«بولیوار»، پول ونزوئلا، سال‌هاست که با کاهش باورنکردنی ارزش مواجه شده است؛ روندی که از دل یک بحران اقتصادی بزرگ بیرون آمده و منجر به فقیرشدن میلیون‌ها نفر از شهروندان این کشور شده است. اما اکنون به‌نظر می‌آید این روند به لطف افزایش تولید و فروش نفت و تغییر برخی سیاست‌های مالی و اقتصادی دولت درحال پایان یافتن است.
در طول 4ماه گذشته نرخ برابری بولیوار با دلار، در حدود 4.5 بوده است؛ ثباتی امیدوارکننده که بیشتر متکی بر تولید و فروش نفت بوده است. این لحظه‌ای است که به‌نظر هرگز قرار نبود از راه برسد، زیرا تورم در ونزوئلا از کنترل خارج شده بود، دولت به حذف صفر از واحد پولی ادامه می‌داد؛ همانطور که در پاییز سال‌جاری هم 6صفر از بولیوار کم کرد. اقتصاد ونزوئلا هر لحظه بیش از قبل در گرداب بحران غرق می‌شد. اما به‌نظر می‌رسد این روند در نهایت درحال معکوس شدن است تا دست‌کم برای مدتی کوتاه از فروپاشی اقتصادی کشور جلوگیری شود.
بولیوار چطور تثبیت شد؟
نفت آغازگر تغییرات بود. با بالا رفتن قیمت جهانی نفت و افزایش استخراج نفت در پی یک‌دهه کاهش، این محصول ارز قابل مبادله زیادی را به اقتصاد ونزوئلا وارد کرد. همچنین استخراج طلا در کنار صادرات محدود اما رو به رشد اقلامی مانند میگو و کاکائو به ورود دلار به این کشور کمک کرد. علاوه‌بر این، حکومت سوسیالیستی ونزوئلا با رویکرد غیرمنتظره خود در مورد مدیریت مخارج و آزادسازی اقتصاد که مدت‌ها در بند محدودیت‌های دولتی بود، همه را شگفت‌زده ساخت. به این ترتیب اقتصاد ونزوئلا در سال2021 برای اولین‌بار در 7سال گذشته حدود 4درصد رشد را تجربه کرد.
از نظر بسیاری از ونزوئلایی‌ها اما ثبات واحد پولی کشور بسیار دیر اتفاق افتاد. تاکنون میلیون‌ها نفر از کشور فرار کرده‌اند و آنهایی که ماندگار شده‌اند هم بولیوار را رها کرده و دلار را جایگزین پول ملی خود ساخته‌اند. این گروه عموما مرفه، حقوق خود را به دلار دریافت کرده و تمام مخارج خود را با دلار پرداخت می‌کنند. اما بسیاری از شهروندان فقیر در این کشور هنوز حقوق خود را با بولیوار دریافت می‌کنند. برای این قشر، ثبات ارزش پول ملی به‌معنای تقویت ته‌مانده قدرت خریدی است که برای آنها باقی مانده است.
نرخ ماهانه تورم در ونزوئلا طی 12ماه گذشته زیر 50درصد باقی مانده بوده و طی 3ماه گذشته روی 53درصد قرار گرفته است که به نسبت نرخ 1000درصدی تورم در سال‌های اخیر، کاهش قابل توجه به‌شمار می‌رود.
همچنین دولت به واسطه کاهش هزینه‌تراشی‌های خود، روند چاپ پول را کند‌تر کرده و دلار در بسیاری از معاملات به‌جای پول ملی مورد استفاده قرار می‌گیرد؛ در حدی که در 60درصد از تراکنش‌های مالی این کشور از دلار استفاده می‌شود. حتی اقتصاد‌دانان محلی که در سال‌های اخیر شاهد خطاهای مداوم دولت نیکلاس مادورو رئیس‌جمهور ونزوئلا در سیاستگذاری اقتصادی بوده‌اند هم تأیید کرده‌اند که این‌بار وضعیت متفاوت از دفعات قبل است. آزدروبال اولیوروس تحلیلگر ونزوئلایی به الجزیره گفته است: ممکن است بولیوار بار دیگر در برابر دلار ارزش خود را از دست بدهد، اما این افت ارزش مشابه سقوط ارزشی که در سال‌های اخیر اقتصاد ونزوئلا را به فروپاشی کشاند نخواهد بود.
تلاش دولت برای احیای اقتصاد
دلیل واقعی‌بودن سیاست جدیدی که دولت مادورو در پیش گرفته این است که بانک مرکزی ونزوئلا توانسته این ثبات نسبی اقتصادی را بدون نیاز به کاهش دادن ذخائر ارزی خارجی رو به پایان کشور ایجاد کند. افزایش صادرات به اندازه‌ای ارز قابل مبادله در اختیار بانک مرکزی قرار داده تا بتواند نیازهای تمام بانک‌های کشور را تامین کند. براساس اسناد دولتی که توسط بلومبرگ بررسی شده، سال گذشته بانک مرکزی ونزوئلا در مجموع در حدود 1.5میلیارد دلار و یورو در بازار تبادل ارز خارجی به فروش رساند. همزمان منابع ارزی این کشور پس از کسر وجوه صندوق بین‌المللی پول که دولت امکان دسترسی به آن را ندارد، روی رقم 6میلیارد دلار ثابت باقی ماند.
در حال حاضر سیاستی که دولت مادورو در پیش گرفته پایدار به‌نظر می‌آید. براساس داده‌های دولتی شرکت‌های دولتی در سال2021 بالغ بر 3.3میلیارد دلار به بانک مرکزی این کشور فروخته‌اند که در مقایسه با 743میلیون دلار سال2020 رشد قابل توجهی به‌شمار می‌رود. با این همه خطر هنوز وجود دارد. اگر بانک مرکزی می‌خواهد روند فروش‌های ارزی را حفظ کند، باید جریان‌های ارزی از محل تولید نفت و دیگر انواع صادرات بالا باقی بمانند. همچنین تورم ونزوئلا اگرچه در حال کاهش است، اما هنوز در میان بالاترین‌های جهان قرار دارد و می‌تواند به‌تدریج بولیوار را تحت فشار بگذارد. کارشناسان اقتصادی هم اعتماد به ثبات ارزش بولیوار را در طولانی‌مدت رفتاری پرخطر می‌دانند، به‌ویژه به‌دلیل نوساناتی که در قیمت و تولید نفت به‌وجود می‌آید. به‌گفته تامارا‌هررا کارشناس اقتصادی، احتمال اینکه نرخ تبادل در سال‌جاری ثابت باقی بماند بسیار بالاست، اما اتکا به آن ساده‌انگاری رویداد‌های پیش‌بینی نشده است.
عامل دیگری هم برای توضیح ثبات بولیوار وجود دارد و آن از بین رفتن تقاضا برای واردات کالا به ونزوئلاست. ونزوئلای امروز و واحد پول ملی آن برای خرید کالا از خارج از کشور بیش از اندازه ضعیف و فقیر است. مجموع واردات این کشور در سال2021 به کمتر از 8میلیارد دلار رسیده است. 10سال پیش از این، ارزش مجموع واردات به ونزوئلا بیش از 53میلیارد دلار بوده است.