرید تضمینی) در سال‌های 92 و 93 نیز اجرا شد و ناموفق بود. سیستم‌هایی که در آن زمان نصب شدند، الآن همه بدون رسیدگی رهاشده‌اند. دلیل آن این است که خرید تضمینی ندارند و از طرف دیگر تعرفه‌های برق خانگی بسیار ارزان و دسترس هستند و بنابراین این پنل‌ها برای مالک نیروگاه تنها یک دردسر هستند.

اگر وزارت نیرو می‌خواهد مسیر درست را برود این است که با افزایش تعرفه برق مشترکین پرمصرف خانگی بخصوص آن‌هایی که بیش از دو برابر الگوی مصرف، برق استفاده می‌کنند، موجب شود که برق خورشیدی اقتصادی شود، و مشترکین خانگی در ایران نیز مانند بسیاری کشورهای دیگر به خاطر مسائل اقتصادی پنل خورشیدی روی سقف نصب کنند و برق آن را در منزل مصرف کنند، ولی فعلاً با تعرفه‌های فعلی برق مشترکین خانگی، استفاده از برق خورشیدی در خانه اقتصادی نیست. درنتیجه اولاً کسی تمایل به هزینه و نصب ندارد، و ثانیاً پس از نصب با توجه به اینکه برق خانگی ارزان در دسترس است، برق پنل خورشیدی برای مصرف خانگی ارزش خاصی ندارد و بعد از مدتی رها می‌شود.

البته ما مطمئن هستیم که نیت وزارت نیرو از این طرح‌ها مثبت است و مجدداً اعلام آمادگی می‌کنیم که به وزارت نیرو در اقتصادی شدن این طرح‌ها و اجرای آن‌ها کمک کنیم، و موضوع ساخت داخل که در این طرح‌ها هست، از طرف ما نیز موردتوجه هست و خواهد بود، ولی خواهشی که از مجموعه وزارت نیرو و شخص وزیر داریم این است که تا زمانی که طرح‌های جدید تدوین و اجرایی نشده و موفقیت آن‌ها اثبات نشده‌اند، از توقف خرید تضمینی و هرگونه تغییرات شدید در پروسه‌های فعلی خودداری کنند تا ما شاهد از دست دادن شرکت‌های فعال در این حوزه نباشیم. اگر روش‌های جدید قابل اصلاح و اجرایی باشند، خودبه‌خود متقاضیان را به سمت خود جذب خواهند نمود.

آیا طرح‌های بزرگ‌مقیاس نیز جزو طرح‌ها وجود دارند؟

حتماً چند طرح برای نیروگاه‌های بزرگ مانند نیروگاه‌های خورشیدی و بادی مثلاً 100 مگاواتی و بیشتر جزو طرح‌ها هستند. وزارت نیرو احتمالاً برای اجرای آن‌ها به مکانیزم ماده 12 و قراردادهای 7-8 ساله برای دریافت سوخت صرفه‌جویی شده با شرکت بهینه‌سازی مصرف سوخت نگاه می‌کند. امیدواریم که بتوانند اجرایی شوند و ما هم در مجموعه بخش خصوصی کمک خواهیم کرد، بخصوص برای اصلاح مسیر تخصیص بودجه اگر بتوانیم با رایزنی با نمایندگان مجلس در استان‌های کشور منابع ماده 12 را از جداول تبصره 14 برای سال 1401 خارج کنیم که نیاز به گردش در سازمان هدفمندی یارانه‌ها و تخصیص نداشته باشند. ولی تأکید مجددمان به همکاران وزارت نیرو این است که مسیرهای گذشته را مسدود نکنند.

آیا نکته دیگری برای طرح دارید؟

این روزها تماس‌های بسیاری از طرف شرکت‌های کوچک و متوسط عضو انجمن ساتکا (انجمن سازندگان و تامین‌کنندگان کالا و خدمات انرژی‌های تجدیدپذیر اتاق ایران) به ما می‌شود که این شرکت‌ها قراردادهای پیمانکاری با مشتریان خانگی یا صنعتی بسته‌اند و بعضاً تجهیزاتی نیز خریداری کرده‌اند، ولی شرکت‌های توزیع برق از عقد قرارداد خرید تضمینی امتناع می‌کنند. خواهش من از وزیر نیرو که می‌دانم اعتقاد جدی به توسعه تجدیدپذیر دارند این است که به شرکت‌های توزیع گفته شود مانند گذشته به انعقاد قرارداد ادامه دهند. ما سالانه 15 مگاوات قرارداد خورشیدی کوچک‌مقیاس داریم و بار مالی آن‌ها ناچیز است، در عوض 200 شرکت در سراسر کشور با کمک همین روش زنده هستند و باعث ایجاد اشتغال و کارآفرینی شده‌اند. این شرکت‌ها الآن با بحران مواجه شده‌اند و حیف است که این شرکت‌ها را از دست بدهیم. ما از طرف اتاق بازرگانی و تشکل‌های تجدیدپذیر در خدمت ایشان و همکارانشان خواهیم بود تا بتوانیم با کمک هم ایده‌ها و طرح‌های جدید را تدوین و اصلاح و اجرایی کنیم و به هدف 10 هزار مگاوات ایشان دست پیدا کنیم، ولی می‌باید اعتماد بخش خصوصی را نیز حفظ کنیم و نگرانی‌های آنان را رفع کنیم. امیدوارم که در روزهای آینده خبر رفع توقف از عقد قراردادها را بشنویم و این خبر خوب را به شرکت‌ها منتقل کنیم.