سمینار «آشنایی با بازار اتحادیه اقتصادی اوراسیا با محوریت موافقت نامه تجارت آزاد بین ایران و اتحادیه اقتصادی اوراسیا» صبح امروز در اتاق ایران برگزار شد. در این سمینار اسفندیار امیدبخش مدیر کل اداره روابط چندجانبه معاونت بین‌الملل سخنرانی کرد.
موضوع سخنرانی اسفندریار امیدبخش «پیامدهای انعقاد موافقت نامه تجارت آزاد بین جمهوری اسلامی ایران و اتحادیه اقتصادی اوراسیا» بود. او آغاز یکپارچگی اقتصادی اوراسیا را از زمان ایجاد اتحادیه گمرکی می‌داند؛ قانون گمرکی اتحادیه از اول جولای 2010 برای جمهوری قزاقستان و روسیه و در ششم جولای 2010 برای بلاروس لازم الاجرا شد. تا اینکه مرحله بعدی یکپارچگی، با ایجاد فضای واحد اقتصادی (SES) در اول ژانویه 2012 آغاز شد. امیدبخش می‌گوید: «فضای واحد اقتصادی، مرحله عمیق‌تر یکپارچگی اقتصادی است که علاوه بر اتحادیه گمرکی، متضمن هماهنگی سیاست‌های اقتصادی جابجایی آزادانه خدمات، سرمایه و نیروی کار است.»
به‌گفته امیدبخش، بالاترین نهاد ناظر بر اجرای مقررات اتحادیه گمرکی و فضای واحد اقتصادی، کمیسیون اقتصادی اوراسیا است که فعالیت خود را از دوم فوریه 2012 شروع کرده است. گفته می‌شود در 29 می 2014 سران کشورهای عضو اتحادیه گمرکی و فضای واحد اقتصادی، پیمان اتحادیه اقتصادی اوراسیا (EEU) را به امضا رساندند که از اول ژانویه 2015 به مرحله اجرا در آمده است که بدین ترتیب سومین مرحله یکپارچگی اقتصادی آغاز گردید.
اهداف اتحادیه اقتصادی اورسیا کدام است؟
امیدبخش این اهداف را تقسیم‌بندی می‌کند:
1-تسهیل تجارت میان کشورهای استقلال یافته ازاتحاد جماهیر شوروی
2-ایجاد بازار مشترک درحوزه کشورهای مستقل هم سود عضو
3-حذف تدریجی قوانین گمرکی داخلی کشورهای عضو در داخل اتحادیه
4-برقراری تعرفه خارجی مشترک در میان کشورهای عضو
5-هماهنگ سازی تشریفات گمرکی کشورهای عضو
6-جابجایی آزاد کالا، سرمایه، نیروی کار و خدمات در مرزهای اوراسیا
7-برقراری سیاست مشترک درزمینه انرژی، صنعت، کشاورزی و وسایل نقلیه
ارکان اتحادیه کدام است؟
امیدبخش درباره ارکان رسمی اتحادیه اقتصادی اوراسیا چنین تقسیم‌بندی می‌کند: «شورای عالی اقتصادی اوراسیا؛ در سطح روسای جمهوری کشورهای عضو؛ شورای بین الدولی اوراسیا؛ در سطح نخست وزیران کشورهای عضو؛ کمیسیون اقتصادی اوراسیا و دادگاه اتحادیه اقتصادی اوراسیا.»
تعرفه‌ها چگونه است؟
امیدبخش با اشاره به تعرفه بالا در ایران، درباره رژیم تعرفه‌ای اتحادیه اقتصادی اروپا می‌گوید: «رژیم تعرفه‌ای اتحادیه اقتصادی اوراسیا براساس سیستم هماهنگ گمرکی (HS) و در برگیرنده 11640 خط تعرفه (کد ده رقمی) می‌باشد، که از این تعداد 1777 خط تعرفه غیر ارزشی (Non-Advalorem) است. صد در صد تعرفه‌های اتحادیه تثبیت (Bound) شده است. متوسط نرخ تعرفه ساده 7.8 درصد است (11.2 درصد برای کشاورزی و 7.2 درصد برای غیرکشاورزی است.)» او درباره تعرفه‌های غیرارزشی تصریح می‌کند: «تعرفه برای برخی از محصولات کشاورزی، منسوجات، پوشاک و شیلات است. بیش از 44 درصد خطوط تعرفه‌ای کشاورزی و حدود 50 درصد خطوط تعرفه‌ای غیر کشاورزی دارای تعرفه صفر تا 5 درصد می‌باشد. در سال 2015، متوسط نرخ دولت کامله الوداد (MFN) 8.7 درصد بوده است. نرخ تعرفه MFN برای حدود 40 درصد خطوط تعرفه‌ای (کشاورزی و غیرکشاورزی) کمتر از 5 درصد بوده است.»
او در بخش دیگر می‌گوید: «تعرفه‌های گمرکی در بخش کشاورزی بویژه برای فرآورده‌های دامی، لبنیات و دخانیات بالا است. متوسط تعرفه‌های MFN برای محصولات غیرکشاورزی 9.3 درصد است. در بخش صنعت تعرفه‌های حمایتی برای منسوجات 22 درصد، چوب و کاغذ 12 درصد و شیلات 12.3 درصد است. نرخ تعرفه برای بیش از 65 درصد محصولات غیرکشاورزی کمتر از ده درصد است. اتحادیه اقتصادی اوراسیا از نظام ترجیحات عمومی (GSP) برای کشورهای در حال توسعه و کمتر توسعه یافته (LDC) برخوردار است. در حال حاضر 104 کشور در حال توسعه و 48 کشور LDC از این ترجیحات تعرفه‌ای برخوردارند. این نرخ ترجیحات برای کشورهای در حال توسعه 25 درصد کمتر از نرخ‌های MFN است. کشورهای LDC برای محصولات مشمول GSP تعرفه‌ای پرداخت نمی‌کنند. ایران نیز در زمره کشورهای در حال توسعه مشمول نرخ‌های GSP از این اتحادیه است.»
جمهوری اسلامی ایران با هر 5 کشور عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا دارای موافقت نامه سرمایه گذاری دو جانبه (BIT) است. اما موافقت نامه سرمایه گذاری با اتحادیه اوراسیا هنوز به تصویب نرسیده است.
میزان سرمایه گذاری چقدر است؟
امیدبخش میزان سرمایه‌گذاری کشورهای عضو در ایران و بالعکس – 2014 این‌گونه عنوان می‌کند:
سرمایه گذاری ایران در ارمنستان: 5.8 میلیون دلار
سرمایه گذاری ارمنستان در ایران: 0 دلار
سرمایه گذاری ایران در بلاروس 241.6 میلیون دلار
سرمایه گذاری بلاروس در ایران: 0
سرمایه گذاری ایران در قزاقستان: 123.4 میلیون دلار
سرمایه گذاری قزاقستان در ایران: 0
سرمایه گذاری ایران در قرقیزستان: 26.2 میلیون دلار
سرمایه گذاری قرقیزستان در ایران: 0
سرمایه گذاری ایران در روسیه: 16.5 میلیون دلار
سرمایه گذاری روسیه در ایران: 12.2 میلیون دلار
به گفته امیدبخش سرمایه‌گذاری ایران در اکثر این کشورها یک‌طرفه بوده و آن ها سرمایه گذاری چندانی در ایران نداشته اند.
امیدبخش تصریح می‌کند: «هنوز هیچ برنامه‌ای برای الحاق ایران به این اتحادیه وجود ندارد.» از طرف دیگر «باید در مذاکرات تعرفه‌ای بالاترین کاهش تعرفه‌ای از سوی ایران اعمال شود؛ همچنین مذاکرات مفصلی در خصوص قوانین و مقررات تجاری بین ایران و اتحادیه در جریان است.»
او در ادامه با اشاره به اینکه برای اولین بار ایران قرار است با یک تشکل اقتصادی تجارت آزاد که متضمن تعرفه صفر درصد است، برقرار نماید. او معتقد است: «از لحاظ سطح کارشناسی، کارشناسان ایرانی از توان علمی و تخصصی بالاتری در حوزه تجارت جهانی نسبت به کارشناسان این 5 کشور برخوردارند.»
امیدبخش می‌گوید: «علاوه بر مذاکرات تجاری با اتحادیه اقتصادی اوراسیا، مذاکرات تجاری با اتحادیه اروپا و همچنین مذاکرات الحاق به سازمان جهانی تجارت هم پیش روی ایران است. اما هیچ تمهید استراتژیکی برای مدیریت این سه سطح مذاکرات در کشور صورت نگرفته است.»
او تاکید می‌کند: «از دستگاه‌های ذیربط انتظار می‌رود که در ذیل تئوری تعامل با اقتصاد جهان، یک نقشه راه راهبردی برای توسعه مناسبات اقتصادی با حوزه‌های کلیدی اقتصاد جهان طراحی نمایند.»