مقابل مدرسه‌ای دولتی در یکی از مناطق مرکزی تهران ایستاده‌اند و از وضعیت ثبت نام بچه‌هایشان صحبت می‌کنند. یکی از خانم‌های میان‌سال خنده‌ای پیروزمندانه بر لب دارد و با خوشحالی می‌گوید:«دخترم امسال کلاس هفتم است. به همین سادگی که اینجا ثبت‌نامش نمی‌کردند. اصلا آدرس‌مان نمی‌خورد. دو میلیون تومان دادیم تا قبول کردند اینجا اسمش را بنویسند.» لبخند پیروزمندانه‌‌اش پررنگ‌تر می‌شود و ادامه می‌دهد:«یکی همین کنار مدرسه خانه‌شان بود، ثبت نامش نکردند و گفتند جای‌مان پر شده است.»
هزینه‌های مدرسه رفتن بچه‌ها، از همان زمان ثبت نام در مدارس آغاز می‌شود. مدارس دولتی در حالی که موظف هستند تنها بر اساس آدرس منازل دانش‌آموزان را ثبت نام کنند، از راه‌های دیگر نیز استفاده می‌کنند. بسیاری از خانوادهها با وضعیت مالی متوسط تنها توان ثبت‌نام بچه‌هایشان را در مدارس دولتی دارند و البته از کیفیت آموزشی آن‌ها نیز شاکی هستند.
یکی از مدارسی که نام آن با سبک آموزش و تربیتی اسلامی عجین شده، در محله‌های نزدیک به جنوب شرق تهران قرار گرفته است. برای ثبت نام در این مدرسه از پایه دبستان تا انتهای دبیرستان، باید از گذرگاه‌های مختلفی عبور کرد. تا پایه هفتم، تنها بچه‌هایی ثبت نام می‌شوند که معدل سال گذشته آن‌ها، «خیلی خوب» باشد. بعد از آن، آزمون کتبی گرفته می‌شود و پس از قبولی در این مرحله نیز نوبت به مصاحبه حضوری با دانش‌آموز و والدین‌اش می‌رسد. ساعت آموزشی این مدرسه اسم و رسم دار، از 7 و نیم صبح شروع می‌شود و تا سه ظهر، ادامه پیدا می‌کند. مدیر مدرسه به خانواده‌ای که برای ثبت‌نام به این مدرسه مراجعه کرده‌اند، می‌گوید:«سطح این مدرسه بالاست، اینجا بچه‌های وزرا و خانواده‌های خاص درس می‌خوانند.» شهریه این مدرسه، به حدود 11 میلیون تومان می‌رسد.
4.5 میلیون تومان، شهریه ثابت این مدرسه است. یکی از مسئولین امور مالی مدرسه می‌گوید:«حدود 4.5 دیگر هم هزینه فوق برنامه است که اجباری است. اردوها، هزینه غذا و ... روی این مبلغ حساب می‌شود.» این مدرسه در منطقه طرح ترافیک تهران قرار گرفته و هزینه سرویس مدرسه نیز بالای یک میلیون تومان می‌شود.
به این ترتیب، خانوادهها در طبقه متوسط شهری و با حقوق کارمندی، با چالش اساسی برای تحصیل فرزندان‌شان مواجه هستند. آن‌ها نه می‌توانند به کیفیت پایین مدارس دولتی و کلاس‌های شلوغ رضایت دهند، نه اینکه توان پرداخت شهریه سنگین مدارس را دارند.
البته بر اساس آخرین گزارش بانک مرکزی، هزینه تحصیل در سبد خانوار، 652 هزار و 400 تومان طی یک سال است که 1.9 درصد از کل هزینه خانوار را به خود اختصاص می‌دهد. این رقم، میزان متوسط هزینه‌ها برای خانوارهای شهری در کل ایران است. اما بررسی‌های میدانی نشان می‌دهد حداقل برای دانش‌آموزان تهرانی، هزینه تحصیل بالاتراز این میزان است.
لوازم تحصیل چقدر خرج دارد؟
بررسی‌های میدانی پایگاه خبری اتاق ایران نشان می‌دهد خرید کیف و کفش با کیفیت متوسط، حدود 300 هزار تومان هزینه دارد. خانم میان‌سالی که پوشش او، از اوضاع اقتصادی متوسط‌‌شان حکایت می‌کند، می‌گوید:«فقط هزینه کیف و کفشش 300 هزار تومان شد. نه اینکه برای‌مان این هزینه مسئله‌ای نداشته باشد، اما واقعا یک کتانی با کیفیت مناسب که یک سال مدام در مدرسه بپوشد و کوله‌ای که کمر دختر کلاس هفتمی را اذیت نکند، کم‌تر از این قیمتش نمی‌شود.»
قیمت‌ها و کیفیت‌ها در بازار سایر کالاهای تحریر نیز به همین ترتیب است. دفترهایی با طراحی ساده و تعداد برگه کم بین 3 تا 8 هزار تومان قیمت دارد و دفترهایی با طراحی‌های فانتزی و کاغذهایی با کیفیت تر بین ۱۵ هزار تومان تا حدود ۱۰۰ هزار تومان در بازار عرضه می‌شود. قیمت جامدادی‌ها نیز از هفت هزارتومان شروع و به بالاتر از 100 هزار تومان هم می‌رسد.تراش‌های معمولی نیز از 2 تا 5 هزارتومان قیمت دارند و قیمت انواع تراش‌های رومیزی، از ده هزار تومان شروع و به بالای 20 هزار تومان می‌رسد. «بازگشت به مدرسه» دومین فصل خرید بزرگ در جهان است.
بر اساس گزارش فوربز، در امریکا در این فصل برای خرید در سال 2016، 75.8 میلیارد دلار هزینه شده است. این رقم در سال 2015، 68 میلیارد دلار بوده است. تحقیقات دقیقی در خصوص بازار این فصل خرید در امریکا صورت می‌گیرد و هر سال گزارش‌های جدیدی منتشر می‌شود. 17 درصد از خریداران امریکایی، می‌گویند فهرست وسایل مورد نیازی که مدرسه به آن‌ها می‌دهد، 26 تا 50 درصد از کل خرید آن‌ها را تشکیل می‌دهد. هر کدام از پدرومادرها به طور متوسط در این کشور، 674 دلار برای مدرسه رفتن فرزندشان خرید می‌کنند. آن‌ها به طور متوسط 126 دلار برای کفش، 235 دلار برای لباس، 204 دلار برای وسایل الکترونیکی مانند ماشین حساب، 17.7 دلار برای پاک‌کن و 256 دلار برای دفتر و کلاسور می‌پردازند.
در سال‌های اخیر، پیشرفت‌های تکنولوژی خریدهای مربوط به مدارس را نیز متحول کرده است. این مسئله‌ای جهانی است که اخیر در ایران نیز در حال رشد بوده، تا جایی که تبلت‌های دانش‌اموزی با قیمت حداقل 200 هزار تومان، به بازار عرضه شده است. در سال 2014، 20 درصد از والدین امریکایی برای نیاز بچه‌هایشان در مدرسه، تبلت خریده بودند.