موافقتنامه کریدور حملونقل بین‌المللی شمال- جنوب که امروز کارشناسان این کریدور را مسیر توسعه برای ایران می‌دانند، سال ۱۳۷۹ در شهر سنت پترزبورگ به امضای وزرای حملونقل کشورهای ایران، هند و روسیه رسید.
این کریدور را می‌توان مهمترین حلقه تجارت بین جنوب، جنوب شرق آسیا و اروپا دانست چرا که امکان حمل انواع کالا را در کم‌ترین زمان و با حداقل هزینه نسبت به مسیرهای عبوری از سایر کشورها و راه گذرها داشته باشد.
این کریدور در حدفاصل بندر چابهار و بندر عباس نقطه اتصال دریایی هند به کشورمان و سپس بندر امیر آباد، بندر انزلی و بندر آستارا برای اتصال به کشورهای حوزه خزر متعاقبا اروپای مرکزی و شمالی است.
اهمیت این راه‌گذر بین‌المللی ترانزیتی به حدی است که سفیر جمهوری اسلامی ایران در مسکو تکمیل آن را از شب نان واجب‌تر می‌داند.
اما این کریدور دقیقا در نقاط اتصال به کشورهای طرف تفاهم موافقتنامه نوستراک (شمال - جنوب) فاقد زیرساخت حمل و نقل ریلی است.
طبق گفته رستم قاسمی، وزیر راه و شهرسازی مشکل ایران در کریدور شمال - جنوب به ویژه از طریق بندر چابهار، در بخش پسکرانه و عدم اتصال بندر چابهار به شبکه ریلی کشور است اما در امتداد این کریدور، هنوز راه‌آهن قزوین - رشت به دریای خزر نرسیده و همین یکی از عوامل بی‌نتیجه ماندن کریدور شمال – جنوب برای ایران بوده است.
در این باره خیرالله خادمی، معاون وزیر راه و شهرسازی با اشاره به اهمیت کریدور شمال – جنوب اظهار داشت: این راه گذر یکی از مسیرهای ترانزیتی بین المللی محسوب می‌شود و اگر این کریدور از بندرعباس تا بندر آستارا تکمیل شود شاهد یک تحول بین‌المللی خواهیم بود و علاوه بر اینکه ایران از این مسیر ترانزیتی بهره‌مند می‌شود و می‌تواند حلقه اتصالی برای کشورهای جنوب و شرق آسیا، روسیه و اروپا باشد و همچنین می‌تواند مسیر فعلی حمل کالا از هند و کشورهای جنوب و جنوب شرق آسیا به سمت اروپا را تغییر دهد.
مدیرعامل شرکت ساخت و توسعه زیربناهای حمل و نقل درباره مزیت‌های حمل کالا از کریدور شمال - جنوب گفت: طبق بررسی‌های انجام شده، زمان سیر کالا از اروپا به سمت هند در این مسیر از ۴۰ روز به کمتر از ۲۰ روز کاهش پیدا می‌کند و برآورد‌ه‌ها نشان می‌دهد که قیمت حمل کالا از کریدور شمال- جنوب تا ۳۵ درصد کمتر می‌شود و این می‌تواند یک تحول بزرگ بین المللی را ایجاد کند.
وی ادامه داد: طبق مطالعات انجام شده، حداقل حجم صادرات از طریق این کریدور حدود ۲۵ تا ۳۰ میلیون تن است بنابراین زمان و هزینه کمتر مهمترین جذابیت این کریدور برای کشورهای منطقه محسوب می‌شود.
معاون وزیر راه و شهرسازی درباره تکمیل راه‌آهن رشت - آستارا اظهار داشت: برای تکمیل این کریدور از بندرعباس تا شهر بندری آستارا، موضوع مهم، احداث زیرساخت‌های ریلی است. در حال حاضر از بندر عباس تا مناطق مرکزی کشور ریل وجود دارد و این شبکه ریلی به نزدیکی رشت هم رسیده اما برای اتصال شبکه ریلی به آستارا باید ۱۶۵ کیلومتر دیگر راه‌آهن احداث شود و برای اجرای این پروژه به ۸۰۰ میلیون یورو اعتبار نیاز داریم.
خادمی افزود: برای اجرای مرحله اول این پروژه برای اینکه زودتر به دریا و ساحل خزر برسیم، احداث راه‌آهن رشت- کاسپین آغاز شده و از این طریق بار از شبکه ریلی به کشتی‌های رو - رو در بندر انزلی و سپس به بنادر روسیه می‌رسد.
وی از اتمام احداث راه‌آهن رشت- کاسپین تا پایان امسال خبر داد و گفت: این پروژه در حال حاضر پیشرفت فیزیکی خوبی دارد و مصوبه هیات دولت برای این پروژه هم در سفر ریاست جمهوری به استان گیلان فعال شده است. در مرحله بعدی هم ۱۱۰ کیلومتر راه‌آهن به سمت آستارا عملیاتی می‌شود که زیرسازی آن در حال انجام است.
مدیرعامل شرکت ساخت و توسعه زیربناهای حمل و نقل با بیان اینکه ساخت راه‌آهن رشت- آستارا با قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیا آغاز گردیده، گفت: ساخت ۲۰ کیلومتر از این راه‌آهن از سمت آستارا به سمت جنوب توسط قرارگاه خاتم آغاز شده است.
خادمی با اشاره به علاقه‌مندی کشورها برای فاینانس و سرمایه‌گذاری در این پروژه اظهار داشت: با توجه به اهمیت کریدور شمال- جنوب، کشورهایی از جمله روسیه، چین و هند به دنبال سرمایه‌گذاری و تکمیل این کریدور در بخش راه آهن رشت- آستارا بوده و هستند، البته علی‌رغم ابراز تمایل این کشورها، تامین مالی از منابع داخلی هم در حال انجام است.
معاون وزیر راه و شهرسازی با بیان اینکه از دیگر زیرساخت‌های مهم و تاثیرگذار در این کریدور راه‌آهن چابهار – زاهدان است، گفت: برای تکمیل راه‌آهن چابهار- زاهدان امکان استفاده ۳۰۰ میلیون یورو از صندوق توسعه ملی محقق شد که تا به امروز ۲۰۰ میلیون یورو پرداخت شده و در حال پیگیری دریافت ۱۰۰ میلیون یورو دیگر هستیم اما به غیر از آن برای تکمیل این پروژه به ۲۵۰ میلیون یورو دیگر هم نیاز داریم.
بر اساس توافقنامه چابهار قرار بود دولت هند در تکمیل راه آهن چابهار - زاهدان در ایران سرمایه گذاری کند که این همکاری تا کنون جنبه عملی نیافته‌است و در این شرایط، یکی از گزینه‌های سرمایه‌گذاری در راه‌آهن آستارا هند اعلام می‌شود.