اداره عربی و آفریقایی معاونت بین‌الملل اتاق ایران در گزارشی به بررسی وضعیت روابط تجاری ایران و عراق و معرفی فرصت‌های سرمایه‌گذاری برای فعالان اقتصادی ایرانی در این کشور پرداخته است.
واردات هفت برابری ایران از عراق نسبت به سال 99
این گزارش نشان می‌دهد حجم مبادلات ایران و عراق در سال گذشته، 7 میلیارد و 582 میلیون دلار و در هشت‌ماهه اول امسال 6 میلیارد و 840 میلیون دلار بوده است. همچنین در حالی که صادرات ایران به عراق در سال گذشته 7 میلیارد و 448 میلیون دلار و واردات از این کشور 134 میلیون دلار بوده است، امسال و در هشت ماه نخست صادرات ایران به عراق 6 میلیارد و 133 میلیون دلار بوده و واردات ایران نیز با رشد قابل توجه به 707 میلیون دلار رسیده است. این رشد قابل توجه واردات ایران از عراق اگرچه هنوز محدود است اما در عمل نشان‌دهنده تغییر در روند یک‌طرفه تجارت میان دو کشور در سال‌های گذشته است.
برمبنای این گزارش در این بازه زمانی 20 قلم اول صادراتی کشور به عراق، برق و گاز، میله‌های آهنی و فولادی، هندوانه، اجزای توربین‌های بخار، گوجه فرنگی، کولرهای آبی، کلروروینیل، سیب درختی، لوازم خانه‌داری، پنیر، پسته، کلینکر سیمان، شیرینی‌جات، لوازم سر میز آشپزخانه، سنگ آهن، گوجه فرنگی، پرتقال، بستنی‌ها بوده است.
جایگزین صادرات سیمان به عراق
در بخش دیگری از این گزارش فرصت‌های سرمایه‌گذاری در عراق برای فعالان اقتصادی تشریح شده است. در این گزارش با تاکید بر اینکه واحدهای تولیدی متوقف شده عراق با سرمایه‌گذاری‌های داخلی و خارجی در حال راه‌اندازی هستند پیش‌بینی‌شده که شرکت‌های ایرانی تداوم صادرات را با فعالیت مجدد این کارخانه‌ها از دست خواهند داد و بر همین اساس گردآورندگان این گزارش توصیه کرده‌اند فعالان اقتصادی ایران از صادرات خطوط تولید و انتقال تکنولوژی با استفاده از مواد اولیه ایرانی در احیای این واحدها غافل نشوند.
نکته دیگر در مورد خودکفایی عراق در تولید سیمان با احداث و یا بازسازی صنایع تولید سیمان در این کشور است. در این گزارش تاکید شده: این خودکفائی بدون واردات مواد اولیه از ایران و دیگر کشورها ممکن نخواهد بود. در حال حاضر کلینکر که مواد اولیه سیمان است از ایران وارد و در کارخانه‌ها تبدیل به انواع سیمان می‌شود، و تعداد زیادی از این کارخانه‌ها توسط مهندسان ایرانی بازسازی یا احداث شده‌اند. همچنین شرکت شستا نیز یک کارخانه با سهام ایرانی در شهر العماره احداث کرده است. لذا باید با نزدیک شدن به انجمن تولیدکنندگان سیمان عراق نسبت به تأمین دیگر نیازمندی‌های تولید از جمله ماشین‌آلات، پاکت و سنگ معدن اقدام کرد.
ضرورت تاسیس شهرک‌های صنعتی در خطر مرزی ایران و عراق
این گزارش با توجه به این نکته که 6 شهرک صنعتی عراق (ناصریه، بصره، الانبار، موصل، نجف و نهروان بغداد) در حال راه‌اندازی هستند و موضوع مشارکت در احداث دیگر شهرک‌های صنعتی باید در دستور کار مذاکره با مقامات عراقی قرار بگیرد تاکید کرده است: تقاضاهای زیادی از استان‌های عراق به دفتر رایزنی در سفارت کشورمان در بغداد برای احداث شهر صنعتی در کنار مرزهای مشترک ایران و عراق ارائه‌شده ولی برای عملیاتی شدن نیاز به سرمایه‌گذاری مشترک دارند.
در ادامه این گزارش با اشاره به اینکه جنوب عراق بهترین منطقه برای مشارکت سرمایه‌گذاران و تولیدات صنعتی ایران است آمده: یکی از راه‌های حضور مستمر در بازار عراق تولید در داخل عراق و ایجاد شهرک‌های صنعتی در کنار خط مرزی جهت به حداقل رساندن هزینه‌های تولید است. اجرایی کردن این امر مستلزم عبور دو کشور از محدودیت‌های گمرکی و تعرفه‌ای است. اتفاقی که اگر محقق شود زمینه صدور گسترده کالاهای ایرانی را از خاک عراق به سایر بازارهای منطقه‌ای را نیز فراهم خواهد کرد.
مشارکت در تولید برق از نیروگاه‌های خورشیدی و بادی
در این گزارش با اشاره به اینکه عراق به دنبال پایان دادن به تأمین انرژی خود از دیگر کشورها تا سال 2030 آمده: بیشترین رویکرد عراق در حال حاضر برای تأمین برق با استفاده از انرژی خورشیدی در سال‌های آینده است. به همین دلیل وزارت برق عراق برای همکاری با شرکت‌های تولیدکننده برق خورشیدی اعلام آمادگی کرده و حاضر به خرید برق تولیدی این شرکت‌ها به صورت سرمایه‌گذاری مشترک است. استفاده از انرژی باد نیز یکی دیگر از راه‌های تأمین برق برای کشور عراق است. این پروژه‌ها با توجه به منطقه فرات مرکزی که به‌صورت دشت است قابلیت اجرای بیشتری دارد. شرکت‌های ایرانی می‌توانند از فرصت به وجود آمده در این زمینه استفاده کنند.
مشارکت در پروژه‌های پزشکی و توریسم درمانی
بر اساس این گزارش شرکت‌های فعال در پروژه‌های درمانی و تأمین تجهیزات پزشکی، با توجه به نیاز شدید شهروندان عراقی در جنوب این کشور می‌توانند در اجرای پروژه‌های درمانی و بیمارستانی و حتی تأسیس کلینیک‌های تخصصی و مطب های پزشکی مشارکت کنند. به‌علاوه از آنجا که بیشترین سفر شهروندان عراقی به ایران برای درمان و پیگیری پرونده‌های پزشکی است. درنتیجه با تأسیس کلینیک‌های پزشکی می‌توان توریسم درمانی را نیز با تشخیص اولیه در شهرهای عراق تقویت کرد.
ساخت سیلو در عراق یکی دیگر از فرصت‌های تجاری اشاره شده در این گزارش، با توجه به مشکلات جمع‌آوری گندم در عراق و توقف صدها کامیون در صف تخلیه در مناطق برداشت گندم است.
همچنین در پایان این گزارش تاکید شده شیوع کرونا، باعث غیرفعال شدن بیش از 90 درصد از هتل‌های شهرهای عراق و ورشکستگی تجار ایرانی سرمایه‌گذار در این حوزه در عراق شده است. در نتیجه برای جبران خسارت فعالان این صنعت باید مذاکراتی در سطح وزارتخانه‌های دو کشور انجام شود تا بتوان خسارت را به حداقل کاهش و راهکاری برای فعالیت مجدد در این زمینه اندیشیده شود.